Američki CSIS: Srpska crkva oružje Beograda i Kremlja, cilj – uništenje crnogorske nacije i države

Priredio: Vladimir Jovanović

Centar za strateške i međunarodne studije (CSIS) je objavio analizu naslovljenu „Ruska militarizacija tradicije: Slučaj Pravoslavne crkve u Crnoj Gori”.

CSIS ima śedište u Vašingtonu. Osnovan 1962. kao dio Univerziteta Džordžtaun. Objavljuje analize političkih, ekonomskih i bezbjednosnih pitanja širom svijeta.

U izvještaju „Global Go To Think Tanks” Univerziteta u Pensilvaniji za 2019. godinu, CSIS je rangiran na 1. mjestu u Sjedinjenim Državama po svim poljima, a 4. najbolji na globalnome nivou.

„Ruska militarizacija tradicije: Slučaj Pravoslavne crkve u Crnoj Gori” je dio CSIS programa „Razumijevanje ruske vojske danas”.

Interesantno, ta analiza donosi činjenice i zaključke da je prethodna vlast DPS-a tokom protekle dvije decnije najodgovornija za jačanje uticaja i SPC i Rusije u Crnoj Gori. Analizu CSIS-a objaviću u dva nastavka…

***

Zakon o slobodi vjeroispovijesti koji je Skupština Crne Gore donijela 27. decembra 2019. godine preokrenuo je politiku na Balkanu, podstičući nasilne incidente u parlamentima Crne Gore i Srbije i seriju protesta u organizaciji Srpske pravoslavne crkve (SPC) u gradovima u Crnoj Gori, Srbiji i entitetu Republika Srpska u Bosni i Hercegovini.

Zakon omogućava širi državni uvid u finansije vjerskih zajednica, ali najkontroverznije tačke su one koje predviđaju nacionalizaciju crkvene imovine ukoliko SPC ne može da pruži dokaz o vlasništvu prije 1918. godine, kada je Crna Gora postala sastavni dio Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca. Crnogorska pravolavna crkva imala je autokefalni status.

Procijenjuje se da u Crnoj Gori oko 72 odsto stanovništva identifikuje kao pravoslavno, 19 kao muslimansko i 3 odsto kao rimokatoličko, dok se oko 45 posto identifikuje kao Crnogorci, 29 kao Srbi, 12 kao Bošnjaci i 5 odsto kao Albanci.

U Crnoj Gori postoje dvije konkurentske pravoslavne frakcije.

Najuticajnija je Mitropolija crnogorsko-primorska koja je dio SPC i pod snažnim uticajem Rusije. Patrijaršijsko śedište Mitropolije crnogorsko-primorske je uvijek bilo u Srbiji, a ne u Crnoj Gori.

Pravni status SPC je stoga regulisan u Srbiji i ta Crkva nije podložna nijednom zakonu u Crnoj Gori – nego samo u Srbiji.

U martu 2018. crnogorska anketa javnoga mnjenja utvrdila je da je SPC institucija s najviše povjerenja u zemlji: 62,3 odsto Crnogoraca su izrazili visoko ili uglavnom veliko povjerenje u SPC.

SPC je često uključena u anti-NATO i anti-zapadne mitinge i proteste i poznato je da promoviše rusku liniju o raznim političkim i socijalnim pitanjima. Na primjer, SPC je bila u velikoj mjeri uključena u zagovaranje odbijanja članstva Crne Gore u NATO-u.

Druga crkva, Crnogorska pravoslavna crkva, nema kanonsko priznanje i djeluje od 1993. kao nevladina organizacija. (Navod da „djeluje kao nevladina organizacija” nije tačan, jer je CPC, nakon višegodišnjih sudskih opstrukcija od strane vlasti, konačno 2000. godine registrovana kao vjerska zajednicai pravno lice po važećoj proceduri Zakona o pravnome položaju vjerskih zajednica – prim.)

Anketama iz marta i decembra 2018. utvrđeno je da Crnogorska crkva ima najmanje poverenje od 14 anketiranih javnih institucija.

Nije iznenađujuće da su najoštrije reakcije na Zakon o slobodi vjeroispovijesti došle od SPC i Vlade Srbije, kao i od Ruske pravoslavne crkve (RPC) i ruske vlade.

Od kraja 2019. SPC je svakoga četvrtka i neđelje organizovala litije (vrstu crkvene molitve, u kojoj povorka vjernika predvođena sveštenikom šeta oko sela noseći crkvenu zastavu s likom svetitelja). Ovi protesti u obliku litija dogodili su se na nivou koji nije viđen u Crnoj Gori od sticanja nezavisnosti od Srbije 2006. godine.

Kao odgovor na to, Aleksandar Vučić, predśednik Srbije, u junu je zatražio od Rusije „da zaštiti Pravoslavnu crkvu, uzimajući u obzir sve što se dešava u Crnoj Gori i čitavom regionu“ i optužio Crnogorsku crkvu za pokušaj sticanja vjerskoga monopola u zemlji. Optužio je Crnogorsku crkvu i da će tražiti autokefaliju kakva se dogodila u Ukrajini.

Sergej Lavrov, ruski ministar vanjskih poslova, izrazio je podršku SPC u Crnoj Gori i istakao da „samo jačanjem jedinstva pravoslavnih naroda može ojačati položaj Ruske crkve u Ukrajini i SPC u Crnoj Gori“.

Sveti Sinod Ruske crkve pozvao je sve pomjesne crkve da podrže kanonsku SPC u Crnoj Gori. Arhijereji Ruke crkve su Zakon o slobodi vjeroispovijesti nazvali „činom podržavanja raskola koji slabi kanonsku Crkvu i pokušava da je stavi u ponižavajuću i opasnu zavisnost od države“.

U maju je Marija Zaharova, portparolka ruskoga Ministarstva vanjskih poslova, optužila Sjedinjene Države da imaju „očiglednu namjeru da u pravoslavni svijet unesu raskol, da unište integritet duhovnoga prostora na Balkanu“ i da podijele crnogorsko stanovništvo .

Aleksandar Zaldostanov, vođa prokremljovske ruske bajkerske grupe zvane „Noćni vukovi”, izrazio je podršku prosrpskim demonstrantima u Crnoj Gori u video snimku objavljenom na Fejsbuku u januaru: „Nećemo se odreći svetinja!“

27. februara 2020. mitropolit Onufrij ukrajinski (UPC - Moskovska patrijaršija – prim), podržan od Rusije, predvodio je litiju u Podgorici u organizaciji SPC.

Politički i istorijski rascijepi usmjereni prema Zakonu pružili su plodno tlo za kampanju dezinformacija u regionu, uz odjeke prakse koji su već otkriveni u Ukrajini, Gruziji i Jermeniji.

Od početka spora, „Sputnjik Srbija”, njuz-medij na srpskome jeziku koji finansira Kremlj, detaljno izvještava o protestima pod naslovom „Pravoslavlje se brani u Crnoj Gori“, definišući Crnogorsku crkvu kao „lažnu crkvu i šizmatike” i navodeći da SPC jedina u regionu predstavlja pravoslavnu religiju.

Druga dva lažna izvještaja iz srpskih medija tvrdila su da je NATO (1999. godine – prim) napadao gradove u Crnoj Gori koji se nijesu povinovali vladavini crnogorskoga predśednika i da je crnogorska vlada planirala da pozove 250 pripadnika kosovske specijalne policijske jedinice ROSU da pomognu u obezbjeđivanju reda.

Mješavina kampanjâ dezinformisanja i upotrebe Ruske crkve kao mekoga mehanizma od strane Kremlja je obiljeležje trajnoga ruskoga negativnoga uticaja u Crnoj Gori.

Napori Kremlja ubrzali su se nakon njegove podrške neuspjelom proruskom državnom udaru tokom crnogorskih parlamentarnih izbora u oktobru 2016. godine; anti-NATO kampanja potrajala je do 2017. godine, kada je Crna Gora postala dvadeset i deveta članica alijanse.

Zapravo, Moskva slijedi sovjetsku tradiciju „комбинация” („kombinacija“) – instrumente aktivnih mjera za politički uticaj od kojih su najvažnije: dezinformacije, penetracija, provokacija i refleksivna kontrola (Reflexive Control). Refleksivna kontrola je termin koji se koristi za opisivanje prakse predodređivanja protivničke odluke u svoju korist promjenom ključnih faktora u percepciji protivnika.

Jasna je paralela u stavovima Srpske i Ruske crkve prema pravoslavnim crkvama Crne Gore i Ukrajine.

I SPC i RPC negiraju postojanje crnogorskoga ili ukrajinskog identiteta, a samim tim i crnogorske ili ukrajinske nacije i države.

Uloga ovih narativa je da opravdaju srpski nacionalizam i proces ruske imperijalizacije.

Da bi se razumjela priroda ruskoga zloćudnoga uticaja u Crnoj Gori, neophodno je ispitati dvije dimenzije: prvo, ulogu Pravoslavne crkve u legitimisanju vlasti i kako i zašto Kremlj koristi Rusku crkvu kao instrument meke moći; i drugo, koji su osnovni motivi i ciljevi ruske vanjske politike u Crnoj Gori…

(Nastavak śutra na Anteni M)