Ljevoruki pojedinci čine tek oko 10 odsto populacije u zapadnim zemljama, dok se u nekim zemljama, poput Sjeverne Koreje, tvrdi da manje od jedan odsto djece u školama koristi lijevu ruku, no nauka ukazuje da je u pitanju „naučena” desnorukost, a ne prirodna.
Međunarodni dan ljevorukih obilježava se danas, pružajući priliku da se prisjetimo izazova s kojima su se ljevoruki suočavali kroz istoriju, dok je u nekim društvima to slučaj i danas. Iako su mnoge prepreke danas prevaziđene, neki problem, posebno u zatvorenim sredinama sklonim stereotipima i stigmatizaciji i dalje opstaju.
Ljudi su asimetrična bića i već u ranoj fazi embrionalnog razvoja srce se okreće ulijevo, dok se jetra razvija desno. Lijevo plućno krilo se razlikuje od desnog. Postoje i veoma rijetki sindromi u kojima je uobičajena asimetrija organa obrnuta, poput dekstrokardije, tj. srca na desnoj strani.
Učestalost ljevorukosti
Desnoruki ljudi su oduvijek bili u većini, još od kamenog doba, a niz naučnih studija otkrio je to analizom kostiju ruku drevnih skeleta i proučavanjem uzoraka habanja na praistorijskim alatima. Ljevoruki pojedinci čine tek oko 10 odsto populacije u zapadnim zemljama, dok se u nekim zemljama, poput Sjeverne Koreje, tvrdi da manje od jedan odsto djece u školama koristi lijevu ruku, no nauka ukazuje da je u pitanju „naučena” desnorukost, a ne prirodna. Oni koji se za obavljanje jednih zadataka koriste jednom, a ostalih drugom rukom, kao i oni koji podjednako koriste obje ruke – ambideksteri – zastupljeni su u još manjem broju.
Genetski temelji dominantnosti ruke
Više naučnih istraživanja tokom prethodnih godina utvrdilo je da genetika igra ulogu u određivanju dominantnosti ruke, međutim, tek 2019. godine su precizirali specifične razlike u DNK ljevorukih i desnorukih pojedinaca. Ova studija, koja je takođe uključivala analizu skeniranja mozga 9.000 britanskih učesnika, otkrila je da kod ljevorukih osoba, regije mozga odgovorne za procesiranje jezika na objema stranama – desnoj i lijevoj – funkcionišu skladnije zajedno. Da li to dovodi do tečnijeg govora kod ljevorukih ljudi predmet je aktuelnih istraživanja.
Predrasude i stereotipi
Ljevorukost je dugo bila stigmatizovana, osporavana, a čak i kažnjavana tako da uslovljava potrebu za „prevaspitavanjem“. Ljevoruki ljudi često su bili povezivani s najnegativnijim društvenim pojavama, poput povezivanja sa đavolom, a ljevoruke žene smatrane su vješticama. Postoji i uzročno-posljedična veza jezičkih konstrukcija sa ovakvim odnosom prema ljevorukima, pa, na primjer, u latinskom jeziku riječ sinister ujedno znači i lijevo i zlu kob, dok se u engleskom i francuskom jeziku ista riječ koristi se i za desno i za pravo. U svakodnevnom govoru ćemo za osobu koja je od pomoći čuti da je neko naziva svojom desnom rukom, dok se za nemar, aljkavost i površno obavljen posao kaže da je urađen lijevom rukom.
Dominantnost ruke određena kod fetusa
Fetus počinje da pomjera ruke već u devetoj ili desetoj nedjelji trudnoće. Početkom drugog tromjesečja, često pokazuju jasnu sklonost da sisaju jedan palac više od drugog, što sugeriše da je, prema dosadašnjim rezultatima ispitivanja, dominantnost ruke uspostavljena prije rođenja. Međutim, većina stručnjaka za razvoj vjeruje da roditelji neće jasno identifikovati dominantnu ruku svog djeteta sve do otprilike druge ili čak treće godine. Tokom ranog djetinjstva, mnoga djeca nastavljaju da za neke zadatke koriste lijevu, a za neke desnu ruku.
Dominantni prsti
Istraživanja pokazuju da učenici koji nijesu desnoruki češće imaju poteškoće u školi i pokazuju simptome hiperkinetičkog poremećaja nedostatka pažnje – ADHD, što je posebno tačno za pojedince koji mijenjaju ruku za različite zadatke ili su ambidekstralni. Studija je pokazala da su djeca koja često mijenjaju ruke skoro dvostruko sklonija disleksiji. Iako tačan uzrok povezanosti nije jasan, rezultati više studija iz prethodnih godina ukazuju na to da neusklađenost dominantnosti ruke može da predstavlja veći izazov od dosljedne ljevorukosti.
Superiornost ljevorukih
Desna strana mozga kontroliše mišiće na lijevoj strani tela i igra ključnu ulogu u muzičkim i prostornim sposobnostima. To bi moglo objasniti zašto su ljevoruki pojedinci često prekomjerno zastupljeni u kreativnim oblastima. Pisanje „u ogledalu“, gdje su slova obrnuta i pisana unazad, gotovo uvijek se obavlja lijevom rukom. Neke studije sugerišu da ljevoruka djeca imaju tendenciju da postižu bolje rezultate u verbalnom rezonovanju ili da su sklonija bržem razvoju talenta uz vježbu, međutim, druga istraživanja ukazuju na suprotne rezultate, zbog čega tvrdnje da postoji superiornost bilo koje vrste samo na osnovu dominantnog korišćenja jedne ruke treba odbaciti.
Dominantnost ruke i starenje
U zanimljivoj studiji koja je obuhvatila desnoruke starije osobe, naučnici su primijetili da kako učesnici stare, sve više se oslanjaju na svoju manje dominantnu ruku. Kako su njihove desne ruke postajale sporije i manje stabilne, stariji ispitanici su mogli da obavljaju određene zadatke i lijevom rukom, sa različitim nivoima efikasnosti. Uprkos ovom prelazu, još oni su i dalje bili identifikovani kao izraziti desnoruki.
Uticaj na sportska dostignuća
Ljevoruki sportisti često uživaju prednost u sportovima kao što su boks i mačevanje, gdje mogu da iznenade protivnike koji su više navikli na takmičenje protiv desnorukih igrača. U nekim takmičenjima i sportovima, posebno u Sjedinjenim Američkim Državama, cijeli timovi sastavljeni su od ljevorukih ili igrača koji su jednako vješti u korišćenju lijeve i desne ruke. Međutim, to se može više pripisati praktičnim prednostima, kao što je to što su ljevoruki u boljoj poziciji ili bliži lopti, nego čistoj atletskoj sposobnosti.
Komentari (0)
POŠALJI KOMENTAR