Promijenili službeni naziv - ogranak Moskovske patrijaršije u Estoniji sada je Estonska hrišćanska pravoslavna crkva

Priredio: V.J.

Estonska pravoslavna crkva Moskovske patrijaršije (EPC-MP) dobila je pravo da se na sudu naziva: - ESTONSKA HRIŠĆANSKA PRAVOSLAVNA CRKVA. Registracija ovoga imena je prvotno odbijena od estonske vlade i sudske instance, jer se smatralo da je pogrešno, tj. da ova Crkva ne pokriva sve pravoslavne u Estoniji.

Kako izvještava „Eesti Rahvusringhääling” (err.ee - portal javnoga servisa Estonije), EPC-MP u septembru 2024. godine je podnijela estonskoj vladi molbu za promjenu statuta i naziva, izražavajući želju da se i dalje zove Estonska pravoslavna crkva, sada bez dodatka „Moskovske patrijaršije”.

Odjeljenje za registraciju je proslijedilo prijavu sudiji, koji je odlučio da je predloženo ime obmanjujuće, jer neispravno pokriva sve pravoslavne hrišćane u Estoniji. Nakon toga, predstavnik EPC-MP odabrao je novo ime - Estonska hrišćanska pravoslavna crkva, ali je registarsko odjeljenje smatralo da je to pogrešno iz istih razloga. U prijavi nijesu pronađeni drugi nedostaci.

Danas, 25. marta, okružni sud u Tartuu je usvojio tužbu koju su u ime EPC-MP podnijeli advokati Stefan-Kristus Evestus i Artur Knjažev. Prema odluci suda, novo ime je u skladu sa zakonom i ne dovodi u zabludu u pogledu svrhe, razmjera ili pravnoga oblika Crkve. Sud cijeni osnovanim i razumljivim promjenu naziva, navodeći da ispravno odražava svrhu i obim djelovanja Crkve — odnosi se na hrišćansku pravoslavnu crkvu koja deluje u Estoniji.

Po mišljenju suda, pod uslovima slobode vjeroispovijesti ne može se zaključiti da bilo koja Crkva može da pokrije sve vjernike.

„Novim imenom i statutom naša Crkva ističe svoj samoupravni status”, rekao je vladika Danil iz novoimenovane Estonske hrišćanske pravoslavne crkve. „U proteklih godinu dana morali smo da se suočimo sa neprijateljskim stavom zbog naših kanonskih veza sa Moskovskom patrijaršijom, za koju se vezuje nekadašnji naziv naše Crkve". On tvrdi i da „novi naziv i statut odražavaju nezavisnost Crkve u cijelome svijetu”.

Ali, prema nekim procjenama, ovo je trik ogranka Moskovske patrijaršije u Estoniji da opstane mijenjajući jedino ime, ali ne i suštinu: da se njime upravlja iz Rusije.

„Ruska pravoslavna crkva kao organizacija se udaljila od stvarnih religioznih vrijednosti i pretvorila se u instrument ruske državne vlast”, piše Karel Kulama u komenatru za portal „Eesti Rahvusringhääling”.

„EPC-MP, koja djeluje u Estoniji, nije direktno osudila agresiju Moskve i suštinski se nije ogradila od ideologije patrijarha moskovskoga i cijele Rusije Kirila. U pozadini pritužbi na ugnjetavanje od države Estonije, nijesu od strane EPC-MP preduzeti značajni koraci da se distancira od patrijarha Kirila; i ona nastavlja da brani stavove slične moskovskim”.

„EPC-MP tvrdi da je autonomna pomjesna Crkva, ali je u suštini podređena Moskovskoj patrijaršiji. Na primjer, sadašnji mitropolit EPC-MP Jevgenij, bivši rektor Moskovske akademije i član rukovodstva Ruske pravoslavne crkve, pośetio je Sevastopolj dvije neđelje nakon aneksije Krima da uspostavi kontakte sa ruskom vojskom i snagama bezbjednosti Rusije”.

„Nakon deklaracije Riigikogua (nacionalnoga parlamenta Estonije) od 6. maja 2024., u kojoj je Moskovska patrijaršija proglašena institucijom koja podupire vojnu agresiju Ruske Federacije, a apeli Moskovske patrijaršije ocijenjeni kao prijetnja sigurnosti Estonije, EPC-MP je više puta iznosila kontradiktorne argumente u korist očuvanja kanonske pripadnosti Moskovskoj patrijaršiji. Prvobitno je rečeno da EPC-MP ne može promijeniti svoju kanonsku pripadnost, uz ocjenu da bi raskid veza i prelazak u drugu patrijaršiju bio ‘nekanonski’".

„Umjesto toga”, ocjenjuje Karel Kulama, „napravili su kozmetičke izmjene statuta EPC-MP i pokušali promijeniti njezino ime, predstavljajući to kao odstupanje od Moskovske patrijaršije, najprije u ‘Estonsku pravoslavnu crkvu’, a zatim u ‘Estonsku hrišćansku pravoslavnu crkvu’"…

Napominjemo kako je u Estoniji 1,36 milion stanovnika, od čega je Estonaca 69,1%, Rusa 23,7%, Ukrajinca 2,1%.

Do 1939-1940. i ruske okupacije, na temelju sovjetsko-nacističkoga pakta tzv. Molotov-Ribentrop, Estonija je imala jedinstvenu autonomnu pravoslavnu Crkvu u jurisdikciji Vaseljenske patrijaršije. Sovjeti su Estonsku crkvu nekanonski priključili Moskovskoj patrijaršiji.

U postsovjeskoj eri, Estonija je prva arena sukoba Vaseljenske i Moskovske patrijaršije.

Nakon što su se Estonci ranih 1990-ih ratosiljali ruske okupacije pod firmom SSSR-a i obnovili svoju nezavisnost, 54 od ukupno 83 parohije Moskovske patrijaršije u toj zemlji izjasnile su se za vrćanje pod omofor Vaseljenske patrijaršije u statusu autonomije, što je podržala i estonska vlada.

Vaseljenski patrijarh Vartolomej i Sinod na Fanaru su prihvatili apel iz Estonije, te 22. februara 1996. obnovili punovažnost tomosa iz 1922. i proglasili autonomnu ESTONSKU APOSTOLSKU PRAVOSLAVNU CRKVU (Eesti Apostlik-Õigeusu Kirik) — čiji je predstojatelj mitropolit talinski Stefan Harlanbidis (85).

Reaguje Moskovska patrijaršija — na čelu joj je onomad Aleksij II Ridiger, rusifikovani Njemac rodom upravo iz Estonije, čiji je personalni dosije agenta KGB-a upravo objavljen u postsovjetskoj Estoniji. Ridiger prekida liturgijsko-kanonsko opštenje sa Vartolomejem. No spor je, ipak, prevaziđen „primirjem”, da u Estoniji egzistiraju oba ogranka, paralelno i vaseljenski i ruski.

U kontekstu novoga, od strane Moskovske patrijaršije u jesen 2018. jednostrano objavljenoga raskola s Vartolomejem zbog davanja autokefalije Pravoslavnoj crkvi Ukrajine, te oružane agresije Rusije na Ukrajinu —— Vaseljenski Patrijarh je 2023. bio u osmodnevnoj zvaničnoj pośeti Estoniji. U Talinu, prijestonici, održao sastanak sa estonskim predśednikom Alarom Karisem, a potom i premijerkom Kajom Kalas; boravio i u parlamentu Estonije...

Vlada Republike Estonije je početkom o.g. odobrila prijedlog zakona o izmjenama i dopunama zakona o crkvama i parohijama: nalaže se vjerskim zajednicama i-ili pravnim licima da promjene svoje statute (ustave) i potpuno se u praksi odreknu veza sa Ruskom pravoslavnom crkvom.

„Ova inicijativa je neophodna jer je pravoslavna jurisdikcija u Estoniji podređena Moskovskoj patrijaršiji za Rusiju i Kremlj najvažniji instrument njihova uticaja”, saopšteno je iz estonske vlade.

Estonija, članica NATO i Evropske unije, koja u praksi dosljedno primjenjuje najviše standarde demokratije i ljudskih prava — i na ovaj način efikasno demonstrira samodbrambene mehanizme protiv ugrožavanja nacionalne bezbjednost kroz brutalne i sramotne zloupotrebe religije kakve praktikuje na tim prostorima Kremlj sa svojom Moskovskom patrijaršijom - ili na sličan način Beograd sa svojim ogrankom Patrijaršije Srbije u Crnoj Gori.