Stefan Veljanovski: Neprihvatljivi uslovi Vaseljenske patrijaršije

Priredio: V.J.

Poglavar Ohridske arhiepiskopije (MPC-OA), arhiepiskop ohridsko-makedonski Stefan Veljanovski, kaže da su im neprihvatljivi uslovi za koje tvrdi da ih postavlja Vaseljenska patrijaršija da bi im dala tomos o autokefaliji.

Upitan što se, konkretno, iz Fanara traži od njih, on je za TV „Стар” iz Štipa odgovorio: „Ako nam se dâ tomos, mi ćemo to prihvatiti, ali su za nas neprihvatljivi uslovi koji nam se postavljaju — odustajanje od naziva Makedonska pravoslavna crkva, odricanje od makedonske dijaspore i priznanje Ukrajinske crkve koju je priznao Carigrada”.

„Mi imamo svoje ime, to ime ne pripada nikome drugom i zato niko ne treba da traži od nas da se odreknemo svog imena, a naziv naše Crkve je Makedonska pravoslavna crkva obnovljene Ohridske arhiepiskopije, zato su oba imena uvrštena u ime naše Crkve”.

„Kada preuzmu dijasporu od svih drugih pravoslavnih naroda koji imaju svoju dijasporu, onda neka preuzmu i našu. Ali to pitanje teško da će se realizovati, odnosno odgovoriti u pozitivnom pravcu prema zahtijevima Vaseljenske patrijaršije“, kaže makedonski prvojerarh.

Međutim, Stefanove tvrdnje o navodnim uslovima Vaseljenske patrijaršije — o nazivu Crkve, dijaspori i priznanju ukrajinske autokefalije — predstavljaju MANIPULACIJU pred makedonskom javnošću, S TEŠKIM POSLJEDICAMA po mogućnost riješavanja makedonskog crkvenog pitanja, ocjenjuje vjerski analitičar Marjan Nikolovski.

- NAZIV CRKVE: „Arhiepiskop Stefan zna da je pomenuti naziv oblik zvaničnog imenovanja Crkve, a ne njezinog narodnog preimenovanja. Arhiepiskop zna, ali javno kaže drugačije, da Vaseljenska patrijaršija ne zahtijeva preimenovanje ili zabranu MPC-OA da se u svom ustavnom obliku organizacije naziva kako hoće. Vaseljenska patrijaršija ne nameće ime, već nudi izbor zvaničnog imenovanja, što se rijetko kojoj crkvi nudi prilikom potpisivanja tomosa o autokefalnosti”, piše Nikolovski.  

„Vaseljenska patrijaršija, kada je izdavala tomose, do sada se nije cjenjkala sa imenima, već je vazda koristila formu imenovanja crkve po imenu države: Patrijaršija Bugarske, Ujedinjena Crkva Kraljevine SHS, Arhiepiskopija Atine i cijele Grčke, Crkva Albanije i tako dalje. Arhiepiskop zna da Vaseljenska patrijaršija već dvije godine nudi opciju da zvanično ime MPC-OA zabilježeno u diptihu pravoslavnih crkava bude Ohridska arhiepiskopija, a zna da su im u razgovorima sa Carigradom rekli da nije potrebna nikakva forma ustavnih promjena, jer je ustav neke crkve unutrašnji dokument uređenja, a neke ustav i nemaju”.

- DIJASPORA: „Pitanje dijaspore je još jednostavnije, jer to uopšte nije tema u smislu postojanja dijaspore. I zato je krajnje zabrinjavajući stav Arhiepiskopa koji proizvoljno, bez ikakve odgovornosti, kaže da bismo je mi napuštili. Vaseljenska patrijaršija ne zahtijeva bilo kakvo ustupanje makedonskih crkava u dijaspori, niti postavljanje grčkih episkopa na upravu, kao što ne zahtijeva ni od jedne crkve”, ocjenjuje Nikolovski.

„Arhiepiskop dobro zna da je pitanje dijaspore za sada zatvoreno pitanje i odlukom Kritskog sabora (2016), da praktično sve ostaje po starom. Svaka crkva sama sebi uređuje dijasporu tamo đe je nastala. Novina je formiranje sabora eparhijskih arhijereja kao zajedničkog tijela svih crkava, koje treba da formiraju vladike u dijaspori svih crkava”.

„Ono što Fanar trenutno traži od MPC-OA jeste da se arhijereji MPC-OA u dijaspori, kojih je trenutno četiri, Pimen, Metodije i dva administratora Petar i Timotej, ne poklapaju sa titulama arhijereja Vaseljenske patrijaršije. Na primjer, ako arhijerej Vaseljenske patrijaršije u Americi ima titulu ‘američki’, vladika MPC-OA Metodije da nema istu titulu. Što znači, pitanje dijaspore nije suštinsko, već administrativno-tehničko pitanje, koje ni u kom slučaju ne može biti neprihvatljivo”.

- UKRAJINSKA AUTOKEALIJA: „Ukrajina je jedina tačka koja se može tumačiti iz ugla nekog oblika uslovljavanja”, nastavlja makedonski vjerski analitičar Marjan Niklovski.

„Međutim, razlog za to je domaći, iz MPC-OA, jer je izabrala da bude zaštitnik ruskih crkveno-nacional-šovinističkih interesa, a na štetu sopstvenih makedonskih crkveno-državnih interesa. Vaseljenska patrijaršija MPC-OA nije tražila priznanje autokefalije Pravoslavne crkve Ukrajine (PCU) da bi nam dala tomos, već je tražila jačanje odnosa i poslije izvjesnog vremena sasluženje. Ali populisti u Makedoniji su nametnuli temu navodnog priznanja, iako nema logike u takvom koraku prije izdavanja tomosa za autokefalnost MPC-OA. Kako neautokefalna crkva može da prizna drugu crkvu koja ima tomos o autokefaliji?”

„Istina je da je Fanar tražio međusobnu podršku, pošto su i PCU i MPC-OA dvije crkve koje postaju autokefalne sa tomosom Vaseljenske patrijaršije. Epifanij je preduzeo korak tako što je prije dvije godine uputio pismo čestitke o kanonskom statusu MPC-OA. Ne znam da li je Arhiepiskop na to odgovorio. Onda je trebalo da bude na nekom mjestu neformalno sasluženje nekih vladika MPC-OA i PCU i tu bi se završila tema Ukrajine kao uslova za tomos. Ali što se desilo? Uži sastav sinoda MPC-OA, ničim izazvan, donio je odluku da MPC-OA prizna PCU kada je priznaju sve crkve! Velika i veličanstvena MPC-OA, koja je tek izašla iz raskola, odlučila da postavlja uslove!”

Nikolovski smatra da je „ovom izjavom arhiepiskop Stefan sasvim sigurno ZATVORIO VRATA U CARIGRADU za autokefalnost MPC-OA”.

„MPC-OA je PROKOCKALA ISTORIJSKU ŠANSU i period u kojem je imala priliku da profitira, ne zato što je neko mnogo voli, već zato što su 2022. šanse bile tako posložene na njezinoj strani. Sve je moglo da se riješi za šest meseci i za Božić 2023. da Vartolomej u Ohridu potpiše tomos za drevnu Ohridsku arhiepiskopiju”.

„Ali umjesto toga, MPC-OA je izabrala da ugosti ruskog šefa crkvene diplomatije na Arhiepiskopov imendan i sa opcije ‘i-i’ da prijeđe na opciju ‘ili-ili’. Ili Moskva ili Fanar; a MPC-OA je izabrala Moskvu. Euforija u tih šest mjeseci, u kojima su se ređale odluke pomjesnih crkava da prihvate Fanarovu odluku da Ohridsku arhiepiskopiju (MPC-OA) vrne kanonskom jedinstvu, bila je zaslijepljujuća za makedonske vladike, misleći da će trajati vječno. Njezin nedostatak diplomatije, neznanje, neiskustvo, a prije svega, nacionalističke i populističke izjave u mjesecima koji su uslijedili, do sada su praktično razotkrili MPC-OA u očima drugih crkava da tamo nije sve sasvim zrelo. Mogu da zamislim, na primjer, Irineja Bulovića, kako je juče telefonom komunicirao sa prijateljima iz Fanara ili Atine, grčko-nacionalistički nastrojenim vladikama koji su se sve vrijeme žalili Vartolomeju na njegove blagonaklone postupke prema MPC-OA. Bulovićev kratak komentar bi bio u kontekstu: - Pa ja sam ti rekao da dole nije Crkva...”

„MPC-OA ne vidi da se geopolitičke prilike u pravoslavnome svijetu menjaju na njezinu štetu”, zaključuje Marjan Niklovski.

„Bugarska crkva je sljedeća koja će zvanično prihvatiti autokefalnost Ukrajine, zatim vjerovatno Rumunska, Albanska… a ne bi bilo iznenađujuće i Srpska crkva. Do tada MPC-OA vjerovatno neće imati ni ovo što sada ima, jer će se dobar broj crkava potajno povući iz prakse sasluženja s njom, a broj crkava koje su priznale tomos SPC može biti čak i prepolovljen. I u takvom slučaju bi se SPC legitimno postavila drugačije prema MPC-OA... Na primjer: - Tražili ste da vam damo autokefalnost... Mi vam je dali, ali vidite da druge crkve to ne prihvataju... Šta još hoćete?”

(Na linku dolje možete pročitati ažurirane stavove iz Vaseljenske Majke-Crkve o makedonskom crkvenom pitanju)…