Afera koja je potresla Boku: Jataci „zelenaša”u Risnu (1922)

Piše: Vladimir Jovanović

Kakav se sve šljam nalazi u državnoj službi! – vrišti srpska štampa u proljeće 1922, nakon što je u Boki kotorskoj otkrivena jatačka grupa koja liječi i skriva ranjenoga borca Za Pravo, Čast, Slobodu i Nezavisnost Crne Gore. Za nas, međutim, događaj ostade nepoznat. Što se, dakle, desilo i ko su akteri?

„Ovih dana došao je jedan meštanin vlastima u Kotoru i saopštio da je opštinski lekar iz Risna dr Ludvik Krasni lečio i skrivao poznatog i opasnog crnogorskog razbojnika Đorđiju Draškovića iz Bjelice”, piše list „Vreme”. Doktora su uhapsili i ispitivali. „Izjavio je da je čitavu godinu dana lečio i skrivao razbojnika ne javljajući za to ništa vlastima, iako je vrlo dobro znao da je njegov pacijent drumski razbojnik i odbegli robijaš, koga su vlasti već duže vreme vijale”.

Dr Krasni nije u ovome jedini. On je, naime, „izjavio vlastima još i to, da su za ovo lečenje i skrivanje razbojnika znali i Petar Ćelović, trgovac iz Risna, i – što je najgore i najsramnije u celoj stvari – čak i vojni lekar, major dr Korlant, upravnik privremene vojne bolnice na Meljinama kod Herceg-Novog”.

„U jatakovanju je i porodica pok[ojnog] Tripka Vujića iz Risna, u čijoj se kući odmetnik i skirvao, jer je toj porodici neki rođak”, navodi „Vreme”. „Pretresom Vujićeve kuće nađena je jedna brzometna puška, revolver, velika količina puščane i revolverske municije, vojnički dogled i čak jedan kompletan vojnički telegrafski aparat. Ova kuća služila je ne samo kao sklonište, nego i kao arsenal razbojnički. Pritešnjena ovim otkrićima, majka Nikole Vujića priznala je da se razbojnik kod njih skrivao i češće navraćao”.

„Ne može biti reči o tome da su ovaj lekar Krasni i ovi drugi krasni ljudi bili antidržavni elementi koji su političkog krivca skrivali. Oni su bili najobičnij razbojnički jataci”, veli srpska štampa. „Dr Krasni hvalio se po Krivošijama kako on leči komite, te se tako i došlo do otkrića o njegovom jatakovanju. On se sa razbojnicima i dopisivao i oni su mu slali svoje komitske pozdrave”.

***

Ko su ovi ljudi, Rišnjani, na koje srpska štampa izliva bujice mržnje?

LUDVIK KRASNI je bio ljekar u Kraljevini Crnoj Gori. Na početku Prvoga svjetskoga rata lojalno se stavio na raspolaganje crnogorskoj kraljevskoj vojsci. Upućen je u ratnu jedinicu. Bio je u vojnome sanitetu u Kolašinu. Krajem januara 1915. dr Krasni se bori protiv epidemije tifusa, od kojeg će i sâm oboliti. U zborniku „Mojkovačka operacija, 1915-1916” (Podgorica, 1997) citirana je depeša kapetana dr Mijata Redžića, gradonačelnika Kolašina, koji početkom februara 1915. pretpostavljenima na Cetinju javlja da se „tifus uveliko širi… od kojega boluje i oblasni ljekar dr Krasni” (str. 191, 192).

PETAR-PEŠO ĆELOVIĆ, rođen 1882, iz čuvene je serdarske familije iz Risna. Knjaz Nikola I Petrović-Njegoš postavio je Đura Ćelovića za kapetana nikšićkoga, uprkos gunđanju nekih starocrnogoraca da „šta nam treba jabana iz Boke”. Petar je trgovac, dugogodišnji predśednik Opštine Risan, takođe predśednik pravoslavne Crkvene opštine u Risnu. Na početku Drugoga svjetskoga rata preko Mihaila Ivanovića iz Herceg-Novoga održava veze sa „zelenašima”. Mučki ubijen 7. marta 1942. u Baošićima.

NIKOLA VUJIĆ, dobrovoljac iz Risna, pripadnik je crnogorske kraljevske vojske u Prvome svjetskome ratu („Dobrovoljci u oslobodilačkim ratovima Srba i Crnogoraca”, zbornik, Beograd, 1996, str. 77).

ĐORĐIJE DRAŠKOVIĆ, od oca Sava, iz Petrova Dola – Cuce (srpska štampa pogrešno piše „iz Bjelice”). Ranjen u borbi sa Srbima, uhapšen. Pobjegao 25/26. septembra 1921. iz bolnice na Kruševcu u Podgorici. Sa Dušanom Roganovićem i Stevom Stevovićem priključio se Marku-Maju Vujoviću, koji je sijao strah – pripisuje mu se 59 ubistava, ovjeravanih porukama srpskim vlastima s udarenim pečatom: „BORCI ZA NEZAVISNOST CRNE GORE”.

DVIJE SMRTI CRNOGORSKOGA KOMITE: Đe i kada je ubijen Majo Vujović? (1)

Đorđija su Srbi ubili 19. maja 1926. na Njegušima.