Je li Amfilohije ratni zločinac pa ne može da ima spomenik u Beranama? Iz Crkve Srbije napadaju Ministarstvo kulture

Iz eparhijskoga budimljansko-nikšićkoga ogranka Crkve Srbije (SPC) objavljuju saopštenje, kako navode „povodom Rješenja broj 13-082/24-276/6 Ministarstva kulture i medija (koje je dostavljeno Opštini Berane)”. Na čelu ove eparhije je episkop Metodije Ostojić, a protestuju jer im nije odobreno podizanje spomenika Ristu Radoviću, alijas Amfilohiju.

Prenosimo saopštenje u cjelini, a ispod saopštenja i odnosne paragrafe ZAKONA O SPOMEN-OBILjEŽJIMA…

…

Spomen-obilježje blaženopočivšem mitropolitu Amfilohiju, koje je trebalo da bude podignuto na zahtjev Opštine Berane, nije dobilo „zeleno svijetlo” od strane Ministarstva kulture i medija čije je Rješenje o odbijanju potpisala dr fizijatrije Tamara Vujović.

Uprkos opširnom, detaljno obrazloženom i dokumentovanom Zahtjevu koji gotovo do tančina slijedi uslove propisane Zakonom o podizanju spomen-obilježja, Ministarstvo kulture i medija u svom tumačenju ne prepoznaje mitropolita Amfilohija kao zaslužnu ličnost u novijoj istoriji Crne Gore.

Tako smo umjesto spomenika mitropolitu Amfilohiju dobili monumentalnu figuru birokratske malicioznosti po kojoj će biti upamćeni donosioci ovog Rješenja. Koliko je klimava i porozna argumentacija kojom Ministarstvo kulture i medija pokušava da podupre svoje Rješenje pokazuje pravna analiza koju ćemo ovdje predočiti crnogorskoj javnosti.

Naime, Rješenje kojim se odbija Zahtjev i Dopuna prethodne saglasnosti Vlade je nezakonito, jer ne sadrži dovoljne razloge, a dati razlozi su proizvoljni i kontradiktorni, nažalost, jednim dijelom i maliciozni.

Nesporno je da je zakonski rok od najmanje 20 godina od dana kada je lice umrlo propisan kao objektivni uslov potvrde statusa istaknute ličnosti. Međutim, Zakon u članu 9, stav 3 dozvoljava izuzetak i propisuje da se i prije proteka navedenog objektivnog roka može utvrditi status istaknute ličnosti uz prethodnu saglasnost Vlade.

Uvažavajući postulat pravne tradicije i prakse prema kome se izuzeci u pravu usko tumače, ipak je u konkretnom slučaju potpuno izostala savjesna i brižljiva ocjena razloga navedenih u predlogu i njegovoj dopuni, zbog čega se ne može utvrditi na kojim argumentima je fundirano mišljenje Komisije, odnosno, na osnovu kojih činjenica i dokaza je Ministarstvo prihvatilo dato mišljenje i zauzelo a contrario stanovište datim razlozima.

Posebno je nejasno na temelju koje zakonske ili podzakonske norme se opravdanost primjene člana 9, stav 3 Zakona u smislu prethodne saglasnosti Vlade izvodi iz „mišljenja stručne i naučne javnosti", što ukazuje na sasvim proizvoljno i arbitrarno tumačenje pravnih normi od strane Ministarstva. Naime, nijedan zakonski ili podzakonski propis ne predviđa da se status izuzetne ličnosti u smislu člana 9, stav 3 Zakona potvrđuje isključivo na osnovu mišljenja stručne i naučne javnosti.

Napominjemo da se gotovo svakodnevno, ne samo kod nas nego i širom svijeta, stručno, naučno, društveno i politički, preispituje i osporava status mnogih istaknutih ličnosti. To je logična posljedica slobode naučnog istraživanja, kulturnog pluralizma i demokratskog uređenja, pa je prema tome životno i pravno apsurdno insistirati na jednoznačnoj i konsesualnoj „stručnoj i naučnoj" verifikaciji statusa istaknute ličnosti bez obzira na protok vremena od dana smrti nekog lica. Dodatno, nije uopšte pojašnjeno ko predstavlja stručnu i naučnu javnost čije je mišljenje relevantno za predmetnu saglasnost Vlade.

Nadalje, citiranje čl. 10 Zakona u kontekstu iznalaženja opravdanih razloga za odbijanje Zahtjeva, bez ikakvog činjeničnog koneksiteta sa njegovom sadržinom, u najmanju ruku je pravno skandalozno, a implicitno i zlonamjerno. Da li Ministarstvo insinuira da bi se ličnost i životno djelo blaženopočivšeg mitropolita Amfilohija moglo supsumirati pod neko od prohibitivnih određenja navedenog člana?

Navodeći ovaj član u obrazloženju Rješenja, „naše“ Ministarstvo nam poručuje da, ne samo da nećete sada podići spomenik mitropolitu Amfilohiju, nego nećete ni za sto godina, jer Mitropolitov lik i djelo čl. 10 ovog Zakona Ministarstvo svrstava u „lice koje je bilo saradnik okupatora, njegovog saveznika ili pomagača, lice koje je zastupalo fašističke, šovinističke ili nacističke ideje i ideologije, lice koje je osuđeno za krivično djelo protiv čovječnosti ili drugih dobara zaštićenih međunarodnim pravom ili je proglašeno ratnim zločincem, lice koje je u istoriji Crne Gore ili u istoriji čovjerčanstva imalo negativnu ulogu“. 

U nevjerici i sa krajnjom indignacijom odbacujemo rezon Ministarstva da se u slučaju blaženopočivšeg mitropolita Amfilohija radi o licu koje je na udaru navedenog čl. 10.

Takođe, nemoguće je dokučiti racionalni smisao obrazloženja u dijelu pozivanja na crkvene kanone koji se ni logički, ni činjenično ni pravno ne može dovesti u vezu sa predmetnim Zahtjevom. U Zahtjevu i Dopuni iscrpno su prikazana kulturna, društvena, naučna i prosvjetna dostignuća blaženopočivšeg mitropolita Amfilohija, kao i njegove posebne zasluge za opštinu Berane. Narod Crne Gore je svoj odnos prema blaženopočivšem mitropolitu Amfilohiju kao istaknutoj ličnosti iskazao još tokom njegovog pogreba, što je notorna činjenica.

Konstatujemo da poštovanje ličnosti i djela mitropolita Amfilohija za ove četiri godine ne samo da se nije umanjilo, već se dodatno raširilo i produbilo, tako da danas o njemu afirmativno govori čak i onaj dio javnosti koja ga je tokom života žestoko osporavao. Štaviše, ukazano je sa relevantnih, iako mitropolitu  nenaklonjenih, adresa da je očuvanje građanskog mira u Crnoj Gori u nekim kritičnim trenucima nesumnjiva zasluga i mitropolita Amfilohija.

Valja stoga napomenuti da se iz obrazloženja Ministarstva ne može zaključiti zbog čega je protek vremena od 20 godina u ovom slučaju od naročitog značaja. Tim prije, jer je riječ o javnoj i uticajnoj ličnosti koja je bila predmet kontinuiranog interesovanja, ne samo crnogorske, javnosti poslednje skoro četiri decenije, o kojoj se zna gotovo svaka pa i najmanja pojedinost.

U konačnom, da su mitropoliti cetinjski istaknute ličnosti u životu Crne Gore, predstavlja istorijski potvrđeno pravilo a ne izuzetak, a to pravilo je upravo svojim životom i djelom posvjedočio blaženopočivši mitropolit Amfilohije. Zbog toga je Ministarstvo moralo cijeniti predmetni zahtjev kako u odnosu na konkretnu ličnost, tako i u vezi sa svim okolnostima koje su od značaja za meritornu ocjenu prilikom davanja saglasnosti Vlade.

* * * * * *

ZAKON O SPOMEN-OBILjEŽJIMA (Sl. list, br. 40/08)

- ČLAN 9

Spomen-obilježje za značajan događaj ne može se podići prije isteka roka od 50 godina od dana kada se događaj zbio.

Spomen-obilježje istaknutoj ličnosti ne može se podići prije isteka roka od 20 godina od dana kada je lice umrlo.

Izuzetno, uz prethodnu saglasnost Vlade Crne Gore, spomen-obilježje za značajni događaj ili istaknutoj ličnosti može se podići prije isteka roka iz st. 1 i 2 ovog člana.

- ČLAN 10

Nije dozvoljeno podizati spomen-obilježje:

1) za događaj koji označava gubitak slobode ili nezavisnosti Crne Gore;

2) za događaj koji simbolizuje, odnosno označava saradnju sa okupatorom, njegovim saveznikom ili pomagačem;

3) za događaj koji predstavlja sukob naroda isključivo na vjerskoj ili nacionalnoj osnovi;

4) licu koje je bilo saradnik okupatora, njegovog saveznika ili pomagača;

5) licu koje je zastupalo fašističke, šovinističke ili nacističke ideje ili ideologije;6) licu koje je osuđeno za krivično djelo protiv čovječnosti ili drugih dobara zaštićenih međunarodnim pravom ili je proglašeno ratnim zločincem;

7) licu koje je u istoriji Crne Gore ili u istoriji čovječanstva imalo negativnu ulogu.