Rumunska crkva pojasnila: Za pravi tomos Makedoncima nadležna je Vaseljenska patrijaršija

Priredio: V.J.

Sinod Pravoslavne crkve Rumunije (Biserica Ortodoxă Română) danas se oglasio sa bitnim pojašnjenjima svoje odluke od 9. februara o.g. kada je navedeno da se, pod nazivom „Ohridsko-śevernomakedonska arhiepiskopija, sa śedištem u Skoplju“, „odobrava priznanje autokefalije Crkvi u Republici Śevernoj Makedoniji od strane Patrijaršije Srbije (Patriarhia Serbiei) sinodalnim tomosom izdatim 5. juna 2022. godine”.

U današnjem saopštenju, međutim, Sinod Rumunije sugeriše relativizaciju nadležnosti Crkve Srbije (SPC), koja je proljetos izdala Makadoncima „tomos o autokefaliji”, iako, napominjemo, mimo svojih kanonskih ovlašćenja, jer odobravanje neke nove autokefalije u posljednjoj instanci pripada jedino Vaseljenskoj patrijaršiji.

Kako prenosi portal agencije Patrijaršije Rumunije „Basilica“ (basilica.ro), današnje obraćanje tamošnjega Sinoda glasi:

„Sveti Sinod Rumunske crkve odobrio je 9. februara 2023. priznanje autokefalnosti koju je Pravoslavnoj crkvi u Republici Śevernoj Makedoniji dala Patrijaršija Srbije svojim sinodskim tomosom izdatim 5. juna 2022. godine.

Tokom zasijedanja Sinoda 9. februara 2023. uzeta je u obzir odluka Vaseljenske patrijaršije od 9. maja 2022. da se obnovi kanonsko i evharistijsko opštenje sa Pravoslavnom crkvom Republike Śeverne Makedonije, koju predvodi arhiepiskop Stefan.

Takođe, Vaseljenska patrijaršija je Crkvi Srbije tada povjerila regulisanje administrativnih aspekata u vezi sa uređenjem nove Crkve u Śevernoj Makedoniji.

Druga tema koju su rumunski jerarsi razmatrali bilo je pitanje autokefalnosti i načina na koji se ona daje i priznaje, a koja je analizirana tokom nekoliko radnih sastanaka Međupravoslavnoga komiteta za pripremu Svetoga i Velikoga Sabora Pravoslavne crkve. Tačka gledišta Rumunske crkve u vezi sa autokefalnošću, koja je iznijeta i na sastanku Pripremnoga odbora Svetoga i Velikog Sabora u Šambeziju (2011), sljedeća je:

Sinod neke pomjesne crkve-majke je kanonski autoritet koji može dati autokefaliju crkvi-šćeri putem sabornog tomosa koji potpisuje predstojatelj crkve-majke zajedno sa svim episkopima tog sinoda. Priznanje nove autokefalije pripada cijeloj Pravoslavnoj crkvi, a postignuto je tomosom o priznanju autokefalije koji bi potpisali, bez ikakve razlike, svi predstojatelji autokefalnih pravoslavnih crkava, po redu diptiha, u okviru Sabora predstojatelja pravoslavnih crkava“.

Drugim riječima, kako je Vaseljenski Patrijarh prvi po diptihu, kanonski tomos o autokefaliji je nezamisliv bez njegova potpisa. Upravo na temelju istih kanonskih prerogativa, Vaseljenski Patrijarh je 9. maja prošle godine skinuo necrkvenu i lažnu anatemu Crkve Srbije iz 1967. sa Makedonaca, da su „raskolnici”.

I „Orthodox Times” (orthodoxtimes.com), portal blizak Vaseljenskoj patrijaršiji, tumači da je ovim saopštenjem „Rumunska crkva obavila pojašnjenje koje mijenja sliku”.

„Čini se da je poslije šoka izazvanog prvotnim saopštenjem, Rumunska patrijaršija usklađena sa svepravoslavnim poretkom. Odnosno, Rumuni očekuju da Vaseljenska patrijaršija izda tomos o autokefaliji Ohridskoj arhiepiskopiji”.

U odnosu na gledište Rumunske crkve, tj. njihov prijedlog saopšten 2011. u Šambeziju, da priznanje nove autokefalije treba da, osim prvog po redu potpisa Vaseljenskoga Patrijarha, sadrži i potpise svih drugih predstojatelja autokefalnih crkvava, „Orthodox Times” tačno uočava:

„Ovo gledište je iznijeto i zabilježeno u nacrtu, koji, međutim, nikada nije dobio konačno odobrenje za iznošenje na Svetom i Velikom Saboru u junu 2016. godine (na Kritu). Naime, u januaru iste godine odlučeno je koja će pitanja biti prihvaćena da se saslušaju kao prijedlozi na Svetom i Velikom Saboru. I ovaj tekst nije među onima koji su dobili odobrenje”.

Prema tome, po postojećem kanonskom poretku i praksi, „Vaseljenska patrijaršija je ta koja ima nadležnost da ispita da li poziv za davanje autokefalije nekoj crkvi ispunjava uslove, a zatim informiše predstojatelje drugih crkava da se odobrava tomos”, zaključuje „Orthodox Times”.

Crkva Rumunije ima kontinuitet s jerarhijom ujedinjenoga Kneževstva Vlaške i Moldavije (od 1877. Kneževina Rumunija) koja je 1865. jednostrano proglasila autokefaliju. Vaseljenska patrijaršija je rumunsku autokefaliju priznala 1885. godine.

U novija vremena, Patrijaršija u Bukureštu ima konflikte s Moskovskom patrijaršijom oko jurisdikcije u Moldaviji, a manjeg obima sa Crkvom Srbije u pogledu nadležnosti nad Vlasima u nekim istočnim predjelima Republike Srbije.

Oko autokefalije Pravoslavne crkve Ukrajine, Rumuni su zauzeli poziciju „neutralnosti”, ne isključujući priznanje ukoliko se riješi satus parohija manjinskih etničkih Rumuna u Ukrajini.

Pravoslavna crkva Rumunije je, nakon crkava Rusije i Ukrajine, treća po brojnosti pastve. U matičnoj državi de facto ima status državne ustanove — sveštenici primaju plate iz budžeta republike. Poglavar joj je patrijarh Danijel Čobotea (72, na slici gore).