Cirkularna ekonomija – suštinska promjena u načinu korišćenja resursa

Iako se često doživljava kao element ekološke inicijative, cirkularna ekonomija je mnogo više od toga, jer nudi praktičan, profitabilan i neophodan put ka održivoj budućnosti, za razliku od tradicionalne, linearne ekonomije, koja se bazira na neprekidnoj eksploataciji resursa.

Za Antenu M piše: Ana Nives Radović

Globalna, linearna ekonomija već duže vrijeme je na prekretnici, jer model „uzmi-proizvedi-baci“ iscrpljuje prirodne resurse i stvara otpad brzinom koja je postala zabrinjavajuća, čineći ovakav pristup potrošnji neefikasnim i štetnim.

Kao odgovor na ovaj problem, cirkularna ekonomija nudi pametniji i otporniji način upravljanja resursima, pa umjesto da materijale tretira kao jednokratne, održava ih u neprekidnoj upotrebi, oponašajući prirodne ekosisteme u kojima otpad jednostavno ne postoji. Usvajanjem ovog pristupa možemo da stvorimo sistem koji smanjuje otpad, ublažava uticaj na životnu sredinu i podstiče ekonomsku održivost.

Cirkularna ekonomija osmišljena je da eliminiše otpad tako što materijale održava u upotrebi što je duže moguće, a za razliku od linearne ekonomije, koja se oslanja na eksploataciju sirovina, proizvodnju i odbacivanje nakon korišćenja, ovaj model stavlja akcenat na dugotrajnost, ponovnu upotrebu i regeneraciju, smanjujući na taj način zavisnost od novih resursa i ublažavajući negativne ekološke posljedice.

Kako se broj stanovnika planete neprekidno uvećava, raste i tražnja za robom i resursima, a cirkularni pristup nudi održivo rješenje, transformiše industrije i redefiniše ekonomski rast u skladu sa očuvanjem životne sredine.

Ključni principi cirkularnosti

Cirkularna ekonomija se zasniva na nekoliko temeljnih principa. Prvo, dizajniranje proizvoda za dugotrajnost i ponovnu upotrebu osigurava da artikli traju duže, da se mogu lako popraviti i unaprijediti modularnim dizajnom, zbog čega je napuštanje kulture jednokratne upotrebe i prelazak na stvaranje dugoročne vrijednosti od suštinskog značaja.

Drugo, korišćenje održivih i netoksičnih materijala smanjuje oslanjanje na ograničene resurse, dok istovremeno podstiče upotrebu biorazgradivih i alternativa koje je moguće reciklirati i koje smanjuju zagađenje. Treće, reciklaža, obnova i ponovna proizvodnja omogućavaju materijalima da se zadrže u opticaju, smanjujući potrebu za eksploatacijom novih resursa

Pored ekoloških prednosti, cirkularna ekonomija je snažan pokretač otvaranja novih radnih mjesta, jer se od reciklaže i ponovne proizvodnje do održivog dizajna i usluga popravke, u cirkularnim industrijama otvaraju nove poslovne mogućnosti, što podstiče inovacije, razvoj vještina i rast zelenih poslova, doprinoseći lokalnim ekonomijama. Osim toga, smanjenje oslanjanja na ograničene sirovine poboljšava sigurnost resursa, posebno u vremenima kada globalni lanci snabdijevanja postaju sve nestabilniji, što omogućava da zemlje i kompanije koje daju prednost cirkularnim strategijama budu bolje pripremljene za suočavanje s nestašicama resursa i oscilacijama cijena.

Cirkularne inicijative doprinose i socijalnoj pravdi, kao i poboljšanju kvaliteta života, naročito u nerazvijenim regijama koje trpe posljedice eksploatacije resursa i zagađenja, tako da programi poput reciklaže elektronskog otpada i održivog urbanog planiranja pomažu u smanjenju ekološke degradacije, dok istovremeno podstiču odgovornu potrošnju.

Izazovi na putu ka cirkularnoj ekonomiji

Uprkos brojnim prednostima, prelazak na cirkularnu ekonomiju nije proces koji se sasvim jednostavno odvija, a jedna od glavnih prepreka je promjena duboko ukorijenjenih navika, kako na korporativnom, tako i na potrošačkom nivou, s obzirom na to da linearna ekonomija dominira već decenijama. Promjena načina razmišljanja zahtijeva edukaciju, podsticaje i sistemsku transformaciju.

Takođe, ključnu ulogu igraju odgovarajuće politike i regulative, zbog čega vlade moraju da uvedu mjere poput proširene odgovornosti proizvođača (EPR), poreskih olakšica za održive materijale i strožih zakona o smanjenju otpada kako bi podstakle cirkularne prakse. Akcioni plan za cirkularnu ekonomiju Evropske unije predstavlja primjer kako zakonodavstvo može da ubrza ovu tranziciju.

Osim toga, razvoj potrebne infrastrukture i obezbjeđivanje investicija su ključni za širenje cirkularnih rješenja, zbog čega kvalitetna postrojenja za reciklažu, efikasni sistemi za vraćanje proizvoda i inovacije u održivim materijalima zahtijevaju finansijska ulaganja i saradnju između vlada, kompanija i istraživačkih institucija. Bez ovih osnovnih elemenata, ostvarenje potpuno cirkularne ekonomije biće teško dostižno.

--------------------

Edukativni serijal „Od kovanica do kodova“ je autorski projekat namijenjen razvoju finansijske i finansijsko-tehnološke pismenosti, a čini ga 100 članaka koje od 1. oktobra u okviru FinTech rubrike Antena M objavljuje dva puta sedmično. 
Kombinovanjem tema iz oblasti platne industrije, savremenog bankarstva i digitalizacije sa pričom o ulozi i istoriji novca serijal je osmišljen da omogući uvid u širu sliku značenja vrijednosti i razmjene koja se od nastanka do danas odvija na istim principima.