Piše: Vladimir Jovanović
Pročitali smo u br. 79. „Glasa Crnogorca” izjavu prečasnog prota g. Anta M. Jakšića o slozi i solidarnosti Crnogoraca, Hercegovaca i Bokelja i smatramo za dužnost te njegove riječi potvrditi – piše 9. decembra 1919. godine grupa državljana bivše Austro-Ugarske iz istočne Hercegovine i Boke Kotorske koja boravi u Italiji.
Još početkom Prvoga svjetskoga rata oni su se stavili pod barjak Kraljevine Crne Gore. Uspjeli su se evakuisati 1916. kod saveznika na Krf i u Solun. Ali im Srbi, lobirajući osobito kod Francuza, nijesu dozvolili s drugim Crnogorcima koji su se tamo zatekli održati na Solunskome frontu posebnu Crnogorsku legiju (Légion monténégrine), sa našim krstaš-barjakom i pod nominalnom komandom Kralja Crne Gore.
Uprkos pokušajima podmićivanja i zastrašivanja, oni odbijaju da pogaze zakletvu Crnoj Gori, tj. da polože novu zakletvu Srbiji. Pa su, od savezničkih zemalja, internirani u kazamate u Francuskoj. Ali, po okončanju rata, veliki broj njih, javio se u kampove crnogorske kraljevske vojske u egzilu.
Kapetan Nikola Radović (Kruševice, Herceg-Novi – u K.u.K. Srez trebinjski), potporučnik Mihajlo Boljanović (Pustopolje, Gacko), potporučnik Joko I. Popović (Brajići, više Budve), potporučnik Ivo Pribilović (Pobori, više Budve), potporučnik Mile Nikolić (Dulići, Gacko), potporučnik Lazar P. Buković (Meka Gruda, Bileća), potporučnik Niko V. Martinović, potporučnik Pero S. Vučićević (Zupci, Trebinje), potporučnik Miloš V. Dutina (Dabar, Stolac), potporučnik Gajo M. Bokić (Krtinje, Bileća), potporučnik Vidak Cvijetić (Nevesinje), vodnik Novica Grubač (Oraovac, Trebinje); zatim, redovi (vojnici): Đorđije J. Deretić (Oraovac), Spasoje Bratić (Nevesinje), Mirko Tepavčević (Gacko), Pavle Jakšić (Gacko), Vasilj Stojanović (Gacko), Mitar Ivković (Gacko), Jevto R. Trklja (Bileća), Peko P. Rundić (Gacko) – javno se oglašavaju povodom proglasa „Braćo Hercegovci” protojereja Antonija M. Jakšića.
Otac Antonije, sveštenik autokefalne Mitropolje crnogorske – Crnogorske pravoslavne ckrve, koji je u ranu jesen 1919. iz Amerike doputovao u Pariz i bio pirmljen od Kralja i Kraljice Crne Gore, između ostaloga, poručuje u proglasu da „plaćeni zavjerenici zvanične Srbije u Americi pokušavaju na sve moguće načine da obmanu Hercegovce i da ih zavade sa Crnogorcima s kojima su oni uvijek bili jedno isto i dijelili dobro i zlo”. Tim povodom, crnogorski patrioti iz istočne Hercegovine i Boke Kotorske pišu:
„Najtoplija i najiskrenija ljubav bratska vlada između nepodjeljive braće Crnogoraca, Hercegovaca i Bokelja – neka o tome budu uvjerena sva naša braća u Americi, te neka sa puno vjere i oni tamo postupaju, jer tijem će načinom onemogućiti nevaljali posao Pašićevih agenata, koji danas vrše zulum i nasilje na našim nezaštićenim domovma, a već što su činjeli od Hercegovaca i Bokelja u Krfu, Solunu i po Francuskoj, izgledalo bi nevjerovatno kad bi se sve opisalo! Kad bismo, braćo, imali priliku ispričati vam sve što smo pretrpjeli od Pašićevih ljudi za ove četiri prošle godine, zaista da ni jedan od vas ne bi uz dušmane našeg naroda pristao! Sjetite se braćo naše prošlosti ko je sa kim dijelio i dobro i zlo, te ćete svakako biti na stranu svoga napaćenog naroda!”
***
Božje službe su naši sveštenici – među njima i Antonje M. Jakšić – obavljali u egzilu, bez obzira na „ukidanje” autokefalne Crkve u otadžbini, koje se temeljilo na protivcrkvenoj, protivustavnoj i kvislinškoj tzv. Podgoričkoj skupštini. Takav nekanonski akt nijesu priznavale ni jerarhije Vaseljenske i Moskovske patrijaršije u rasijanju. Kralja Nikolu će u martu 1921. opojati crnogorski sveštenici tokom sahrane koja je s blagoslovom nadležnoga arhijereja Rusa obavljena u pravoslavnoj ruskoj crkvi u San Remu.
Jeromonah Nikodim Janjušević (Ozrinići, Nikšić, 1875 – 1941), raniji monah Manastira Ostroga, te nastojatelj manastirâ Dobrilovine (Mojkovac), Podmalinsko (Šavnik), Župe Nikšićke – aktivni borac Za Pravo, Čast, Slobodu i Nezavisnost – aprila 1923. sasluživao je u liturgijama sa arhijerejima iz Vaseljenske i Moskovske patrijaršije uoči i tokom uskršnjih praznika u Njujorku. Aleksandar Dimoglu – arhiepiskop američki Vaseljenske patrijaršije, raniji episkop rodostolski – proizveo je Nikodima u arhimandrita i odobrio mu kanonsku dijacezu Sv. Vasilija Ostroškoga za pravoslavne Crnogorce u Detroitu.
Ili, riječima srpske istoriografije, „u prvoj polovini 1923. godine u Ameriku je iz Italije doputovao jeromonah Nikodim (Janjušević), zelenaš. On je pokušao da u Americi stvori Crnogorsku Pravoslavnu Crkvu. Pravoslavni grčki arhiepiskop Aleksandar (Rodostul) proizveo ga je u Njujorku u čin arhimandrita” (Gordana Blagojević, „Srbi u Kaliforniji”, Beograd, 2005, str. 112)
Čitav niz naših klirika, i mirskih i monaških, i đakona i bogoslova, borio se, na razne načine, za obnovu Crne Gore i njezine staroslavne autokefalne Hrstove Crkve: Maksim (Pavićević), Filaret (Koprivica), Vasilije (Dragović), Jovan Jovetić, Ivo Ban, Ilija Jovićević, Bogdan Burić, Ilija Kapičić, Simo Martinović, Miloš Turčinović, Pavić Keković, Luka Pekić, Pavle Rajković, Petar Vujović, Marko Plamenac, Petar Kapa, Ljubomir Nikolić, Petar Vuković, Đorđije Milić, Krsto Vukotić, Marko Trebješanin, Mihailo Borozan, Kosto Lučić, Milo Kapičić…
Iz dostupne dokumentacije, vidi se da je proto Antonije M. Jakšić, sa svojom suprugom, doputovavši iz Amerike u Pariz, dobio 11. oktobra 1919. pasoš Kraljevine Crne Gore. Nikšić je upisan za mjesto njegova prebivališta. Poput nekih drugih naših sveštenika, on je takođe imao čin oficira. Otac Antonije je na spiskovima 2. bataljona crnogorske kraljevske vojske u garnizonu Fonte d’Amore kod Sulmone, kasnije i 1. bataljona, sa činom potporučnika, u svojstvu vojnoga sveštenika.
U emigraciji je otac Antonije osoba od velikoga povjerenja kralja Nikole i Milene I Petrović-Njegoš i lidera crnogorskoga pokreta otpora. U „Državnome kalendaru Kraljevine Crne Gore” za 1918. kao „dvorski proto[jerej]” navodi se arhimandrit Leontije Ninković, starješina Ostroškoga manastira, a tri godine kasnije protojerej na dvoru je upravo Antonije. On je, takođe, član međunarodnoga Udruženja za odbranu slobode Crne Gore, koje okuplja 181 ličnost, uglavnom iz Italije, zatim iz Francuske, SAD, Norveške, Velike Britanije, Argentine, Kanade...
Udruženje je utemeljeno u Bergamu, Italija, jula 1924. godine, a pri njemu je „djelovalo još 10 lica čija imena nijesu objavljivana, zbog delikatne pozicije u kojoj su se nalazili” – navodi dr Šerbo Rastoder („Crna Gora u egzilu”, Podgorica, 2004). Predśednik Udruženja je Milan M. Kosorić, kapetan crnogorske kraljevske vojske, nosilac visokih odlikovanja, autor izvještaja od 10. februara 1921. o okupatorskim divljanjima u Crnoj Gori, pod naslovom: „Nekoliko primjera o postupanju Srbijanskih vlasti, spram svakog, koji samo spomene ime Crnogorskog Kralja, a još gore, koji se osjeća neodrođenim Crnogorcem”.
Udruženje za odbranu slobode Crne Gore je pečatalo „Natale”, svoj godišnjak. Tu se nalazi podatak da je proto Antonije M. Jakšić 8. februara 1925. obavio „svečano posvećenje ovog Udruženja”. To je, dosad pouzdano utvrđena, posljednja javno održana služba Božja u egzilu nekoga sveštenika u ime autokefalne Mitropolije crnogorske - Crnogorske pravoslavne crkve…
(Nastavlja se)
Komentari (0)
POŠALJI KOMENTAR