Samit u Briselu u četvrtak dolazi nakon nedjeljnog sastanka na visokom nivou u Londonu, dok evropski lideri i dalje raspravljaju o ključnim pitanjima vojne potrošnje, ocijenjeno je u današnjoj analizi koju je objavio Politico.
Za evropske zemlje počinje presudna sedmicakada je u pitanju bezbjednosna budućnost nakon samita visokog rizika u Londonu, koji je donio snažna obećanja, ali malo konkretnih koraka.
Na skupu svjetskih lidera, uključujući ukrajinskog predsjednika Volodimira Zelenskog, ali bez prisustva američkog predsjednika Donalda Trampa, raspravljalo se o ključnoj temi: da li SAD i dalje predstavljaju stub zapadne odbrambene alijanse.
„Postojala je obnovljena hitnost“ u zaštiti kolektivne bezbjednosti Evrope nakon dramatičnih događaja u Vašingtonu u petak, rekao je jedan evropski diplomata koji je učestvovao u pregovorima. Ova izjava se odnosi na Trampovu oštru javnu kritiku Zelenskog u Bijeloj kući, što je navelo evropske lidere da preispitaju američku posvećenost svojim saveznicima. Nakon napetog 15-minutnog razgovora, šefica evropske diplomatije Kaja Kalas sugerisala je da SAD možda više nijesu lider „slobodnog svijeta“. Iako su se tenzije tokom vikenda donekle smirile, neizvjesnost ostaje.
Rastuća uloga Evrope u bezbjednosti
Britanski premijer Kir Starmer, koji je planirao samit 2. marta prije konfrontacije između Trampa i Zelenskog, naglasio je potrebu da Evropa preuzme veću odgovornost za bezbjednost Ukrajine.
„Evropa mora da podnese najveći teret“ u suprotstavljanju ruskoj ekspanziji, izjavio je Starmer, dajući do znanja da je spreman na manju američku ulogu na svjetskoj sceni. Nakon što je ranije te sedmice izgradio odnose s Trampom, Starmer sada želi da pozicionira Ujedinjeno Kraljevstvo kao posrednika. Velika Britanija, s Francuskom i Ukrajinom, priprema prijedlog mirovnog sporazuma prije nego što ga predstavi Vašingtonu – što označava preokret u tradicionalnoj pretpostavci da će SAD biti vodeća sila u ovakvim inicijativama.
Predloženi plan uključuje mirovne snage predvođene Velikom Britanijom i Francuskom, što je Starmer nazvao „koalicijom voljnih“ – potez koji podsjeća na američku invaziju na Irak 2003. godine. Francuski predsjednik Emanuel Makron predstavio je ideju jednomjesečnog prekida vatre koji bi obuhvatio vazdušni prostor, pomorske zone i ključnu energetsku infrastrukturu.
Tačan sastav ove koalicije ostaje nejasan. Starmer je potvrdio da su se „neke“ zemlje obavezale da će učestvovati, ali nije otkrio detalje. Iako je naglasio da su SAD i dalje „pouzdan saveznik“ i da je cilj usklađen s Trampovom željom za trajnim mirom, jasno je da evropske zemlje sada moraju preuzeti vodeću ulogu u bezbjednosnim naporima.
Lideri EU raspravljaju o vojnoj potrošnji
Kako Evropa preuzima veću ulogu u bezbjednosti Ukrajine, suočava se s izazovom povećanja vojnih kapaciteta, što sa sobom nosi i veliki finansijski teret. Ovo pitanje dominiraće sastankom lidera 27 zemalja EU u Briselu u četvrtak. Premijer Starmer i Velika Britanija neće prisustvovati.
Govoreći za francuski dnevni list Le Figaro nakon samita, Makron je naglasio potrebu da članice NATO-a povećaju budžete za odbranu.
„Rusija već tri godine troši 10 procenata svog BDP-a na odbranu“, rekao je Makron. „Moramo se pripremiti za ono što slijedi, s ciljem od tri do 3,5 odsto BDP-a“.
Sadašnji NATO-ov cilj za izdvajanja za odbranu iznosi dva odsto BDP-a godišnje, što mnoge evropske zemlje ne ispunjavaju – a to je često bilo sporno pitanje za Trampa. Francuska tek neznatno prelazi tu granicu sa 2,1 odsto.
Kako bi finansirao vojnu ekspanziju, Makron je predložio preusmjeravanje sredstava iz manje korišćenih EU programa. „Moramo dati mandat Evropskoj komisiji da koristi inovativne metode finansiranja“, rekao je, predlažući zajedničko zaduživanje ili korišćenje Evropskog stabilizacionog mehanizma, koji je prvobitno bio osmišljen za rješavanje finansijskih kriza u eurozoni. Prema njegovim procjenama, Evropi bi bilo potrebno početnih 200 milijardi eura za jačanje odbrambenih kapaciteta.
Predsjednica Evropske komisije Ursula fon der Lajen ponovila je Makronov apel, izjavivši da je vrijeme da Evropa „hitno naoruža samu sebe“. Prema jednom evropskom diplomati, velika promjena u politikama vojne potrošnje mogla bi biti na pomolu, iako bi lideri poput Viktora Orbana – koji ima bliske veze s ruskim predsjednikom Vladimirom Putinom – mogli otežati postizanje dogovora.
Pitanja o odbrani i diplomatiji bez odgovora
Uprkos rastućem momentumu, i dalje nedostaju konkretne obaveze. Dok je generalni sekretar NATO-a Mark Rute potvrdio da su neke zemlje obećale povećanje izdvajanja za odbranu, detalji o tome koje zemlje i u kojem iznosu nijesu otkriveni.
Pored finansijskih izazova, ostaju nejasnoće oko evropskog mirovnog plana. Još nije poznato šta tačno prijedlog sadrži i kako će Starmer i Makron obezbijediti podršku Vašingtona.
Drugi evropski diplomata ukazao je na to da Zelenski hitno mora da uspostavi radni odnos s Trampom kako bi finalizovao dogovor o američkim investicijama u ukrajinsku rudarsku industriju, koji je prvobitno trebalo da bude potpisan prošle sedmice. „Velika Britanija i Francuska preuzimaju vodeću ulogu“, rekao je diplomata, ali je naglasio da je ekonomska saradnja ključna za dugoročnu američku podršku Ukrajini.
Istovremeno, ostaje pitanje kako ubijediti Rusiju da pristupi mirovnim pregovorima. Kremlj je već odbacio mogućnost bilo kakvih NATO mirovnih snaga u Ukrajini. Kako Putinovi saveznici pozdravljaju Trampove izjave u kojima omalovažava Zelenskog, ruski lider bi mogao da sačeka direktne pregovore s Bijelom kućom.
Nakon samita, Zelenski je za Sky News izjavio da su komunikacije između njegove administracije i Bijele kuće ponovo uspostavljene od petka, ali „ne na mom nivou“. Takođe je ponovio svoj kontroverzni stav da bi podnio ostavku ako bi Ukrajina dobila članstvo u NATO-u.
Jedna od najoštrijih izjava stigla je od poljskog premijera Donalda Tuska, koji će igrati ključnu ulogu na predstojećem samitu EU u četvrtak.
„Petsto miliona Evropljana traži od 300 miliona Amerikanaca da ih zaštite od 140 miliona Rusa,“ rekao je Tusk. „Znate li da brojite? Računajte na sebe. Počnite da računate na sebe“.
Komentari (0)
POŠALJI KOMENTAR