ĐORĐEVIĆ: „Odgovor avtokefalne Crnogorske crkve ruskome Sinodu na njegove bezobrazne pretenzije” (1889)

Piše Vladimir Jovanović!

Piše: Vladimir Jovanović

Vladan Đorđević (1844–1930) je jedna od znamenitijih srpskih ličnosti s kraja 19. vijeka. Književnik, političar, prvi srpski školovani hirurg, pukovnik, ministar prosvjete i narodne privrede, poslanik u Atini i Carigradu.

Premijer i ministar inostranih djela Vlade Kraljevine Srbije (1897-1900).

Član Srpske kraljevske akademije (SANU). Izdavao časopis „Otadžbina”.

Istoriografija mu je strast. Između ostaloga, napisaće: „Istorijat srpskog vojnog saniteta” (I-IV), „Kraj jedne dinastije” (I-III), „Srpsko-turski rat” (I-II).

Doprinos je dao i istoriografiji Crne Gore, jer je istraživao djelove arhivske građe u Beču. Objaviće korektne prijevode tih dokumenata u knjigama „Crna Gora i Rusija (1784-1814)” i „Crna Gora i Austrija (1814-1894)”.

Tokom decenija, Đorđević je ostavio i više zapisa o Mitropoliji crnogorskoj – Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi, osobito o njezinome sukobu sa Sinodom Ruske crkve iz 1803-1804. godine. Najraniji je iz 1883, objavljen u njegovoj „Otadžbini”:

„…počinje uticaj ruskoga sinoda u Crnoj Gori rasti, koji je još Petar I. odsudno odbijao; a danas izgleda crnogorski mitropolitski presto kao neka dependencija ruskoga sinoda na čiji predlog crnogorski knez naimenuje onoga koji će stati na čelo AVTOKEFALNOJ CRNOGORSKOJ CRKVI!”

Ovakva ocjena, zaista, ne stoji: svi poglavari Crnogorske crkve, od kako je obnovljeno crnogorsko knjaževstvo, imenovani su i potvrđivani samo i isključivo od Knjaza – Danila I i Nikole I.

Sinod Rusije pozdravlja „первосвятителя АВТОКЕФАЛЬНОЙ ЧЕРНОГОРСКОЙ ЦЕРКВИ”

I u eseju iz 1889. Đorđević piše o sukobu Crnogorske i Ruske crkve s početka toga stoljeća:

„Mi žalimo što nam prostor ne dopušta da u celosti saopštimo odgovor AFTOKEFALNE CRNOGORSKE CRKVE ruskome sinodu na njegove bezobrazne pretenzije”.

Istoj temi se vraća u knjizi „Crna Gora i Rusija (1784-1814)”, koja je 1914. objavljena u Beogradu. Car i Sinod Rusije u jesen 1803. u odvojenim pismima traže od Crnogoraca da zbače svetoga vladiku Petra I Petrovića-Njegoša; čak da ga izruče Rusima, da ga sprovedu u Rusiju – tamo da mu sude!

Za novoga mitropolita preporučen im je Stevan Vučetić, bivši klirik Crnogorske crkve, rodom iz Grblja, koga je upravo Petar I rukopoložio za sveštenika. Ruske zahtjeve prema Crnogorskoj crkvi prenosio je Marko Ivelić, njihov agent.

Na crkveno-narodnome saboru sredinom 1804. Crnogorci su, pozivajući se i na kanonska pravila, odbili ruski pritisak i potvrdili autokefaliju Crnogorske crkve, etc.

Đorđević piše da je Sinod Rusije podlegao neosnovanim intrigama protiv mitropolita Petra I:

„…sve to primio je presveti ruski sinod kao dokazano i u svom sabornom pismu naziva najvrednijeg čoveka u Crnoj Gori neradnikom i lenjivcem, naziva onog svetog čoveka učiteljem zla i upropastiteljem morala u narodu, poziva ga kao kakvog zlikovca pred svoj sud, kao da je taj ŠEF CRNOGORSKE AFTOKEFALNE CRKVE njemu potčinjen, i preti mu duplom epitimijom i isključenjem iz pravoslavne crkve!...”

Dodaje, da je…

„…gorka istina, i da se ruski Sinod na osnovu donošenja Vučetićevih protivu Vladike odlučio da pozove pred svoj sud jednog od njega NEZAVISNOG ŠEFA AFTOKEFALNE CRKVE…”

Slijede faksimili citatâ iz „Otadžbine” (IV i VII, knj. 12 i knj. 22, Beograd, 1883. i 1889, str. 132 i 592) i „Crna Gora i Rusija (1784-1814)” (Srpska kraljevska akademija, Posebna izdanja: XLI – nauke društvene i istori[j]ske, knj. 15, Beograd, 1914, str. 95-96, 148)…