Crkva Srbije i ekstremne grupe: Brak iz interesa ili organsko partnerstvo?

SPC (Crkva Srbije) nije samo instrument meke moći; to je važan čvor u mreži koja obuhvata politiku, tradicionalne i društvene medije i akademsku zajednicu u okviru širega projekta Srpski svet koji je Srbija kreirala 2020. da bi replicirala Ruski svijet na tlu Balkana — ocjenjuje prof. dr Vesko Garčević.

Ovaj bivši crnogorski diplomata, sada predavač na američkome koledžu, piše kako „od početka ratova u bivšoj Jugoslaviji, SPC ne bježi od javnog podržavanja stavova ekstremno desničarskih političara”.

„Na primjer, Vojislava Šešelja — ratnoga zločinca kojeg je osudio Međunarodni kazneni sud za bivšu Jugoslaviju (ICTY) — SPC je odlikovala dva puta, posljednji put u septembru 2022. godine”.

 „Ako tradicionalni srpski ekstremni nacionalistički pokreti, poput Srpske radikalne stranke, religiju nijesu postavili u središte političkoga aktivizma, nova generacija krajnje desnice, stvorena nakon 2000. godine, poduzela je u tom smjeru značajne korake — često oblažući svoj politički ekstremizam pravoslavnim konzervativizmom”, piše Garčević.

Garčević navodi da „ova nova generacija, više nego ikad prije, iskorišćava ‘duhovnu’ vezu s Rusijom i Ruskom pravoslavnom crkvom”.

„Kako se rat u Ukrajini odvija, srpski ekstremni nacionalisti postali su nepopustljivi zagovornici ruske službene propagande, dok SPC izbjegava da osudi Kremlj za invaziju na Ukrajinu. Primjer za to bilo je putovanje mitropolita crnogorsko-primorskoga Joanikija u Moskvu u oktobru 2022. godine”.

„Konkretno u Crnoj Gori, SPC se navodno povezuje sa grupama kao što su Tvrdoš, Stupovi, Miholjski zbor (organizacija koju vodi svešenik SPC i ‘crvena beretka’), te crnogorskim ogrankom Noćnih vukova, koji je osnovan u septembru 2014”.

 „27. februara 2002, tri dana nakon početka ruske invazije na Ukrajinu”, precizira Garčević, „SPC je organizovala procesiju u Podgorici s učešćem brojnih pripadnika tih skupina. SPC je takođe na čelu potpore aktivnostima ruskih organizacija unutar Srbije ili Zapadnog Balkana. Jedna od tih organizacija, Balkanska kozačka vojska, osnovana je u Kotoru 2016. godine u pravoslavnoj crkvi Svetoga Nikole”.

I dok je „porast nasilnog ekstremizma na Zapadnom Balkanu ostao gotovo neprimijećen od strane američke administracije, Evropska unija (EU) nedavno je postala više zabrinuta zbog ovog fenomena”, piše Garčević.

„EU sponzorisala je studiju o nasilnom desnom ekstremizmu na Zapadnom Balkanu. Evropski parlament je dva puta, 2022. i 2023, izrazio užasnutost ulogom Srbije i SPC u propagiranju ruskih interesa u regiji. Budući da ruski narativi već dominiraju regionalnim medijskim prostorom i javnom sferom, ova vrsta neobuzdanog ultranacionalizma i desnog radikalizma u kombinaciji s revizionizmom istorije i poricanjem genocida zahtijeva sistematičniju, odlučniju i koordiniraniju reakciju SAD i EU”.

Autorski tekst Veska Garčevića, naslovljen „SPC i ekstremne desničarske grupe: brak iz interesa ili organsko partnerstvo?” objavljen je na portalu Berkli centra za religiju, mir i vanjske poslove (berkleycenter.georgetown.edu).