EPCG Solar Gradnja – DALEKO JE SUNCE

Za Antenu M piše: Branko Kotri

Ovaj tekst je nastavak reagovanja na propagandističke istupe koje nameću neznaveni političari u vezi sa stanjem u energetskom sektoru, obmanjujući u kontinuitetu javnost radi ličnih i partijskih koristi i urušavaju njegov značaj. Zlonamjerno, sada sam u to sasvim siguran!

Cilj ovog mog javljanja je da ukažem na besmislenost davanja prednosti političkim nad stručnim problemima koji prate rad i razvoj energetskog sektora u Crnoj Gori, jer suštinski gledano politički pristup (ne odnosi se na energetsku politiku i strategiju) makar u našim uslovima se forsira radi sticanja ličnih i partijskih benefita.

IZVRŠNI REZIME

Ovom prilikom je u fokusu preduzeće EPCG Solar gradnja koje je u prethodnih 25 mjeseci sa prosječno 515 zaposlenih radnika, od čega 433 montera, moglo da ugradi 150 a ugradila je samo 46 megavata solarnih panela u tri projekta izgradnje fotonaponskih elektrana na krovovima domaćinstava, pravnih i fizičkih lica u Crnoj Gori.

Za ovaj obim izvršenja bilo je dovoljno zaposliti 160 radnika od čega 135 montera koji su osposobljeni da ispune normu utvrđenu urađenim studijama, a to je da “jedan monter za jedan radni dan treba da ugradi jedan kilovat solarnih panela”.  Na ovoj pretpostavci je, između ostalog, procjenjivana profitabilnost projekata.

Ako se ima u vidu podatak da je prosječna bruto zarada u preduzeću septembra 2022. godine bila 888 Eura (novijim podatkom autor teksta ne raspolaže), samo za iznos bruto ličnih primanja za prosječno 355 više zaposlenih radnika u proteklih 25 mjeseci Solar gradnja je morala da obezbjedi najmanje 7,9 miliona eura. Čist gubitak za preduzeće, za majku kompaniju Elektroprivredu Crne Gore, samim tim i za državni budžet. Uz trošak za preostalih 160 radnika ukupan trošak bruto ličnih primanja doseže preko 11 miliona eura.

Ovaj iznos značajno nadmašuje prihod koji je Solar gradnja mogla da ostvari u poslu ugradnje 46 megavata solarnih panela koje, koristeći podatke iz Predmjera i predračuna radova i materijala za projekat Solari 5000+, procjenjujem na 6,9 miliona eura.

Politički kontekst smjene izvršne direktorice preduzeća početkom prošle sedmice, čini se da je potisnuo ključne probleme ovog preduzeća, prije svega nevjerovatne troškove bruto ličnih primanja zbog nekontrolisanog zapošljavanja, nedostatak sredstava za rad, utapanje rukovodstva u topli pokrivač finansiranja tekućeg poslovanja firme iz dokapitalizacije kao povremene (kad zaškripi) apanaže od strane majke kompanije EPCG i u suludom uživanju u izvorima finansiranja kompanije iz naknade u iznosu 10% (neki kažu i više, po potrebi) od prodajne vrijednosti električne energije EPCG koja se navodno “oslobađa” usljed ugradnje fotonaponskih sistema.

Kažem suludom, jer ne mogu razumjeti zašto na ovo činjenje da sada nijesu reagovali iz Agencije za zaštitu konkurencije, Komisije za dodjelu državne pomoći, Eko fonda kao institucije koja sredstvima iz državnog buđžeta (vjerujem i iz donacija iz EU i drugih izvora) dodjeljuje korisnicima za realizaciju ovih projekata subvencije u iznosu od 20% vrijednosti istih.

NIJE PROBLEM U MEĐUPARTIJSKIM I LIČNIM SUKOBIMA VLADAJUĆE VEĆINE! TO SU DEMAGOŠKE PREDSTAVE ZA NEZNAVENE!

U saopštenju Solar gradnje povodom smjene izvršne direktorice objavljeno je nekoliko brojčanih pokazatelja iz osnovne djelatnosti ovog preduzeća koji opisuju pravo stanje u kompaniji u toku 25 mjeseci od početka realizacije tri projekta izgradnje solarnih elektrana ukupne projektovane snage 105 megavata, od kraja juna 2021. godine do danas. No, ova politička zbrka je na određen način bila korisna, makar za mene!

Kao i nekoliko puta u proteklih godinu i po, na portalu Antena M, predmet moje pažnje u ovom tekstu biće projekti:

-          Solari 3000+, 3000 objekata, snage 3 do 10 kilovata za domaćinstva (ukupno 30 megavata),

-          Solari 500+,  500 objekata , snage 10 do 100 kilovata za pravna i fizička lica (ukupno 5 megavata).

-          Solari 5000+, (nije objavljen broj objekata), snage 10 do 1000 kilovata (ukupno 70 megavata) za pravna i fizička lica.

SMJENA IZVRŠNE DIREKTORICE OTKRILA PRAVO STANJE U KOMPANIJI

Kao ključno, iz Solar gradnje je u povodu smjene izvršne direktorice, saopšteno je da je za devet mjeseci od početka njenog obavljanja dužnosti do jula 2024. godine:

-  broj zaposlenih smanjen 22% (sa 549 na kraju decembra 2023. godine, na 429 na kraju jula  2024. godine), i

-  da je u poslednjih devet mjeseci angažovanjem 549 radnika u novembru i decembru 2023. i 429 radnika u periodu januar-jul 2024. godine izgrađeno 19,8 megavata (prosječno mjesečno 2,2 megavata) kapaciteta solarnih elektrana, što je 43 odsto ukupno ugrađenog kapaciteta od početka realizacije projekata.

Iz ovoga proizilazi da je za 16 (šesnaest) mjeseci prethodnog perioda, jul 2022- oktobar 2023. godine u kojem su preduzećem upravljale i rukovodile druge poslovodne garniture, sa 549 radnika izgrađeno 26,2 megavata solarnih elektrana (prosječno mjesečno 1,64 megavata).

Ovi podaci omogućavaju da se u kontekstu efikasnosti korišćenja kadrovskog potencijala radnika sagleda i uporedi učinak zaposlenih u dva naznačena perioda, kao da se oba perioda uporede sa pretpostavljenim-projektovanim učinkom iz studije izvodljivosti.

STUDIJSKE PRETPOSTAVKE ZA UPOREĐENJE PROJEKTOVANOG I IZGRAĐENOG KAPACITETA

U realizaciju navedenih projekata EPCG i kćerka kompanija Solar gradnja su 2022. godine ušle na osnovu urađenih studija izvodljivosti prema kojima se isplativost sličnih projekata omogućava realizacijom pretpostavke "da u realizaciji projekata ovog tipa jedan zaposleni elektromonter u jednom danu treba da instalira 1kW snage fotonaponske ekektarane".

Radi boljeg razumjevanja, da bi projekat bio isplativ sa aspekta korišćenja kadrovskog potencijala montera, 5 radnika treba da izgradi fotonaponsku elektranu snage 5 kilovata za 1 dan.  Ovo piše u studiji za projekat Solari 5000+ i isto su u više navrata na elektronskim i za štampane medije izjavljivali najviši zvaničnici kompanija. Na osnovu ovog normativa morao je biti urađen godišnji plan Solar gradnje za 2024. godinu. Kažite gospodo iz Solar gradnje da li je to tako i izjasnite se o rezultatima primjene koji su saopšteni u ovom tekstu?!

U proračunima iz kojih sam izveo zaključke koji slijede, korektnosti radi, uzeo sam u obzir i da je broj radnih dana kada se radovi mogu izvoditi manji od pet dana u sedmici 20% (moja procjena) zbog državnih praznika i nepovoljnih vremenskih uslova, što pomenutom studijom nije predviđeno.

ŠTA JE TREBALO DA BUDE URAĐENO U PROTEKLIH 25 MJESECI?

1. PERIOD RANIJIH RUKOVODSTAVA u Solar gradnji, jul 2022 - oktobar 2023. godine (16 mjeseci):

Angažovanjem 549 radnika ukupno (461 monter) koliko je bilo zaposleno u Solar gradnji u periodu od jula 2022 do oktobra 2023. godine, trebalo je da bude izgrađeno 102,5 megavata solarnih elektrana (prosječno mjesečno 6,41 megavat), a ostvareno je 26,2 megavata (prosječno mjesečno 1,64 megava).

Ostvarena je prema tome produktivnost 3,9 puta manja od potrebne za isplativost ovih projekata sa aspekta angažovanja kadrovskog potencijala, odnosno isti posao je mogao da sa završi sa 140 radnika (118 montera).

2. PERIOD DONEDAVNOG RUKOVODSTVA: novembar 2023. – jul 2024. godine (9 mjesecai):

Ukupno u periodu uz angažovanje 549 radnika (461 monter) u novembru i decembru 2023. potom uz angažovanje 429 radnika (360 montera) u prvih sedam mjeseci ove godine, trebalo je bude izgrađeno 55 megavata solarnih elektrana (prosječno mjesečno 6,11 megavata), a ostvareno je 19,8 megavata (prosječno mjesečno 2,18 megavata)

Ostvarena je prema tome produktivnost 2,8 puta manja od potrebne za isplativost ovih projekata sa aspekta angažovanja kadrovskog potencijala, odnosno isti posao je mogao da sa završi sa 192 radnika (161 monter).

ODRAZ NEPOVOLNIH FINANSIJSKIH EFEKATA EPCG SOLAR GRADNJE 

Ključne činjenice u vezi sa ovim su istaknute u izvršnom rezimeu na početku ovog razmatranja. Ipak, smatram neophodnim da upozorim stručnu i laičku javnost da su posljedice trajnog negativnog uticaja poslovanja Solar gradnje već velike i da nažalost značajno nadmašuju pozitivne efekte dobro zamišljenih projekata izgradnje fotonaponskih elektrana u Crnoj Gori. 

OČEKIVANJA

Mišljenja sam da dinamika sprečavanja izrazito nepovoljnih poslovnih rezultata Solar gradnje u realizaciji ovih projekata treba da bude intenzivniji, a mjere radikalnije. Uloga Ministarstva energetike u dijelu uticaja na upravu EPCG u ovom segmentu treba da bude izraženija, a uticaj uprave i menadžmenta EPCG na upravnu i menadžersku strukturu Solar gradnje ažurniji.

Dalje, uzimanje u obzir partijskih boja u rješavanju problema u ovoj oblasti već je doveo, a moglo bi da dovede i do većih problema.

Obaveza dobronamjernih je da ukazuju na probleme, oni koji nameću priču da je u ovom sektoru sve idealno unazad nekoliko godina, ili su neznaveni ili zlonamjerni. Treće nema! Čuvajmo se toga!