Donald Tramp je prvi put osvojio većinu glasova birača na predsjedničkim izborima u Sjedinjenim Američkim Državama, uz značajan preokret u svoju korist. Njegovo biračko tijelo sada uključuje značajne djelove glasača koji prvi put izlaze na birališta, mladu, afroameričku i latinoameričku populaciju. Trampova popularnost među Amerikancima sa primanjima ispod 100.000 dolara godišnje takođe predstavlja upečatljiv pomak, jer su bogatiji glasači podržavali Kamalu Haris – što je obrnuti trend u odnosu na klasnu podjelu iz 2020.
Guardian piše da „rezultati glasanja sugerišu da je preokret ka republikancima uglavnom izazvan masovnim apstinencijama među glasačima Demokratske stranke“. Ovakav obrazac, u kojem se glasači udaljavaju od partija ljevice kako bi ojačali lidere desnice, nije ograničen na SAD – on odražava globalne trendove u kojima desničarske partije konsoliduju vlast. Trampova koalicija sada se svrstava uz labavi savez desničarskih vlada širom svijeta, od Indije i Mađarske do Italije, Filipina, Argentine, Holandije i Izraela.
Ovaj međunarodni talas desničarskih pobjeda počeo je prije više od jedne decenije. Kao što Guardianova analiza ističe, velika pobjeda Viktora Orbana na parlamentarnim izborima u Mađarskoj 2010. godine postavila je ton za naredne godine. Od tada, pobjeda Narendre Modija na opštim izborima u Indiji 2014. doprinijela je ovom zamahu, uz ključne desničarske pobjede koje se od tada gotovo nijesu zaustavile: prvi Trampov ulazak u Bijelu kuću, uspjeh Brexita i uspon Rodriga Dutertea na Filipinima dogodili su se 2016. godine, dok je Bolsonaro u Brazilu pobijedio 2018. godine.
Ovaj trend se nastavio i poslije pandemije, pobjedom stranke Braća Italije na opštim izborima 2022. godine, a Havier Milei nedavno je pobijedio na predsjedničkim izborima u Argentini 2023. godine. Analiza dodaje da je tokom ovog perioda partija Likud Benjamina Netanijahua vladala Izraelom u koaliciji sa desničarskim partijama. Čak i u zemljama gdje desnica nije preuzela izvršnu vlast, njen uticaj je porastao – desničarske partije u porastu su u Francuskoj i Njemačkoj. Dugoročno posmatrano, sugeriše autor analize, porazi Trampa 2020. i Bolsonara 2022. bili su samo privremeni zastoji u širem obrascu uspona desnice.
Ovaj talas desničarske moći postavlja ključno pitanje: zašto oni nastavljaju da pobjeđuju? Da li je odgovor u ekonomiji, kao što je Džejms Karvil slavno tvrdio tokom predsjedničke kampanje Bila Klintona 1992. svojom rečenicom: „To je ekonomija, glupane“? Analiza naglašava da ideja glasanja za desnicu kao protesta „ekonomski zapostavljenih“ ostaje popularna. Ekonomsku nezadovoljstvo bio je glavni faktor za Trampove pristalice 2024. godine. Dok su liberali odbacili razgovore o „viborecesiji“ (pogrešnom uvjerenju javnosti da je ekonomija u recesiji), realnost za mnoge Amerikance je složenija.
„BDP raste, a inflacija je skromnih 2,4%“, piše Guardian, dodajući da te brojke prikrivaju dublje probleme: cijene su porasle 20% od pandemije, a osnovne potrepštine kao što su hrana sada su skuplje 28%. Mnoge porodice takođe imaju veće dugove, a Bajdenovo smanjenje nekoliko popularnih beneficija iz doba pandemije pogoršalo je finansijski pritisak. Nije iznenađujuće da, kako navodi autor analize, „većina ljudi ne vjeruje zvaničnim brojkama“.
Međutim, ovaj ekonomski narativ samo djelimično objašnjava zašto se glasači okreću desnici. Prvo, istraživanja sugerišu da ekonomski interesi nijesu pouzdan pokazatelj ponašanja pri glasanju. Kao što analiza ukazuje, „studije od 20. vijeka do danas pokazuju da jednostavni pokazatelji ekonomskih interesa nijesu pouzdani prediktori ponašanja pri glasanju“. Ekonomski problemi su bitni, ali ne na jednostavan način; umjesto toga, oni služe kao sočivo kroz koje ljudi procjenjuju svoj položaj u društvu u odnosu na percipirane krize.
Lični problemi postaju politizovani samo kada se osjećaju kao dio šireg društvenog pitanja. Drugo, iako desnica može da uspije uz određenu podršku radničke klase, podrška srednje klase čini osnovu njenog biračkog tijela u zemljama poput SAD, Brazila, Indije i Filipina. Guardian piše kako „milioni redovno prolaze kroz ekonomske poteškoće, a da se ne okreću desnici“, napominjući da najsiromašniji slojevi društva obično nijesu toliko podložni privlačnosti desnice. Treće, u čisto materijalnim terminima, ekonomska platforma savremene desnice je relativno slaba. Ipak, politički pejzaž se pokazao kao fleksibilan za nacionalističke lidere.
Razmotrimo Indiju, gdje je, uprkos padu prosječne potrošnje, Modi doživio reizbor 2019. sa pomakom od 6%. Slično, na Filipinima, kako se broj ljudi klasifikovanih kao „siromašni“ povećavao, Duterteov nasljednik Ferdinand „Bongbong“ Markos mlađi osvojio je 58% glasova 2022. godine, što predstavlja povećanje od 20 poena u odnosu na prethodni nivo podrške. Guardian ističe da čak i u slučajevima ekonomskog pada, desničarski lideri često dobijaju na popularnosti.
„Prosječni prihodi su rasli sporije pod Trampom nego pod njegovim prethodnikom“, ali je 2020. godine, on povećao svoju bazu glasača za 10 miliona. Za mnoge radnike u SAD, autor analize postavlja pitanje zašto bi podržavali kandidata koji je posvećen smanjenju poreza za bogate? Ovi primjeri naglašavaju da ponašanje pri glasanju zavisi od faktora koji nadilaze jednostavnu ekonomiju.
Politički efekti ekonomskih poteškoća su, dakle, indirektniji nego što „To je ekonomija, glupane“ sugeriše. Ekonomski šokovi ne djeluju izolovano, već prolaze kroz složene društvene emocije. Kako Guardian piše, „srednja klasa i bogatiji radnici mogu se identifikovati sa bogatima i negodovati zbog siromašnih, migranata i 'parazita' koji prijete njihovom načinu života“. Obično se ovo nezadovoljstvo izražava samo u žalbama. Većina ljudi nema resurse da se suoči sa uzrocima svojih frustracija direktno i stoga se povlači iz političkog angažmana.
Međutim, desnica pruža moćnu alternativu – ono što politički teoretičar Vilijam Konoli naziva „politikom egzistencijalne osvete“. Ovaj pristup preusmjerava pažnju sa stvarnih problema na zamišljene prijetnje, omogućavajući liderima poput Trampa da upozoravaju na „komunističku“ prijetnju i pojačavaju teorije zavjere kao što su „velika zamjena“ ili „genocid bijelaca“. Analiza objašnjava da, umjesto da mobiliše glasače protiv sistemske nepravde, ova retorika „demonizuje one koji prijete društvenim hijerarhijama kao što su klasa, rasa i pol“. Politika desnice tako naoružava društvene hijerarhije i stvara neprijatelje prema kojima pristalice mogu usmjeriti svoj bijes.
Ovaj pokret se ne ograničava na izbore već se proteže duboko u društvene tenzije i kolektivno nasilje. Guardian opisuje „globalnu društvenu zarazu“ ekstremizmom krajnje desnice. Od 2010. godine, bilježi se zabrinjavajući porast napada pojedinaca inspirisanih sajber-fašizmom, dok su pogromi i nasilni sukobi izbili u gradovima od Delhija do Zapadne obale. U SAD, samoproklamovane zaštitničke grupe napadale su demonstrante pokreta Black Lives Matter, dok su Britanija i Irska svjedočile rasističkim neredima.
Čak i neuspjele pobune, poput upada u Kapitol 2021. i blokada kamiondžija protiv dolaska Lule na vlast u Brazilu, ilustruju rastuću zavisnost desnice od kolektivnog nasilja. Analiza naglašava da „umjesto da bude diskreditovana ispadima kolektivnog nasilja, nova desnica se njime galvanizuje“. Modijev rani uspon katalizovan je anti-muslimanskim pogromom u Gudžaratu, Trampova kampanja 2020. bila je podstaknuta djelima nasilnika, a Bolsonaro je stekao podršku nakon ljeta prepunog nasilja, tek što se oporavio od 20-procentnog zaostatka.
Autor analize sugeriše da, iako bi rješavanje ekonomskih problema moglo da ublaži nezadovoljstvo, potrebne su dublje promjene kako bi se desnica obeshrabrila. Dejvid Bruks, pišući za New York Times, primjećuje da centrizam Kamale Haris „nije uspio“ i predlaže da bi demokrate možda trebalo da prigrle „disrupciju u stilu Bernija Sandersa“. Međutim, Guardian piše da ta disrupcija prevazilazi „ekonomska pitanja“ – ona uključuje pružanje vizije koja emocionalno rezonuje sa biračima, ključni faktor koji je omogućio demokratama pobjedu 2020. godine poslije kampanje Sandersa i pokreta Black Lives Matter.
Iako je kampanja Haris priznala ovu potrebu kroz „nejasne priče o ‘radosti’“, analiza ističe da je „s obzirom na zaboravljenu ekonomsku populističku agendu, prihvaćeni desničarski program o granicama i podršku Netanijahuovom genocidnom ratu u Gazi, bilo malo prostora za to“. Desnica nastavlja da uspijeva zahvaljujući slabosti i demoralisanosti liberalnih partija, iskorišćavajući toksične emocije kako bi učvrstila sopstveni uticaj.
Kako bi se suprotstavili rastućem uticaju desnice, analiza zaključuje da će lijevo orijentisane snage morati da ponude sopstvene transformativne promjene. Ove promjene treba da pruže glasačima uvjerljive razloge za nadu i entuzijazam, suprotstavljajući se desničarskoj politici zasnovanoj na strahu i osveti. Za sada, privlačnost desničarskog populizma ostaje jaka, vođena složenom mješavinom ekonomskih poteškoća, društvenog nezadovoljstva i snažnih narativa o egzistencijalnoj krizi.
Komentari (0)
POŠALJI KOMENTAR