Rusi zgazili 6. kanon Vaseljenskoga sabora iz 325. godine

Piše: Vladimir Jovanović

Dvomilenijumski crkveni kanonski poredak dobilo je još jednu pukotinu nakon odlukâ Sinoda Moskovske patrijaršije 29. decembra da formira svoj Egzarhat Afrike, od dvije eparhije, u Kairu i Johanesburgu, te prijema u jurisdikciju 102 klirika, tvrdi se iz Aleksandrijske patrijaršije, a koji se nalaze u ukupno osam afričkih država.

Tim odlukama Moskovska patrijaršija nekanonski ruši jurisdikciju nad Afrikom Aleksandrijske patrijaršije, koja je jedna od najstarijih crkava – 43. godine je utemeljio Sveti apostol i jevanđelist Marko i druga je u sveštenome diptihu Istočno-pravoslavne Crkve.

Jurisdikcija Aleksandrijske patrijaršije obuhvata ukupno 54 savremene države u Africi.

„Pravo jurisdikcije Aleksandrijske patrijaršije u Africi je postulirano tokom uspostavljanja principa kanonske teritorije u Crkvi – 6. kanonom Prvoga Vaseljenskoga sabora”, navodi dr Kiril Govorun, arhimandrit, teolog.

Taj 6. kanon, usvojen 325. godine u Nikeji, na saborovanju crkvenih otaca u epohi Sv. cara Konstantina Velikoga, glasi:

„Neka važe stari običaji koji postoje za Egipat, Liviju i Pentapolj. Naime, da EPISKOP ALEKSANDRIJE IMA VLAST NAD SVIM TIM OBLASTIMA”.

„I mada je bilo jurisdikcijskih zahvata u śeveroistočnu Afriku prije 325. godine, zbog čega je, zapravo, i usvojen 6. kanon, nakon toga ih nije bilo”, objašnjava Govorun. „Razlog za to je, između ostaloga, i nedvosmisleni recept Vaseljenskoga sabora, čak prvoga od svih. Takođe, aleksandrijska jurisdikcija je, u izvjesnome smislu, prvi presedan kanonskoga suvereniteta. U kontekstu pravoslavnoga kanonskoga prava, zasnovanoga na presedanima, to je više od ustava. Stoga su samo kanonski odmetnici mogli otvoreno da prekrše ovaj kanon i uđu na teritoriju aleksandrijske jurisdikcije”.

Mediji bliski Moskovskoj patrijaršiji, međutim, drukčije sagledavaju siutuaciju, ocjenjujući je logičnom reakcijom na priznanje autokefalije Pravoslavne crkve Ukrajine od strane Aleksandrijske patrijaršije i najavljujući stvaranje novih ruskih ogranaka na kanonskim teritorijama drugih crkava.

„Aleksandrijski patrijarh Teodor je UPOZOREN da bi učestvovanje u raskolu priznavanjem ukrajinske autokefalije dovelo do velikih problema unutar Aleksandrijske patrijaršije. Ali više je volio da se pretvara da se ništa ne dešava i da je u Africi sve pod kontrolom. Međutim, to nije bio slučaj”, objavljuje „Союз православных журналистов”.

Ovaj ruski portal pokušava da predvidi razvoj događaja na sljedeći način:

„Aleksandrijska patrijaršija je 30. decembra 2021. izrazila ‘tugu’ zbog pojave Egzarhata Ruske crkve u Africi; obećala da će se o odluci Ruske patrijaršije raspravljati na predstojećem sastanku svoga Sinoda i da će tada biti donijete odgovarajuće odluke. Jasno je da su fanarioti (Vaseljenska patrijaršija) i njihovi ‘prekookeanski prijatelji’ (aluzija na SAD – prim) zabrinuti: zajedno s Aleksandrijskom crkvom shvataju da se Ruska crkva tu možda neće zaustaviti”.

„Afrički egzarhat Ruske crkve je jasan nagovještaj da može doći do DALJEGA STVARANJA SLIČNIH STRUKTURA u Grčkoj i Turskoj. Tačnije, na teritorijama onih episkopa koji priznaju Pravoslavnu crkvu Ukrajine. Otuda, nema sumnje da će reakcija Aleksandrijske patrijaršije i Fanara biti prilično odlučna i predvidljiva: prekid evharistijskoga opštenja i zahtijev drugim pomjesnim crkavama da intervenišu i utiču na Rusku crkvu. Uz to, fanarioti će svakako pokušati da iskoriste izmišljene ‘adute’ koje imaju. Recimo, ZAPRIJETIĆE SRPSKOJ CRKVI LEGALIZACIJOM MAKEDONSKOGA I CRNOGORSKOGA RASKOLA”

„U aprilu 2022. poglavar Fanara je planirao savjetovanje, na koje će biti pozvani predstojatelji pomjesnih crkava i Epifanije Dumenko (poglavar Pravoslavne crkve Ukrajine – prim). Shodno tome, pristanak da se tom prilikom zajedno s raskolnikom izvrši liturgijski obred značiće njegovo priznanje za legitimnoga poglavara Crkve u Ukrajini. Takav korak, koji u stvari podśeća na ucjenu, po mišljenju fanariota, trebalo bi da zaustavi Rusku crkvu. Ali to neće biti tako. Jer, KRAJNJE JE VRIJEME DA SE STAVI TAČKA I KONAČNO ODLUČI O TOME KO JE U RASKOLU, A KO U CRKVI”.

„Neke pomjesne crkve do sada nijesu govorile o tomosu za Pravoslavnu crkvu Ukrajine i pokušavaju da prikažu neutralnost. Sada će se morati karte staviti na sto! Štoviše, na pitanje stvaranja Egzarhata u Africi, Ruska crkva je pokazala da može sasvim jasno i adekvatno da odgovori. U ovome trenutku, Ruska crkva predvodi tradicionlizam u pravoslavlju i stoga postoji velika vjerovatnoća da će se, ukoliko druge crkve ne žele da izbjegnu raskol, Ruskoj crkvi pridružiti tradicionalno nastrojeni vjernici iz drugih zemalja”, zaključuje „Союз православных журналистов”.

Kako smo jesenas izvještavali, Arhijerejski sabor ili „crkvena skupština” svih arhijereja Moskovske patrijaršije, njih nekoliko stotina, trebalo je da se – nakon četiri godine – okupi 15-17. novembra i navodno proglasi vaseljenskoga patrijarha Vartolomeja „NEKANONSKIM".

Prevedeno, to bi značilo i rušenje primata Vaseljenskoga Patrijarha u poretku Istočno-pravoslavne Crkve, na način kako je utvrđen kanonima Vaseljenskih sabora i potvrđen milenijumskom sveštenom praksom.

Vartolomej je i sada u ruskim diptisima, no njegovo ime se ne izgovara tokom liturgija u ruskim hramovima. Ako bi Moskovska patrijaršija na proljeće Vartolomeja proglasila „NEKANONSKIM", ne bi samo bio uklonjen iz njihova diptiha, nego bi to znčilo da sve one pomjesne crkve ili jerarhije koje ne misle i ne postupju tako automatski rizikuju stigmu da ih Rusi žigošu „NEKANONSKIM".

Okupljanje Arhijerejskoga sabora Rusije, predviđeno za 15-17. novembar prošle godine, odgođeno je za 26-29. maj 2022, navodno, „u vezi s teškom epidemiološkom situacijom”.

Odgađanje Arhijerejskoga sabora možda je uslijedilo i nakon nezvaničnih signala o kolebljivosti u nekim pomjesnim crkvama da Moskovsku patrijaršiju sada slijede u najavljenoj radikalizaciji prema Carigradu – tu se misli na crkve Srbije, Antiohije, Poljske, Češke, Albanije, koje su pokazale u nekoj mjeri razumijevanje za dosadašnje ruske postupke.

Niti jedna pomjesna crkva, međutim, dosad nije slijedila Rusku crkvu u prekidu kanonskih i liturgijskih veza s Vaseljenskom Majkom-Crkvom.

Srbi (SPC) su, bojeći se reprize „ukrajinskoga scenarija” u Makedoniji, dugoročno i u Crnoj Gori, najjače aplaudirali Rusima u pogledu crkvenoga pitanja Ukrajine, a protiv Vaseljenske Majke-Crkve. Saborskim i sinodskim odlukama iz 2019. Crkva Srbje je podržala Ruse. Al, iako je preporučila svojoj jerarhiji, osobito u dijaspori, da ne saslužuje s vaseljenskom jerarhijom, ni Crkva Srbije nije prekinula kanonsko i liturgijsko jedinstvo s Vaseljenskom Majkom-Crkvom, kako je to još krajem 2018. jednostrano uradila Ruska crkva.