Ko je dao ideju Karadžiću?

Priredio: Vladimir Jovanović

Bila je subota, 30. mart 1991. godina. Jugoslavija je ucijelo, uprkos političkim tenzijama i dotad jednim oružanim inicidentom na području Hrvatske (Pakrac), bez ljudskih žrtava. Niti jedna od šest konstitutivnih republika, a tokom 1990. sve su održale višestranačke izbore i na temelju njih dobile nove vlade, još nije proglasila nezavisnost.

U Bosni i Hercegovini vlast je preuzela koalicija stranaka etničkih Muslimana, Srba i Hrvata (SDA, SDS, HDZ) i u ovoj republici, provjerljivo je, dotad nema ozbiljnijeg međunacionalnog incidenta. U Srbiji je na vlasti Milošević i njegova SPS.

Osnivački skup Udruženja Srba iz BiH u Srbiji i regionalnog odbora Srpskog kulturno-prosvjetnog društva „Prosvjeta” iz Sarajeva održava se tog 30. marta 1991. u kongresnome „Sava centru” u Beogradu. Prisustvuje oko 1.500 osoba. Skup ima podršku Miloševićeve vlasti, jer su pozdravne riječi uputili, kako svjedoče novinski izvještaji, gradonačenik Beograda Milorad Unković, te iz Vlade Republike Srbije ministar vjera Dragan Dragojlović i ministar za Srbe van Srbije Stanko Cvijan.

Među ostalima, govorili neki od ideologa rata koji će uskoro buknuti na tlu Jugoslavije, iz Srpske akademije nauka: Dobrica, Ćosić i Matija Bećković. Takođe i dvije persone iz jerarhije Patrijaršije u Beogradu (SPC), episkop Vasilije Kačavenda i mitropolit AMFILOHIJE RADOVIĆ.

Kačavenda, budući akter poznatih gej i pdeofilskih afera, koji će iz rata izaći i kao tajkun doslovno s dvorcem, citiramo — „PRENIO JE POZDRAVE patrijarha gospodina PAVLA, koji se založio za slogu srpskoga naroda pod okriljem SPC”.

Amfilohije Radović, odlukom Patrijaršije u Beogradu, svježe je ustoličen u eparhiju crnogorsko-primorsku. Od episkopa promovisan u mitropolita. Na Cetinje je premješten iz Vršca, eparhije Banatske, iako je Danilo Dajković, dotadašnji mitropolit crnogorsko-primorski, još živ. Amfilohijevoj intronizaciji na Cetinju 30. decembra 1990. prisustvovao i RADOVAN KARADŽIĆ, lider Srpske demokratske stranke u BiH.

I Karadžić i Amfilohije su govornici 30. marta 1991. na osnivačkome skupu u „Sava centru” u Beogradu. Iz novinskih izvještaja čitamo egide s glavnim porukama kako „DRINOM NE TEČE GRANICA”, te — uz sliku rukovanja Karadžića i Amfilohijq — „SRBIJA S OBE STRANE DRINE”.

„Mitropolit gospodin Amfilohije Radović je predložio da istorijsko opredjeljenje srpskoga naroda bude STVARANJE SJEDINJENIH SRPSKIH DRŽAVA”, prenijela je srpska štampa, a doslovno ponovio je tada i Karadžić.

Ove Amfilohijeve a zatim i Karadžićeve riječi nijesu samo eksplicitni poziv za nasilno rušenje ustavnoga poretka SFR Jugoslavije, nego i na ratno krvoproliće; epilog je i genocid u Srebrenici.

Već dan nakon skupa u Beogradu, izbio je, na teritoriji Hrvatske, prvi oružani incident s žrtvama, nazvan „krvavi Uskrs”: 31. marta 1991. u blizini Plitvičkih jezera poginuli su najprije hrvatski policajac, onda i srpski teritorijalac.

Godinu kasnije otpočeo je i ratni užas u Bosni i Hercegovini. Prethodno je međunarodna konferencija konstatovala raspad SFRJ, te Sloveniju, Hrvatsku, potom i BiH, priznala za novostorene države. A Karadžić, ratni poglavica bosanskih Srba, śetio se Amfilohija.

U intervjuu koji 19. oktobra 1992. objavljujen u „Borbi”, dnevnome listu iz Beograda, na pitanja Manojla-Manja Vukotića „da li je daleko dan ujedinjenja srpskih džava, da li treba da postoje sjedinjene srpske države” — ovako je, između ostaloga, odgovorio Karadžić:

„SAVEZ SRPSKIH DRŽAVA — to se čulo PRVI PUT U NOVIJE VRIJEME na jednome našem skupu u ‘Sava centru’. Njegova visoka preosveštenost AMFILOHIJE RADOVIĆ JE TO POMENUO i ja sam to RADO PONOVIO”.

Karadžić i Amfilohije tj. SPC, sarađivali u pokušaju da se i ratom u BiH stvore „sjedinjene srpske države”, ispostavilo se u moru zločina. Evo nekih primjera.

I Amfilohije je potpisnik jedne od najvećih javnih sramota SPC, krivokletstva u zasebnome saopštenju Arhijerejskoga sabora održanog 8-10. decembra 1992. u Beogradu, kako su naveli:

„U cilju istinitog obavještavanja domaće i međunarodno javnosti, sabor posebno saopštenje povodom LAŽNIH OPTUŽBI protiv srpskoga naorda u Bosni i Hercegovini zbog TOBOŽNJIH MASOVNIH SILOVANJA MUSLIMANKI. Te OPTUŽBE SU FABRIKOVANE u službi nečasne ratne propagande protiv srpskoga naroda u cjelini”.

„U ime pravde Božje”, kleli su se iz Arhijerejskoga sabora SPC, „na osnovu svjedočenja naše sabraće arhijereja iz Bosne i Hercegovine i drugih pouzdanih svedočenja, IZJAVLJUJEMO SA PUNOM MORALNOM ODGOVORNOŠĆU da takvih logora u Republici Srpskoj BiH, kao ni u srpskim krajinama, niti je bilo niti ima".

S tim u vezi napominjemo, ne samo da je i pred Međunarodnim krivičnim sudom za bivšu Jugoslaviju (ICTY) u Hagu dokazano postojanje srpskih logora u kojima su obavljane masovne egzekucije, mučenja i sakaćenja, nego su za ratne zločine i seksualnoga nasilja nad ženama muslimanske nacionalnosti, po individualnoj ili komandnoj odgovornosti, osuđeni 30-ak bosanskih Srba — uključujući i Karadžića.

Kada je 26. aprila 1993. skupština bosanskih Srba, održana za tu priliku u Bijeljini, odbila Vens-Ovenovon plan, koji je uz trenutni mir nudio administrativnu teritorijalnu podjelu na kantone unutar međunarodno priznate BiH — Amfilohije, tada s nekog sajma knjiga u Peći na Kosovu, dobivši nagradu „Sveti Sava”, kazao je:

„U ovome trenutku dušu našega naroda ne čuvaju moje riječi, rekao bih ni riječi drugih koji ih izgovaraju i pišu; u ovom trenutku, na ovaj dan, dušu svog naroda sačuvala je i čuva — Bijeljina, Republika Srpska i srpske krajine”.

„Našu dušu čuvaju”, nastavio je Amfilohije, „kao što je naš jezik čuvao i sačuvao Vuk Karadžić, jedan njegov PREZIMENJAK sa Plavšićkom, novom kosovkom đevojkom, sa Krajišnikom”.

Kao i Karadžić, Biljana Plavšić i Momčilo Krajišnik — pravosnažno su na procesima pred ICTY-ijem presuđeni ratni zločinci.

U avgustu 1994, nakon svađe i javne polemike Miloševića i Karadžića oko svrsishodnosti nastavka rata — a u podtekstu i oko prebačivanja odgovornosti za rat i zločine — patrijarh Pavle Stojčević je s Amfilohijem otišao kod predśednika Srbije.

„Ja sam rekao Miloševiću”, kazao je između ostaloga Amfilohije za beogradsku štampu, „da se ne mogu PILATOVSKI PRATI RUKE od svega. Ne mogu Karadžić ili Krajišnik biti krivi”.

SPC je u novembru 1994. prvi put u svojoj istoriji održala zasijedanje Arhijerejskoga sabora u Banjaluci. Prethodno, iako u tom gradu nije bilo ratnih djejstava, sprovedeno je etničko čišćenje manjinskih Muslimana i Hrvata; minirano je i do temelja srušeno svih 16 džamija i pet turbeta, kao i sahat-kula.

Amfilohije ispred SPC u Banjaluci je saopštio kako je svrha održavanja Arhijerejskoga sabora u tom gradu, na čelu s patrijarhom Stojčevićem, „da pokaže svoju brigu za narod na ovim prostorima, upravo za najugroženiji dio srpskoga narod”, dok je Karadžić istom prilikom ocijeno da „time što se sabor održava u Banjaluci, Republika Srpska se UČVRŠĆUJE U MATIČNE SRPSKE ZEMLJE”.

Krajem 1994. u Foči, preimenovanoj u Srbinje, do rata u opštini su većinski Muslimani, a iz koje su proćerani od strane Karadžićeve vojske, takođe su im sravnjene s zemljom džamije, Amfilohije tamošnjoj srpskoj publici reče: „Vi da nijeste uporni ne biste vi danas stvorili najdivniju srpsku zemlju, Republiku Srpsku, koja je svjetionik i pijemont danas cjelokupnog srpstva”.

Nakon svršetka rata, dok je Karadžić godinama bio u bjekstvu od haške optužnice, Amfilohije saopštava kako se on „krije u mojim molitvama”.

Ali, iako je u maju 2005. na sahrani Jovanke Karadžić tvrdio da je „rodila besmrtnika”, već u avgustu iste godine za „Times” i Bi-Bi-Si veli o Karadžiću: „Ja ne mogu da kažem šta on treba da radi, ali ja da sam on, ja bih otišao (u Hag)”.

„Ipak, očekujem od Karadžića da donese takvu odluku i da preuzme odgovornost na sebe kao što je PREUZEO ODGOVORNOST da predvodi Srbe iz Bosne”, reče tada Amfilohije — sa svoje strane „pilatovski”, licemjerno protivno svojim tvrdnjama, na primjer od 6. aprila 1993, kada je sokolio Karadžića dok se ovaj navodno možda još dvoumio oko odbijanja Vens-Ovenovog plana i prekida rata:

„Karadžić ili je lud, zato što ne potpisuje mape s obzirom da to traži cijela međunarodna zajednica, ili su mape toliko porazne za biće srpskoga naroda da bio potpis bio smrtna presuda za narod. Karadžić NE MOŽE NA SEBE PRIMITI ODGOVORNOST kao pojedinac za sudbinu naroda u trenutku egzistencijalne ugroženosti, prijetnji uništenjem narodu”.

A kada su u julu 2008. Karadžića uhapsili, dok je u protvoru Specijalnoga suda u Beogradu čekao izručnje tužilaštvu ICTY-a, pośetio ga u Amfilohije, e da bi mu se ovaj „ispovijedio i primio pričest”.

28 godina nakon onoga skupa u „Sava centru”, kada je slijedeći Amfilohija pozvao na stvaranje „sjedinjenih srpskih država”, te ubrzo s riječi prešao na nedjela, Karadžić je pravosnažno osuđen za najteže ratne zločine.

Žalbeno vijeće Međunarodnog mehanizma za krivične sudove, kao pravni nasljednik ICTY-a, 2019. izriče KAZNU DOŽIVOTNOGA ZATVORA bivšem predśedniku bosanskohercegovačkog entiteta Republika Srpska i vrhovnome komandantu Vojske RS-a zbog krivičnih djela: - genocid; - zločini protiv čovječnosti; - kršenje zakona i običaja ratovanja.

Citiraćemo na kraju Milorada Tomanića, koji je u knjizi „Srpska crkva u ratu i ratovi u njoj” (Beograd, 2001) napisao:

„Kome bi među srpskim episkopima moglo biti svejedno da li se jurisdikcija SPC proteže na prostoru Beogradskoga pašaluka ili, pak, velikih SJEDINJENIH SRPSKIH DRŽAVA čije su stvaranje početkom 1991. godine predložili RADOVAN KARADŽIĆ i mitropolit AMFILOHIJE? A država se, toga su ljudi iz vrha SPC bili itekako svjesni, ne stvara i ne uvećava smiljem i bosiljem nego NASILJEM, tj. ognjem i mačem. Možda baš zbog toga tokom 1990-ih ni Sabor ni Sinod SPC nijesu nijednom preporučili srpskim pravoslavnim sveštenicima (bar ne javno) da ne daju pričest onima koji su ratujući u Hrvatskoj, BiH i na Kosovu počinili TEŠKE ZLOČINE, KRAĐE, SILOVANJA. Ali su zato posavjetovali sveštenstvo da uskrati pričest ginekolozima, akušerkama i, naravno, ženama i đevojkama koje se odluče na pobačaj”.