"Crna Gora je takođe imala samostalnu Crkvu” (1919)

Piše: Vladimir Jovanović

 „Srpska crkva”, časopis za crkveni život, izlazio je mjesečno od 1919. do 1921. u Sarajevu. Vlasnik Ljubomir Špirić, urednik bogoslov Pero Markićević. Cilj časopisa je „popularizacija” novoustrojene Avtokefalne Ujedinjene srpske pravoslavne crkve Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca.

U izdanju za 1919. sam pronašao i napomene o autokefalnoj Mitropoliji crnogorskoj – Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi, tada upravo „ukinutoj” Crkvi Kraljevine Crne Gore.

„Crna Gora. Ova je kraljevina imala takođe samostalnu crkvu, koja je u poslednje vreme imala 3 episkopa (cetinsku mitropoliju, zahumsko-rašku episkopiju u Ostrogu i pećsku mitropoliju).

1914. god. Crna Gora je dobila i Sinod. Sinod je imao pravo da predlaže [k]ralju 3 kandidata na upražnjene episkop[s]ke stolice i ovaj onda jednog od njih [i]menuje.

Postojala je i Bogoslovija na Cetinju”.

Napomena: Crna Gora nije dobila Sinod 1914, već deceniju ranije. Opisana procedura za izbor episkopâ na vakantne eparhijske katedre, zahumsko-rašku i pećku, u dva je navrata obavljena: 1908. i 1913. godine.

Na drugome mjestu, časopis „Srpska crkva” 1919. piše o razmjeni kanonskih pisama s početka 1900-ih između Vaseljenske patrijaršije i pomjesnih autokefalnih crkava povodom raznih pitanja koja su, nota bene, do danas neusaglašena. Jedno od njih je i tzv. kalendarsko pitanje.

Vaseljenski Patrijarh i Sinod Vaseljenske patrijaršije su zatražili i dobili službene stavove i autokefalne Crnogorske crkve, koja se, skupa sa većinom drugih crkava, protivila naglom prelasku s Julijanskoga na Gregorijanski kalendar:

„Grčka crkva odgovara da je teško pristupiti reformi, jer je narod nepripravan i njegova bi se religiozna svijest bunila, ne znajući razlikovati dogmate od astronomskih pitanja. Iz istog uzroka odbija reformu i Crnogorska Crkva. Rumunska Crkva ostaje odlučno kod staroga kalendara…”

                                                                  ***

Objavljujem faksimile s citatima („Srpska crkva”, I, Sarajevo, 1919), te napis iz „Glasa Crnogorca” o ustrojavanju Svetoga Sinoda Mitropolije crnogorske – Crnogorske pravoslavne crkve (XXXVII, br. 19, Cetinje, 1908, str. 3)…