Patrijaršija Srbije ruši Amfilohijevo naslijeđe: Odbačen nacrt Temeljnog ugovora koji je u BG predočio Joanikije

Piše: Vladimir Jovanović

Namjera Arhijerejskoga sabora Srpske pravoslavne crkve nakon obnavljanja nezavisnosti Crne Gore 21. maja bila je da osnivanjem „Episkopskoga savjeta Pravoslavne crkve u Crnoj Gori”,  te počasnom, ali ne i stvarnom po Ustavu  SPC normiranom titulom arhiepiskopa za Amfilohija Radovića, „zbune Mila Đukanovića” i Crnogorce – potvrdio je Aleksandar Raković, aktivista „srpskoga sveta”, blizak Patrijaršiji Srbije.

„Međutim, Đukanović, kao što smo viđeli, nije bio nimalo zbunjen”, kazao je Raković za TV „Vojvodina”. „S druge strane, kovanicom ‘PRAVOSLAVNA CRKVA U CRNOJ GORI’ i počasnom titulom ‘ARHIEPISKOPA CETINJSKOGA’ zbunjen je vjerujući narod”.

„Napravljena je GREŠKA i treba to ispraviti”, dodao je Raković.

Napominjem, da je Arhijerejski sabor SPC, pet dana po obnovi crnogorske nezavisnosti – 26. maja 2006, aktom ASbroj 95/zap.208, odlučio:

„PRAVOSLAVNU CRKVU U CRNOJ GORI sačinjavaju eparhije SPC: Crnogorsko-primorska, Budimljansko-nikšićka, kao i dijelovi eparhija Mileševske i Zahumsko-hercegovačke.

Episkopi navedenih eparhija sačinjavaju Episkopski savjet Pravoslavne crkve u Crnoj Gori, koji će se, pod predśedništvom ARHIEPISKOPA CETINJSKOG (kako glasi njegova stara titula) i mitropolita crnogorsko-primorskog, po potrebi sastajati radi savjetovanja i donošenja odluka iz njegove nadležnosti.

Jedna od osnovnih dužnosti Episkopskog savjeta Pravoslavne crkve u Crnoj Gori jeste da u saradnji s državom Crnom Gorom i njezinim nadležnim organima pokrene i da pomaže izradu i donošenje Zakona o položaju Pravoslavne crkve i različitih vjerskih zajednica u Crnoj Gori; da preduzme sve potrebne mjere u cilju zaštite sveukupne duhovne i materijalne, pokretne i nepokretne imovine Pravoslavne crkve u Crnoj Gori, kao i na donošenju Zakona o restituciji nacionalizovane i oduzete crkvene imovine poslije Drugoga svjetskog rata.

O svome radu Episkopski savjet Pravoslavne crkve u Crnoj Gori je dužan, shodno utemeljenome kanonskome poretku, da izvještava Arhijerejski sabor”.

Sada i iz Beograda vele da nikakva „Pravoslavna crkva u Crnoj Gori” ne postoji, da se radi o pokušaju manipulacije Arhijerejskoga sabora SPC.

Uz to, ispostavlja se tačnim, da je Amfilohije umislio, ili se netačno predstavljao i kao efektivni, a ne samo titularni ili „počasni liturgijski arhiepiskop”.

Mitropolija crnogorsko-primorska – osnovana 1931. godine i svega sedam godina „starija” od pokojnoga Amfilohija (rođen 1938), jedna je od četrdestak postojećih srpskih eparhija – bez ikakvih posebnih prava i zasluga u odnosu na druge u SPC.

Ta Eparhija crnogorsko-primorska nije isto što i Mitropolija Zetska-Cetinjska-Crnogorska, koja je, potpuno nezavisno od Srbije i tamošnje crkvene jurisdikcije, osnovana od gospodara Ivana Crnojevića, dvojice vladika i klira 4. januara 1485. godine i koja je većim dijelom tokom epoha bila nezavisna ili autokefalna.

Negdašnja Pećka arhiepiskopija, koja je samovoljno 1346. proglasila autokefaliju i „patrijaršiju”, pa ubrzo dobila prokletstvo od Vaseljenske patrijaršije – kada je naša Crkva 1485. osnovana, nije ni postojala (ukinuta do najkasnije 1463. godine), a njezina bivša eparhija u Zeti je do 1450-ih otpala od pravoslavlja, prihvativši uniju s Papom i samougasila se. U Crnojevića hrisovulji – osnivačkome aktu katedre autokefalne Mitropolije na Cetinju, ne pominje se nikakav kontiunitet ili sukcesija s bivšom i dotad ugašenom eparhijom Pećke arhiepiskopije u Zeti.

Tek od 1918. i nakanonskoga ukidanja crnogorske autokefalne jurisdikcije, iz Srbije, prvi put od novovjekovne istorije, upravljaju crkvenim poslovima u Crnoj Gori.

Posljednji ostaci autokefalne Crkve Crne Gore – njezine tri eparhije i odnosne konsistorije (duhovni sudovi), te odredbe crkvenih zakona donijetih u Knjaževini i Kraljevini Crnoj Gori – ukinuti su 1931. Ustavom SPC, kada je, iz Beograda, osnovana i sadašnja Mitropolija crnogorsko-primorska, a tek 2001. i Episkopija budimljansko-nikšićka.

Suprotno viševjekovnoj tradiciji pravoslavne Crne Gore, da vladike uvijek biraju i postavljaju isključivo Crnogorci, od okupacije 1918. arhijereje i biraju i postavljaju iz Beograda.

Koliko je Amfilohiju pri kraju života bilo stalo da bude i ARHIEPISKOP CETINJSKI, svjedoči i to da mu je to i prva od tiutula koju je sebi uklesao na nadgrobnoj ploči u kripti hrama u Podgorici.

Amfilohijeva (zlo)upotreba titule ARHIEPISKOP, za Srbe je oduvijek bila i iritantna i onespokojavajuća, jer su takvu titulu imali i poglavari autokefalne Mitropolije crnogorske – Crnogorske pravoslavne crkve, uključujući i prvojerarhe Petroviće-Njegoše.

U sintagmatu POMJESNIH AUTOKEFALNIH CRKAVA Ruske crkve (iz 1851, sa stanjem iz 1848. godine) i diptihu Majke Crkve - Vaseljenske patrijaršije (1855), za poglavare naše autokefalne Crkve je, od ukupno četiri njihove titule, kao jedna od njih je navedena i titula ARHIEPISKOPA:

1) АРХIЕПИСКОПЪ ЦЕТИНСКІЙ (sintagmat Ruske crkve, 1848)

2) ΑΡΧΙΕΠΊΣΚΟΠΟΣ ΤΣΕΤΝΊΑΣ (diptih Vaseljenske patrijaršije, 1855)

Za razliku poglavara Crnogorske mitropolije – autokefalne Crkve, uključujući naravno i Svetoga Petra Cetinjskoga i Njegoša – „arhiepiskop” Amfilohije nikad nije mogao staviti na glavu bijelu pankamilavku, koja je u pravoslavnim crkvama na Balkanu (Bugarska, Rumunija, Albanija, Makedonija, Srbija, Crna Gora) namijenjena isključivo poglavarima autokefalnih crkava.

.

Napominjemo, da u Beogradu nijesu prošle nezapaženo TV izjave Amfilohija Radovića i paroha Gojka Perovića, koji su tek u posljednje vrijeme govorili o crnogorskoj autokefaliji i navodnome kontinuitetu Mitropolije crnogorsko-primorske s istorijskom i autokefalnom Mitropolijom crnogorskom – Crnogorskom pravoslavnom crkvom.

Amfilohije je krajem 2019. rekao:

„Crnogorska pravoslavna crkva je zovem. To je bila Božija Crkva. I Hristova Crkva, prije i iznad svega. I kao takva je bila priznata u čitavome svijetu, kao što je i danas isto tako ta ista Crkva, Crnogorska pravoslavna crkva – Mitropolija crnogorska”.

Problem za Crkvu Srbije je sada što svojim manipulacijama iz 2006. s nazivima „Pravoslavna crkva u Crnoj Gori” i „Amfilohije je arhiepiskop”, nije samo pokušala da zbuni Mila Đukanovića i „vjerni narod” – već je ideja o tome da je Crkva u Crnoj Gori nešto izvan SPC doprla i do dijela ovdašnjega sveštenstva.

Aleksandar Raković – koji je za svoj aktivizam imao blagoslov Irineja Gvrilovića, a na „on-lajnu” je s Porfirijem Perićem i Irinejem Bulovićem – za TV „Vojvodina” iz Novoga Sada kaže o prilikama unutar sveštenstva SPC u Crnoj Gori:

„Čak i manji, ali uticajni broj sveštenstva je pomislio da djeluje u okviru Arhiepiskopije cetinjske Pravoslavne crkve u Crnoj Gori, a ne Mitropolije crnogorsko-primorske Srpske pravoslavne crkve”.

„Takav tip zabune”, precizira Raković, „ili nešto nalik tome, uočava se u tekstu Gojka Perovića povodom dolaska mitropolita Onufrija (autonomna ruska jurisdikcija u Ukrajini – prim) u Crnu Goru prošle godine, kada piše da ‘dolazak crkvenih velikodostojnika iz Ukrajine, predstavlja podršku sestrinske Crkve – Crkvi u Crnoj Gori’. Kako dvije eparhije SPC u Crnoj Gori, Mitropolija crnogorsko-primorska i Eparhija budimljansko-nikšićka, mogu biti sestrinska Crkva autonomnoj Ukrajinskoj pravoslavnoj crkvi Moskovske patrijaršije? Naravno, ne mogu to biti nikako. Pa, ili je Perović zbunjen, ili je riječ i iskazanoj pretenziji da ‘Crkva u Crnoj Gori’ postane SAMOSTALNA tj. AUTONOMNA u odnosu na Srpsku pravoslavnu crkvu”.

„To je potpuno šokantno. Iako stepen autonimije neke Crkve varira, jasno je da su u pitanju – samostalne crkve”, dodao je Raković. „To pokazuje namjeru – SEPARATIZAM, autonomaštvo. Da li je to pod nekim privremenim velom autonomije, koja TEŽI KA AUTOKEFALIJI – ja sad neću da ulazim. Ali, izvjesno je da Gojko Perović vidi te dvije eparhije u Crnoj Gori – Crnogorsko-primorsku i Budimljansko-nikšićku – kao corpus separatum unutar SPC”.

„Čak pišu ‘Vijesti’”, kaže Raković, „što je bizarno, da te dvje eparhije mogu da se samostalno izdržavaju. Glupost, jer su obje te eparhije na JAKO VISOKIM DONACIJAMA REPUBLIKE SRBIJE. Pritom, Manastir Ostrog, najveći je finansijski resurs zbog poklonika iz Srbije i Republike Srpske”.

„I kako onda možeš da budeš samostalan, kad zavisiš od onoga što ti stiže iz budžeta Srbije i od onih koji ti dolaze iz Srbije?” – upitao je Raković.

Fomulacije o „Pravoslavnoj crkvi u Crnoj Gori” sada su se našle i u tekstu nacrta Temeljnoga ugovora, o kojem je javnost prije par dana saznala kroz izjavu ministra Vladimira Leposavića dopisniku beogradske „Politike” iz Podgorice.

Kako je „Antena M” ranije objavila, prijedlog je naišao na gromoglasnu medijsku TIŠINU u Patrijaršiji Srbije i zvaničnome Beogradu.

Ispostavlja se da je Joanikije Mićović, tri dana uoči lokalnih izbora u Nikšiću – 11. marta, pred Sinodom Patrijaršije u Beogradu, predstavio nacrt Temeljnoga ugovora između Vlade Crne Gore i SPC.

O boravku Joanikija u Beogradu ovim povodom javnost nije službeno ni obaviještena.

Na drugoj strani, sve to potvrđuje da je Leposavić – kao i u slučaju Zakona o izmenama i dopunama Zakona o slobodi vjeroispovijesti – nebitna lutkica kojom upravlja ovdašnji ogranak SPC u Crnoj Gori.

No, važnije je pitanje zbog čega je Sinod Patrijaršije Srbije – kojim predśedava Porfirije Perić, koga je Aleksandar Vučić postavio za patrijarha – nezadovoljan nacrtom Temeljnoga ugovora koji im je 11. marta predočio Joanikije?

Aleksandar Raković je čitao taj nacrt i tvrdi:

„Tu se SPC pominje tri puta, a pet puta više ‘Pravoslavna crkva u Crnoj Gori’. Prije svega, to ime ‘Pravoslavna crkva u Crnoj Gori’ ne znači ništa. Napravljena je 2006. greška s tim nazivom, koja dosta muti vodi”.

Ispostavlja se da je nacrt teksta Temeljnoga ugovora napisan još za Amfilohijeva života, te da se to Sinodu u Srbiji sada predočava kao jedna vrsta njegova – TESTAMENTA.

„Sinod SPC treba da utvrdi, kada je riječ o Temeljnome ugovoru, da ime eparhija u Crnoj Gori može biti samo – Srpska pravoslavna crkva u Crnoj Gori”, kaže Raković, „da se iz upotrebe nadalje isključi zbunjujuća kovanica ‘Pravoslavna crkva u Crnoj Gori’”.

SPC, tvrdi Raković, „treba da izbjegne bilo kakve neprincipijelne kompromise”, jer „nema više potrebe za bilo kakvim mimikrijama koje dodatno mute vodu u komplikovanim prilikama Crne Gore”.

Između ostaloga, Raković je još kazao:

„Tek su litije vratile u opticaj naziv Srpska pravoslavna crkva u Crnoj Gori. Ranije su (za doba Amfilohija) govorili ‘Pravoslavna crkva u Crnoj Gori’, jer su mislili da žive u Arhiepiskopiji, a to je sve takozvano – jer to ne postoji. S tim u vezi, treblo bi i tu počasnu titulu ARHIEPISKOPA CETINJSKOGA vezati isključivo za ličnost mitropolita Amfilohija. Dakle, ne davati je narednome mitropolitu crnogorsko-primorskome. Arhiepiskop – pa to je poglavar Crkve!”

„Novi mitropolit crnogorsko-primorski, ko god da to bude”, zaključio je Raković, „zaista će morati da stavi sve to u poredak SPC”.