Piše: Александр Солдатов
Ruska pravoslavna crkva užurbano povećava svoje predstavništvo u Jermeniji, što prijeti sukobom i s Jermenima i s Azerbejdžancima. Iznenadnost ove odluke odaje emocionalnu reakciju patrijarha Kirila na neuspješne rezultate samita duhovnih vođa Rusije, Jermenije i Azerbejdžana u Moskvi 13. oktobra (na slici gore – prim).
Samo dva dana nakon samita, patrijarh je sazvao hitan sastanak Sinoda Ruske crkve u on-line formatu, iako je prije nekih tri neđelje, 23.-24. septembra, Sinod zasijedao u Danilovskome manastiru kod Moskve – obično se sinodski sastanci održavaju svaka 2-3 mjeseca. On-line Sinod je odlučio: „Formirati Jerevansko-jermensku eparhiju Ruske crkve u okviru Republike Jermenije“...
Ruska crkva je tokom svoje istorije poštovala crkveni „suverenitet“ Jermenske crkve, osnovane u 4. vijeku, i nije izvršila invaziju na njezinu teritoriju. Da, ruske parohije u Jermeniji postoje od 19. vijeka, ali su podređene eparhijskim centrima u Rusiji. Sada Ruska crkva stvara takav centar u Jerevanu (glavni grad Jermenije), što sa stanovišta kanonskoga prava znači nepriznavanje postojeće jermenske jerarhije na čijem je čelu katolikos (patrijarh) svih Jermena Garegin II.
Za razliku od Ruske crkve, Jermenska apostolska crkva pripada zajednici staroistočnih (ne-halkidonskih) pravoslavnih crkava. Ove crkve nijesu prihvatile učenje Halkidonskoga sabora 451. godine o načinu ujedinjenja božanske i ljudske prirode u Isusu Hristu. Sa svoje strane, pravoslavne („halkidonske”) crkve, uključujući i Rusku, prihvataju ovo učenje. Međutim, savremeni teolozi slažu se da je razlog podjele 451. politika, a ne dogmati. Drevne istočne crkve nalazile su se na teritorijama koje nijesu pod kontrolom vizantijskoga cara (veći dio Jermenije bio je u sastavu Persije) i željele su potpunu nezavisnost od Vaseljenskoga Patrijarha. A najbolje opravdanje za takvu nezavisnost su teološka neslaganja, međusobne optužbe za jeres.
Nakon maratonskoga dijaloga, potpisan je 1990. u Šambeziju (Švajcarska) sporazum, čije su strane Ruska i Jermenska crkva. Ugovornice su priznale da svaka za sebe zadržava isto učenje o Hristu, ali ga izražavaju malo drugačije. Od tada, Ruska crkva je više puta pokazivala znake pažnje Jermenskoj crkvi: posebno je s njom, prije tri godine, potpisala sporazum o akademskoj razmijeni; u obrazovnim ustanovama Ruske crkve odbranjeni su prilično dobronamjerni radovi o odnosima s Jermenskom crkvom.
Danas u Jermeniji postoji doslovno svega nekoliko ruskih crkava: Pokrovski u Jerevanu, zatim u selu Dimitrov, i privremene bogomolje u mjestima raspoređivanja ruskih vojnih jedinica. Ovo očigledno nije dovoljno za stvaranje pune eparhije.
U paragrafu 1.3 Ustava Ruske crkve, a tu su navedene sve države koje čine njezinu kanonsku teritoriju, ne postoji Jermenija. U tom kontekstu, stvaranje eparhije Ruske crkve u ovoj zemlji izgleda kao čisto politički čin – jedan od rezultata stava koji je Rusija zauzela tokom posljednjega rata u Karabahu.
Uprkos značajnom vojnom prisustvu Ruske Federacije u Jermeniji i njezinome članstvu u ОДКБ (Orgnizacija Ugovora o kolektivnoj bezbjednosti, djeluje na prostoru bivšega SSSR-a, pod kontrolom Ruusa – prim), Rusija ni na koji način nije ograničavala napredovanje azerbejdžanskih trupa i njihove prilično opasne manevre u blizini granica Jermenije.
Nakon razgovora u Moskvi, pod pokroviteljstvom patrijarha Kirila, vrhovni patrijarh i katolikos svih Jermena Garegin II rekao je 13. oktobra: „Uprkos spremnosti jermenske strane da konačno riješi pitanja, situacija u regionu i dalje ostaje alarmantna i napeta zbog degradirajuće i neprihvatljive militantne retorike i nekonstruktivne i ultimativne politike azerbejdžanskih vlasti”. On je upozorio na opasnost od „novoga, širega rata".
Takva retorika svjedoči da su duhovne vođe Jermenije i Azerbejdžana bez dogovora pod pokroviteljstvom ruskoga patrijarha Kirila. U tom smilsu, ishitrena odluka o stvaranju eparhije Ruske crkve u Jermeniji zvučala je kao Kirilov odgovor na retoriku Garegina II.
Uočava se da je arhiepiskopu Leonidu Gorbačovu, zamjeniku rukovodioca (Ilariona Alfejeva – prim) Odjeljenja za vanjske crkvene odnose Moskovske patrijaršije, koji je sada imenovan za eparhijskoga arhijereja u Jerevenu, prije svega tri neđelje Sinod naložio da prouči „brojne apele sveštenstva Aleksandrijske pravoslavne crkve” za njihov prelazak u Moskovsku patrijaršije.
Teoretski, Ruska crkva smatra cijelu Afriku kanonskom teritorijom Aleksandrijske patrijaršije. Ali pošto je Aleksandrijska patrijaršija priznala autokefaliju Pravoslavnoj crkvi Ukrajine – a Moskva insistira da je ona „raskolnička“ – u praksi Ruska crkva počinje da napada i Afriku. Jasno je da je patrijarh Kiril odlučio da arhiepiskopa Leonida, koji ima vanjsko-političko iskustvo, postavi kao odgovornoga za oduzimanje stranih kanonskih teritorija…
Nažalost, ne samo crkvena geopolitika, već i određene „lične karakteristike“, leže u osnovi odlukâ rukovodstva Ruske crkve u posljednje vreme, što je dovelo do njezine izolacije od drugih pomjesnih pravoslavnih crkava. Međutim, ovaj proces je prilično „sinhronizovan“ s onim što se dešava u „velikoj“ vanjskoj politici Ruske Federacije.
S.
Mislim da je tekst pisan tendenciozno. Mogu reći i to je vrlo važno da potpisano u oŠambeziju nije ni odlučujuće ni obavezujuće i to nije crkvena punota primila, nije primila pravoslavna svest i savest. Jasno je da zajendica koju je priznao Kost.pol nije neka koja je kanonski dobila autokefalnost
Stefan
Ne može Ruska Pravoslavna Crkva da upadne na tuđu kanonsku teritoriju kad osnuje eparhiju u Jermeniji zato što u Jermeniji nema druge pravoslsvne Crkve, već postoji nacionalna jermenska crkva koja nema ni dogmatsko ni kanonsko opštenje s pravoslavnom Crkvom i PC ima dužnost da tamo propoveda.
С.
Nije nikakav upad ruske Crkve na tuđu kanosku teritoriju jer jermenska crkva nije pravoslavna i te dve zajednice nemaju opštenje i ni jedna pravoslavna Crkva ne može da prizna jermensku crkvu za Crkvu tj. pravoslsvnu ili drugačije pravovernu, istinsku, onu koja čuva apostolsku veru.