Priredio: Vladimir Jovanović
Sekretar Mitropolije crnogorske – Crnogorske pravoslavne crkve, od 1908. jedno vrijeme i sekretar Svetoga Sinoda, protođakon Filip Radičević (na slikama uz ovaj tekst), autor je brojnih članaka, istoriografskih i publicističkih. Nešo Mihailov, otac mu, 1832. iz Zete pod Turcima, nakon neuspjelog ustanka, izbjegao je kod Njegoša u slobodni dio Crne Gore; i tu bio državni puškar.
Filip Radičević (1839-1917) je duže od pet decenija u središtu centralne administracije Crnogorske crkve. Završio je cetinjsku seminariju. U đakona je 1859. rukopoložen od strane poglavara Crkve, crnogorskoga mitropolita Nikanora Ivanovića. Bio je i sekretar Crnogorskoga senata i učitelj. U protođakona ga 1872. proizvodi naredni crnogorski mitropolit, Ilarion Roganović.
Rad Filipa Radičevića, naslovljen „Pravoslavna crkva u Crnoj Gori”, štampan je 1889. godine u „Prosvjeti: listu za Crkvu i školu” (X, I, str. 322-331, izdavač Knj[aževsko] Cr[nogorsko] Ministarstvo prosvjete i crkvenih djela). Protođakon je tu objavio i dragocjenu statistiku o stanju u našoj Crkvi iz periodâ arhipastirovanja Ilariona Roganovića (1860-1882), Visariona Ljubiše (1882-1884) i Mitrofana Bana, od 1885. godine.
Liše duhovnih, Crkva je u Knjaževini Crnoj Gori imala i administrativnu ulogu vođenja registara rođenih, vjenčanih i umrlih. Mitropolit je u konačnoj instanci rješavao u bračnim sporovima. Crkva je odigrala ulogu u potiskivanju prakse da su đevojke za udaju, ponekad i nasilno, ili bez blagoslova roditelja, „vođene iz kuće roditelja, sa skupština, ispred crkava, pazara i s putova”.
Od 1868, odlukom Crnogorske narodne skupštine održane na crkveni praznik Cvijeti, manastirska dobra, koja su bila državna svojina, izdavana su u arendu (zakup), a od tog novca su se izdržavale narodne škole, te isplaćivala primanja monaštvu.
Crkva ima potpunu slobodu u duhovnim pitanjima i poslovima, a „prema stanju i važnosti kojega nibud spoljnoga pitanja” Mitropolit se savjetuje s Gospodarom. Napominje se da „u građanskim pak odnošajima kompetentne su građanske vlasti”.
Protođakon Filip Radičević piše i o međucrkvenim relacijama Crnogorske pravoslavne crkve…
***
…Vladike Petrović-Njegoši upravljali su narodom na osnovu jevanđelske nauke koja je vazda najsnažnija bila za održanje reda i bratske veze u narodu, te se njihovo duhovno stado u najplemenitijim vrlinama snažilo i održavalo, i narod je bio s njima u najteža iskušenja potpuno zadovoljan.
Oni nijesu imali pisatijeh zakona i pravila, po kojima bi se narod upravljao, nego su samo krojili upravu po glasu svoje savjesti, kako im kazivaše njihov zdravi razum, te Crnogorce držahu u najvećoj poslušnosti i ljubavi.
U sadašnjoj Knjaževini jerarhiju Pravoslavne crkve u Crnoj Gori sastavljaju dvije eparhije:
- Crnogorska [u ovome tekstu se pominje i pod imenima Mitropolijska i Cetinjska, prim] i
- Zahumsko-Raška.
Eparhijom Crnogorskom upravlja visokopreosvećeni Mitropolit Mitrofan Ban sa stolicom u Cetinjskom manastiru; a eparhijom Zahumskom Eipskop Zahumski sa stolicom u manastiru Ostrogu. No pošto je za sada upražnjena katedra Zahumsko-Raška, onom eparhijom privremeno upravlja Kancelarija Mitropolijska.
Pismenog ustava u administrativnoj upravi Crkve još za sada nema [ustavi Sinoda i konsistorija usvojeni 1904. godine, prim]; a duhovne poslove obavlja gospodin Mitropolit sa jednijem sekretarom.
Kako jedna tako i druga eparhija podijeljene su na Nadzirateljstva [arhijerejska namjesništva, prim], a kojijeh ima u Mitropolitskoj eparhiji osam, i to:
- Cetinjsko, Čevsko, Grahovsko, Bjelopavlićsko, Lješansko, Zetsko, Riječko i Crmničko.
U Zahumsko-Raškoj eparhiji ima devet, i to:
- Bjelopavlićsko (preko Zete), Pipersko, Kučansko, Bratonožićsko, Vasojevićsko, Moračko-Rovačko, Drobnjačko, Pivsko i Nikšićsko.
U Mitropolijskoj Eparhiji ima 84 parohije i 205 crkava, a u Zahumsko-Raškoj Eparhiji ima 75 parohija i 93 crkve.
Duhovna vlast upravlja unutrašnjim poslovima po kanonima crkvenim neograničeno, t.j. u pitanjima duhovnog karaktera, a u spoljnim odnošajima također slobodno i nezavisno od Državne Vlasti, ali prema stanju i važnosti kojega nibud spoljnoga pitanja, Mitropolit se neposredno sa Njegovim Visočanstvom Gospodarom savjetuje.
Manastira većijeh i manjijeh ima 15… Svaki od pomenutih manastira ima svoja dobra u zemljama, a osobito imaju: Ostrog, Morača, Piva i Kosijerevo.
Sva dobra manastirska od 1868. godine data su pod arendu na korist narodne prosvjete, da se škole izdržavaju. Manastirsko duhovenstvo ima svoju godišnju platu iz opće manastirske kase, a osim toga ono ima, u koliko mu je nužno, zemlje i votnjaka kod manastira.
Četiri su svetitelja u Crnoj Gori: Sveti Petar u manastiru Cetinjskom, Sveti Arsenije Arhijepiskop srpski u manastiru Kosijerevu, Sveti Vasilije u manastiru Ostrogu, i Sveti Stefan u Ćeliju Pipersku…
U svoj jerarhiji ima 159 djejstvujućih sveštenika, a 57 nedjejstvujućih. Prvi izdržavaju se parohijalnim prihodima, a drugi imaju skromnu pensiju od fonda svešteničkog koju izdaje Cetinjska Mitropolija. Umirovljenima sveštenicima godišnje izdaje se od 50 do 100 fiorina, a kasa ovoga fonda iznosi od 3 do 4.000 fiorina godišnje.
Prihod svešteničkog fonda dolazi od pojedinih parohija, i to otuda, što svaki parohijalni sveštenik mora imati po 150 domova, a od svakog doma preko gornjega broja koji bi imao, obvezat je sveštenik plaćati fondu godišnje po 1 fiorin; i otuda sastavlja se pretpomenuti fond radi izdržavanja penzioniratih sveštenika u Crnoj Gori.
Za sada još nije ustanovljen fond za izdržavanje udovica i siročadi svešteničkijeh [1901. godine je usvojen Zakon o fondu za izdržavanje iznemoglih sveštenika i đakona i njihovih udovica, prim].
Naši sveštenici obavljali su do skora pođekoju građansku službu pored parohijalne, ali je to sadašnji Mitropolit Mitrofan sasvim ukinuo, kao što je strogo ukinuo i zanimanje sa trgovinom; a sveštenici na svoja dobra bave se po selima i sa poljodjelstvom...
U doba mira sveštenici pod sadašnjim Mitropolitom isključeni su od svake vojničke dužnosti. Do sada učestvovali su sveštenici s vojnicima u vojničke redove u ratu protivu neprijatelja, a taj običaj u vrijeme rata podržavaće se i u buduće radi oduševlenja i obrane domovine, što je dužnost svakoga Crnogorca.
Do skora, po đekoji sveštenik bio je u vrijeme rata i starješina vojnički, no u budućim pokretima to se neće za nužno smatrati, a vazda će na braniku otadžbine i sveštenici gotovi biti na uslugu.
Po organizaciji učinjenoj preosvećenim Mitropolitom Ilarionom 1882. god., sveštenik u ime bira ima godišnje primiti od svake kuće po 12 oka žita ili po f. 1 i 40 n., a druge prihode naplaćuje sveštenik po određenoj taksi…
Na nekim uglednim mjestima po Crnoj Gori neki sveštenici primaju godišnje platu iz državne kase. A monaško duhovenstvo — kaluđeri u manastiru živeći, od 1868. god. primaju godišnju platu iz crkvene kase i to od 300 do 400 fiorina u zlato; uz ovo dato je svakojemu kod manastira zgrada (bašta), votnjak, po nekoliko rala zemlje za razne usjeve, kao i nekoliko kosa livade.
Parohije većim dijelom obično su našljedne i prelazi to našljedstvo sa oca na sina, a ima gdje to prelazi i na drugu porodicu.
Sveštenici crnogorski do 1867. god. nijesu imali nikakvoga spoljnoga znaka da bi se od prostoga naroda razlikovati mogli, a od te godine sa velikim naporom Mitropolita Ilariona počeli su spuštavati brade. Do tada nosili su brade samo manastirski sveštenici (kaluđeri).
Pod sadanjim mitropolitom Mitrofanom zabranjeno je sveštenstvu nositi oružje kad ide da služi, a inače slobodno mu je nositi malo oružje u vrijeme mira, a u vrijeme rata ravni su drugim vojnicima.
Sveštenike u duhovnim dužnostima za pogrješku sudi preosvećeni Mitropolit po crkvenim pravilima. (Premda svagda prema vremenu i prema karakteru pogreške snishodi se.) U građanskim pak odnošajima kompetentne su građanske vlasti.
Bračne sporove išljeđuju građanske vlasti. To šliljeđenje podnosi se Preosvećenome Mitropolitu na konačno riješenje, koje se svagda rješava po crkvenim kanonima. Bračna parnica između muža i žene prema razlozima koji su povoda dali raspri produžava se od 3 do 5 godina, a ima primjera da se bračna parnica prema kakvoći raspre okonča i pređe.
Parohijalni registri: rođenih, vjenčanih i umrlih, zavedeni su pokojnim Mitropolitom Ilarionom sa velikim naporom i negodovanjem sveštenika, pored čega su samovoljno neki i parohije napuštali, počem im u dužnost spadaše, da pored toga i brade spuštati moraju.
Trokratna oglašenja za novobračne zavedena su 1883. godine preosvećenim Mitropolitom Visarionom, a pređe toga ženske su vođene iz kuće roditelja, sa skupština, ispred crkava, pazara i s putova.
Danas kad se koja ženska udaje iz jedne u drugu parohiju nadležni joj sveštenik izda krštenicu i uvjerenje slobodnog braka, pri čem se zahtjeva i roditeljski blagoslov na brak, a bez svega ovoga sveštenik ne smije vjenčati.
Za vrijeme blaženopočivših Mitropolita Ilariona i Visariona snishodilo se pogdjekad, te je brak bio dozvoljen u šestome i u sedmome stepenu krvnoga i u petom stepenu dvorodnoga srodstva, ali je iz ovoga proizašla neka pretjerana raspuštenost u narodu; za to da bi se ovoj na put stalo, sadašnji Mitropolit Mitrofan u ovome najstrožije drži se crkvenih kanona.
Imanjem parohijalnih i seoskih crkava pod nadzorom Mitropolita upravljaju crkveni prokaraduri, koje općina bira svake treće godine. Manastirskim imanjem upravljaju nastojatelji manastirski i svršetkom svake godine podnose račune lično Mitropolptu na reviziju.
Pravoslavna naša Crkva kao AVTOKEFALNA nezavisna je.
Ona se kao takva svagda odnosi prema ruskome Sinodu, Carigradskoj i drugim patrijaršijama, kao i ostalima avtokefalnima crkvama.
Sve avtokefalne pravoslavne crkve priznajući nezavisnost CRNOGORSKE CRKVE svagda joj dostavljaju događaje koji se u pojednnim crkvama zbivaju, kao n. pr. kad koji patrijarh ili mitropolit dolazi kao poglavica na upravu svoje crkve.
Komentari (0)
POŠALJI KOMENTAR