Perić u Jerusalimu - zaobilazi Carigrad

Priredio: V.J. 

Umjesto Vaseljenske Majke-Crkve u Carigradu (Istanbulu), koja je po sveštenome diptihu prvoprijestolna katedra, patrijarh Srbije (SPC) Porfirije Perić obišao je najprije śedište Moskovske patrijaršije, a od 31. marta o.g. on je u višednevnoj pośeti Jerusalimskoj patrijaršiji (na slici).

Jerusalimska patrijaršija je na 4. mjestu, Moskovska patrijaršija na 5. mjestu u diptihu Istočno-pravoslavne Crkve.

Crkva Srbije je od Vaseljenske patrijaršije dobila tomose: 1879. o autokefaliji, a 1922. o priznanju jurisdikcije na teritorijama novoosnovane Kraljevine SHS (Jugoslavije).

Perić je 2021. izabran za patrijarha. Tim povodom vaseljenski patrijarh Vartolomej mu je uputio čestitku.

Jerusalimska patrijaršija, koja je još s kraja 19. vijeka pod ruskim finansijskim, obavještajnim i diplomatskim uticajima, nije stupila u kanonsko i liturgijsko jedinstvo sa Pravoslavnom crkvom Ukrajine.

Makedonski vjerski portal „Религија” analizra boravak patrijarha Srbije u Izraelu:

„Porfirija je dočekao patrijarh jerusalimski Teofil III. Događaj je najavljen kroz zvanična saopštenja s obje strane, u kojima je naglašena pobožna priroda pośete i njezina svrha: hodočašće svetim mestima i zajedničko bogosluženje sa domaćinom. Ali u pravoslavnoj crkvenoj diplomatiji svaka pośeta ima dublje implikacije. A ova, iako na prvi pogled pobožna, već izaziva nemir među upućenima”.

„U duhu pravoslavnoga predanja i kanonskoga poretka, prva zvanična vanjska pośeta novoizabranog poglavara autokefalne Crkve trebalo bi da bude izvršena Vaseljenskoj patrijaršiji – Majci-Crkvi i ‘prvom među jednakima’ u Pravoslavlju. Takav čin nije samo formalnost, već izraz jedinstva i poštovanja vijekovnog centra pravoslavnog hrišćanstva. Ali patrijarh Porfirije, koji je izabran 2021, još nije došao u tu pośetu. Umjesto toga, njegovi inostrani angažmani bili su u sasvim drugom pravcu”.

Porfirije Perić je bio prvo u Moskvi, 15-16. marta 2024. godine - zvanično povodom sahrane.

„Религија” analizira „rusku sijenku nad Jerusalimskom patrijaršijom” i pozicioniranje Crkve Srbije „u svijetlu geopolitičkih dešavanja”.

„Uticaj Moskve u Jerusalimu nije tajna. Ruski poslanici, finansije i humanitarne organizacije su tamo decenijama. Trenutno je tamo aktivan i arhimandrit Vasijan Zmeev, koji je prethodno bio proćeran iz Śeverne Makedonije i Bugarske. Njegovo prisustvo dodatno naglašava liniju veze između Ruske i Jerusalimske patrijaršije”.

„Ruska crkva, koja je od 2018. u stanju prekida evharistijskoga opštenja sa Carigradom zbog odluka Vaseljenskoga Patrijarha o Ukrajini, sve otvorenije traži stvaranje alternativne jerarhije u pravoslavnome svijetu. Jedan metod je jačanje veza sa drugim drevnim patrijaršijama, uključujući Jerusalimsku patrijaršiju - diplomatskim, finansijskim i liturgijskim sredstvima”.

„Porfirije već četiri godine zaobilazi Vaseljensku patrijaršiju, a ovaj drugi ozbiljan angažman van zemlje dodatno produbljuje zabrinutost u kojem pravcu ide vanjska politika SPC — i koliko je usklađena sa sekularnim ciljevima Moskve. Veća duhovna zrelost i kanonska odgovornost zahtijevali bi povratak u red, a ne igranje uloge u alternativnim osovinama uticaja”.

„Retorika koju koriste određene strukture Ruske pravoslavne crkve - da Jerusalim treba smatrati ‘prvim centrom pravoslavlja’ - nije kanonski utemeljena, već služi za podrivanje vaseljenskoga autoriteta Carigrada” — zaključuje se u analizi portala „Религија”, s napomenom da se Perićeva pośeta „uklapa u taj dnevni red”.

Prema sajtu Crkve Srbije (spc.rs), Perić je u jednom od svojih govora u Jerusalimu kazao:

- „Jerusalimska crkva jeste središte, izvorište i otadžbina svih hrišćana, ali i svih ljudi kroz istoriju, jer je tu osnovana Crkva”.

Patrijaršija u Jerusalimu među manjim je lokalnim vjerskim zajednicama — oko 2.500 vjernika, dominantno Arapa u gradu sa oko 930.000 stanovnika. Ova patrijaršija u svojoj cjelokupnoj jurisdikciji nema više od 150.000 vjernika.

Ali je nakon izraelske vlade najveći zemljopośednik u Izraelu. Kupila većinu svoje zemlje od Otomanske carevine tokom 19. vijeka. Ubrzo nakon sticanja nezavisnosti Izraela, Jerusalimska patrijaršija se složila da iznajmi većinu svojih zemalja izraelskoj vladi na 99 godina, sa opcijom produženja. Čak je i izraelski parlament, Kneset, izgrađen na zemljištu u vlasništvu Jerusalimske patrijaršije.

Sadašnji patrijarh Teofil III, etnički je Grk, rođen kao Ilija Janopulos u Republici Grčkoj. On je patrijarh od 2005. kada je sinod Jerusalimske patrijaršije svrgnuo patrijarha Irineja Skopelitisa zbog prodaje crkvenih parcela u istočnome Jerusalimu izraelskim investitorima.

Dominacija etničkih Grka u jerarhiji Jerisalimske patrijaršije isključuje arapsku većinu među njezinim vjernicima i nižim klirom, koji teže arabizaciji. To su tačke beskrajnih unutrašnjih rasprava i konflikata…

Sajt Jerusalimske patrijaršije (jerusalem-patriarchate.info) u popisu onih kojih su učestvovali u ceremonijalu boravka Porfirija Perića u Izraelu navodi i arhimandrita Vasijana Zmeeva, sa funkcijom „šef Ruske duhovne misije u Jerusalimu”.

Prethodno je Zmeev šef podvorja Moskovske patrijaršije u Sofiji, uključen u operciju kvazitomosa „o autokefaliji” koji je Crkva Srbije u proljeće 2022. uručila jerarhiji u Śevernoj Makedoniji (MPC-OA).

Zmeevu je u septembru 2023, zbog ugrožavanja nacionalne bezbjednosti, zabranjen ulazak u Śevernu Makedoniju; zatim je proćeran iz Bugarske.