Velika ila

Piše Milenko A. Perović Ima starih riječi koje ne zaslužuju da budu zaboravljene, ako im vrijeme nije potrošilo upotrebnu vrijednost. Starost im ne smeta, nego održavaju semantičku i semiotičku svježinu pronicljivog pogleda na svijet.

Neke od njih bolje opisuju ljude, događaje i stanja stvari od današnjeg simplificiranog vokabulara koji se pravi po diktatu infantilnog konzumerizma.

Koliko god da je gurnuta na rub zaborava, riječ ila (hila) čuva svoju značenjsku vrijednost. Dospjela je u naš jezik iz turskoga, a u njega iz arapskoga jezika. Izvorno znači lukavstvo, pakost, podmuklost, prijevaru ili podvalu. Vuk je u Rječniku utvrđuje u značenju prijevare (s njemačkim ekvivalentima - Falschheit, Betrug i latinskim - simulatio). Pridjevu ilav pririče značenje lukavog.

Vuk navodi da je riječ ila zabilježio u Crnoj Gori. U međuvremenu, značenje joj se unekoliko proširilo u označavanje istrajne i iracionalne zadrtosti da se ostane pri opačini laži ili prijevare. Ila je upornost kojom se neko drži laži ili prijevara. Ona je upornost u obmanjivanju i samoobmanjivanju te hipokrizijsko izvitoperivanje svega na što se usmjeri.

Stare iladžije

Dijelom kao prepredenost sklona podvaljivanju, dijelom kao nesposobnost za objektivni susret s drugim ljudima, narodima i kulturama, ilavost je karakterna naopakost koja nastaje u povijesnim vratolomijama naroda, kao i individualnim životnim stranputicama pojedinaca. Može se ona mentalitetski ukorijeniti do te mjere da postaje trajnim obilježjem kolektivnog i individualnog karaktera.

Nije teško zapaziti kako ilavost promalja u kulturnim obrascima koje slijede pojedini balkanski narodi. Njihovi nacionalizmi nijesu izgrađeni na političkim idejama niti na racionalnim političkim interesima. Oni su tribalne ile dignute na rang "političkih ideologija".

Najbolje posvjedočenje o tradicionalnoj crnogorskoj sklonosti prema ilanju ostavio je mitropolit Petar I u Poslanicama. Iz njih je moguće rekonstruirati indeks tradicionalnih mentalitetskih opačina koje su i danas u punoj životnoj snazi.

Šta je mitropolitu izazivalo najdublju rezignaciju u susretu s indeksom karakterističnih opačina Crnogoraca?

Nijesu ubistva, pljačke, izdaje i slična nepočinstva ono što ga je najviše bacalo u očajanje. Čini se da mu je najteže padala plemenska ila kao nesposobnost i nespremnost da se shvati i prihvati da opačina jeste – opačina!

Upravo to je srž ile kao zadrtosti koja dopušta da se izloži snazi očiglednosti činjenica. Pred njom – kako veli Aristotel – "popušta svaki razlog". Za iladžije su neshvatljivi i neprihvatljivi razlozi logike i interesi drugoga. Oni pokazuju apsolutno iracionalnu upornost da po cijenu tuđe i svoje velike štete ostanu pri naopakosti svojih laži i prijevara.

Nema tih činjenica pred kojima bi se mogla srušiti tvrđava njihove zadrtosti i otkriti da je čuvala samo stupidni egoizam, upravo sintezu onoga što je Kant nazvao moralnim i logičkim egoizmom.
Ila je potonja odbrana loših karaktera od iskušenja da postanu ljudi!

Ilanje kao "politika"

Duge godine boravka u opozicionim političkim klupama, serija poraza u nizu parlamentarnih izbora, kao i rastuća volja za moć sistematski su vitoperile politički karakter vodećih opozicionih partija u Crnoj Gori.

Dospjele su one danas dotle da politiku više ne mogu niti umiju razumjeti ni prakticirati drukčije do kao – veliko ilanje! Od politike su načinile ilanje, a ilanje su počele shvatiti kao svoju jedinu politiku.

Sve što su te partije činile od početka ove godine nije bilo politika, nego golo, ružno i stupidno ilanje.

Ilanjem su u januaru pokušale srušiti Vladu. Ilanjem su dospjele do nečuvenog i nevjerovatnog kvazi-političkog eksperimenta koji je nazvan »Vladom izbornog povjerenja«.

Kontrolu državnih mandata i resursa kojima se može uticati na političku volju biračnog tijela nijesu shvatile ni provodile kao racionalnu političku djelatnost, nego kao vulgarno skandalizatorsko ilanje.
Suočavanje s rezultatima oktobarskih izbora poduprle su ilanjem.

Planirani državni udar i njegove tužilačke i sudske posljedice propratile su strahom koji se nevješto pokušavao sakriti politikantskim i "medijskim" ilanjem.

Napokon, pokušaji opozicije da sama formira Vladu, pa nuđenje koalicije političkim partijama manjina, pa nuđenje Vlade jednoj manjinskoj partiji, pa opšti opozicijski bojkot rada Parlamenta – sve to su iladžijski blefovi.

Kud dalje?

Broj mjesta u parlamentu koje je združena opozicija osvojila, njen uticaj u crnogorskom društvu, kao i njen ucjenjivački potencijal nijesu argumenti koji bi mogli ozbiljnije oponirati tezi da je ona - umjesto bavljenja politikom - zapala u teško iracionalno ilanje kome se više ne zna početka ni kraja.
Vladajuća partija – tokom svih ovih godina opterećena lošom savješću, aferama koje su stigle do sudskog procesuiranja te sklonošću za najtrulijim kompromisima – od prošle godine je izabrala najlošiju taktiku u suočavanju s velikim ilanjem opozicije.

Izabrala je taktiku popuštanja pred ilanjem, a jedinu svoju liminaciju ima u nepokolebljivoj spremnosti održanja na vlasti. Ne mijenja na ocjeni pretpostavka da joj je sa Zapada sugerisano da iladžijskoj opoziciji pravi velike ustupke.

Kada se dubokoj iracionalnosti, ukorijenjenoj u opoziciji, stalno popušta, ta iracionalnost ne nestaje niti se obrće u racionalnost. Naprotiv, iracionalnost postaje veća, jača i bahatija.

Danas je opozicija ujedinjena u zahtjevu za novim parlamentarnim izborima, jer drži da u rukama ima moćni adut ucjenjivačkog pritiska na vladajuću partiju od 39 poslaničkih mjesta.

Njen zahtjev treba odlučno odbiti, a ne stalno je pozivati na komprimis i na uzimanje učešća u vlasti.

Koji je uopšte smisao političkog pluralizma i parlamentarizma, ako pobjednici parlamentarnih izbora nude podjelu vlasti onima koji su izbore izgibili?

Ne bi smetnja njihovoj participaciji u vlasti bila to što su izbore izgubili, nego s kojom su političkom platformom išli na izbore.

Dio opozicije imao je izborni program negacije Crne Gore. Dio opozicije imao je program da neće s vladajućom partijom participirti u vlasti.

Ko s ilanjem kao »politikom« misli praviti kompromise u cilju "prevazilaženja političke krize" na vlastitoj koži će ośetiti šta je prava kriza!