CRNOGORSKI DRŽAVOTVORNI ZELENAŠI O ZLOČINAČKOM VELIKOSRPSKOM ČETNIČKOM POKRETU

Za Antenu M piše: Mr. sci. Novak ADŽIĆ, pravnik i istoričar

Crnogorski suverenisti, indipendentisti, suverenisti, zelenaši, predvođeni Krstom Zrnovim Popovićem su, u periodu od 1941., do 1945. godine smatrali za najveće neprijatelje Crne Gore i crnogorskog naroda pripadnike vojno-političkog i ideološkog ravnogorskog četničkog velikosrpskog pokreta Draže Mihailovića, koji su u Crnoj Gori i širom bivše Kraljevine Jugoslavije počinili, belicistički, masovne ratne zločine, zločine protiv čovječnosti, zločine genocida, zločine protiv civilnog stanovništva, bolesnika, zarobljenika, ranjenika itd.

Ravnogorski četnički velikosrpski, nacionalistički, imperijalni i šovinistički pokret Draže Mihailovića imao je u Crnoj Gori svoje vojno-političke strukture i snage, čiji su najpoznatiji komandanti bili general Blažo Đukanović, posljedni ban Zetske banovine, te pukovnik Bajo Stanišić, potpukovnik četnički vojvoda Pavle Đurišić i major Đorđe Lašić, Jakov Jovović i drugi.

O njima i njihovoj zločinačkoj anticnogorskoj aktivnosti su ondašnji crnogorski zelenaši, suverenisti i nacionalisti-patrioti pozitivnog tipa (odbrambenog, a ne osvajačkog i šovinističkog  profila i determinantne) ostavili mnoštvo pisanih tragova, od kojih ovom prilikom izdvajam sljedeće:          

Naime, brigadir (general) crnogorske kraljevske vojske kralja Nikole, Krsto Zrnov Popović, vojni vođa Božićnog ustanka januara 1919. godine protiv srpske okupacije i nasilne aneksije Crne Gore i lider Petrovdanskog ustanka jula 1919. godine, podignutog opet protiv srpske vojske, žandarmerije i bjelaša, čovjek i oficir koji je bio vrhovni komandant svih crnogorskih komita od 1919. do 1922. godine, kada je emigrirao u Argentinu, bio je od početka 1942. do druge polovine 1944. godine, kao predstavnik umjerenog krila crnogorskih indipendista, na čelu crnogorske nacionalne zelenaške vojske i komandnat njene »Lovćenske brigade«. General Krsto Zrnov Popović (koji po ideološkim uvjerenjima nije bio komunista, niti se slagao sa revolucionarnim i stihijskim »crvenim terorom« za kojega se ne može sporiti da je vršen u Crnoj Gori od 1941. do 1945. godine, što ne može ni u čemu umanjiti činjenicu velikog antifaštičkog i antinacističkog oslobodilačkog pokreta i djelovanja partizanskog NOB-a,) je crnogorske četnike smatrao najvećim neprijateljima Crne Gore i njene slobode.

General Krsto Zrnov Popović je 6. marta 1942. godine na Cetinju, na formiranju »Crnogorske nacionalne komande« i Štaba »Lovćenske brigade« održao politički govor u kojemu je istakao i ovo: »Opet organizujemo crnogorski pokret da ne dozvolimo ponovnu aneksiju Crne Gore od strane izdajničke jugoslovenske vlade u Londonu, što ona hoće da ostvari preko svog vojnog ministra Draže Mihailovića, komandanta srpsko-crnogorskih četnika-bjelaša. Braćo moja, pozvao sam Vas na ovaj skup da Vas upoznam sa situacijom, pa Vas sad pozivam da odlučite-hoćemo li da dozvolimo novim Besarabićima i Vukanovićima da ponovo pale i žare po Lovćenu kao 1918. godine ili ćemo se tome oduprijeti«. Ove riječi Krsta Popovića zabilježio je u svojim »Memoarima« Blažo Bogićev Marković, komandir (major) stare crnogorske vojske iz Pipera, koji je tokom drugog svjetskog rata bio, u rangu pukovnika, načelnik Štaba »Crnogorske nacionalne komande« i »Lovćenske brigade«.

U toku četničke kampanje i mobilizacije za pohod na Bosnu decembra 1942. godine, crnogorski zelenaši-nacionalisti, okupljeni oko onog krila vojno-političkog vođstva Crnogorske stranke u domovini, i »Lovćenske brigade«, vršili su agitaciju i propagandu protiv ove akcije. Februara 1943. godine crnogorski zelenaši otvoreno su istupili protiv pohoda na Bosnu i žestoko su napali i osudili četničko vođsvo.

Crnogorski zelenaši odbili su da idu u Bosnu da se bore protiv partizana i aplaudirali su partizanskoj pobjedi i slomu četničke vojske u bici na Neretvi. Februara 1943. godine general Krsto Popović, bivši crnogorski ministar Mihailo Ivanović, akademik prof. dr Novica Radović, bivši crnogorski ministar Petar Plamenac, bivši crnogorski generalni konzul dr Ivo Jovićević, advokat dr Božo Vukov Krivokapić, bivši crnogorski ministar Pero Vučković i drugi obznanili su jedan proglas, kojeg su rasturali po Crnoj Gori u formi letka, u kojemu su jasno rekli što misle o četničkim vođama u Crnoj Gori Blažu Đukanoviću, Baju Stanišiću i Pravlu Đurišiću.

U tome proglasu oni su energično osudili čentički pohod u Bosnu, pokolje i druge zločine koje su nad Muslimanima u Sanžaku izvršile četničke oružane formacije, kao i generalnu politiku jugoslovenske vlade u emigraciji i ravnogorskog pokreta. Protiv četničkog pohoda na Bosnu crnogorski suverenisti, okupljeni oko generala Krsta Popovića, održali su i nekoliko javnih protesnih zborova. Pod zelenaški barjak Krsto Popović je primao sve one koji su se sklanjali od četničkog terora i pogroma, kao i one koji su izbjegavali četničku mobilizaciju za pohod na Bosnu. Tada su se mnogi pripadnici i simbatizeri NOP-a i partizana sklanjali na teritoriji koju je kontrolisala vojska generala Krsta Popovića i bili pod njegovom zašitom.

U manifestu crnogorskog zelenaškog vođstva okupljenog oko generala Krsta Popovića, povodom četničke mobilizacije u Crnoj Gori za pohod na Bosnu, ističe se i ovo:

»Crnogorci, iz izloženog Vi vidite i iskusili ste na svojim životima, čašću i imanju ko se sve krije pod imenom nacionalnog pokreta. Blažo Đukanović, Bajo Stanišić i Pavle Đurišić i njihovi plaćenici, oni žele da pomoću terora pod okupatorom da primoravaju narod za ostvarenje svojih ciljeva, uspostavljanjem onakve države, prostituisane, lupeške Jugoslavije, sa trgovačkom dinastijom Karađorđevića koja je u ostvarivanju svojih želja zagazila u nedjela ravna najobičnijim zločinima. Možete misliti kakva bi bila država u kojoj bi bili ministri ravni Đukanoviću, Stanišiću i Đurišiću i njima sličnim zločincima. 

Uvijek imajte na umu da ste Crnogorci i mislite crnogorski. Grupišite se i složno odbijte od sebe izdajničku propagandu Draže Mihailovića i njegovih pomoćnih ageneta kojih je prepuna Crna Gora«.

General Krsto Popović je prilikom susreta sa italijanskim okupacionim guvernerom Crne Gore armijskim generalom Alesandrom Pircijom Birolijem na Cetinju 19. oktobra 1942. godine odbio njegov zahtjev da stavi 1000 Crnogoraca na raspolaganje Italijanima i četnicima radi pohoda na Bosnu. Tada je Krsto Popović rekao Pirciju Biroliju: »Nijednoga Crnogorca ne dam. Ja sam formirao Crnogorski pokret protiv izdajničke jugoslovenske vlade u Londonu, odnosno, njenog ministra na terenu Draže Mihailovića. Glavu dajem-Crnogorca ne dam«. Na to mu je Pircio Biroli odgovorio: »Gospodine đenerale, Vi ste kompromitovani. Cetinje ne smijete napustiti«  (O tome vidjeti pomenute »Memoare« Blaža Markovića).

Glavni politički savjetnik generala Krsta Zrnova Popovića od kraja 1941. do druge polovine 1944. godine bio je prof. Dr Novica Radović iz Martinića. U zapisniku sa saslušanja dr Novice Rsdovića, koje je vršeno pred Vojnim sudom na Cetinju 31. decembra 1944. godine, stoji i to da je vođstvo crnogorskih zelenaša (suverenista): Krsto Popović, dr Ivo Jovićević, Petar Plamenac i Novica Radović bilo protiv četničkog pohoda na Bosnu, zbog čega su u Miločeru od strane Italijana bili internirani Novica Radović, Ivo Jovićević i Petar Plamenac, a Krsto Popović bio u svojevrsnom zatočenju (kućnom pritvoru) na Cetinju. dr Novica Radović navodi da je tada zastupniku okupacionog italijanskog guvernera generalu Menstati rekao da bi »crnogorski zelenaši bili plaćenička vojska ako bi pošli da se bore na tuđoj zemlji« i zato su odbili da učestvuju u pohodu na Bosnu.

(O tome vijdeti: Zapisnik sa isljeđenja Novice Radovića, priredio Slavko Burzanović, časopis »Matica«, broj 15/16, jesen /zima 2003, strana 283).

O komandnatu crnogorskih četnika generalu Blažu Đukanoviću je dr Ivan-Ivo Jovićević, bivši generalni konzul Kraljevine Crne Gore, crnogorski federalista između dva rata i član Štaba »Crnogorske nacionalne komande« Krsta Popovića i jedan od njegovih glavnih političkih savjetnika, na isljeđenju 14. oktobra 1944. godine, rekao i to da je 1918. godine »Blažo Đukanović izdao slobodu crnogorskog naroda, pa će kao stari izdajnik, mislili smo mi, raditi na tome da sloboda Crne Gore nikada ne vaskrsne«. O četnicima iz Crne Gore dr Ivo Jovićević je zborio i ovo: » Mi smo crnogorski federalisti znali što znače četničke organizacije za slobodu crnogorskog naroda, ali na žalost nijesmo mogli spriječiti njihovo formiranje, iako smo na razne načine kod Italijana pokušali da spiječimo četničke organizacije«. O odnosu između vojske Krsta Popovića i četničke vojske koja je bila pod komandom Blaža Đukanovića, Ivan- Ivo Jovićević je govorio: »Organizacija Blaža Đukanovića i organizacija Krsta Popovića jedna drugu gledale su krvničkim očima, jer su njine ideologije stajale u potpunoj suprotnosti, budući da je prva imala za cilj uništenje crnogorske slobode, a druga, naprotiv, za cilj slobodu crnogorskog naroda«.

Ivo Jovićević ističe i ovo: »Četnici su dolazili u masama na Cetinje, u automobilima na kojima su se nalazili puškomitraljezi, njihova crna zastava sa mrtvačkom glavom, a oni svi sa četničkim kapama, na kojima su bile mrtvačke glave, naravno, svi bradati, crni i strašni, crnji i strašniji i od samih fašista, tako da ulijevaju strah i trepet kod narodnih masa i da dokažu narodu da su oni sila, da su oni vlast u Crnoj Gori i da narod mora prilaziti njima i nikome drugome«. Ivo Jovićević navodi da je Krsto Popović odbio sve pritiske Pircija Birolija da pošalje pripadnike svoje vojske u pohod protiv partzizana u Bosnu. U vezi sa s tim on tvrdi: »Blažo Đukanović i kompanija bili su razjareni, pa su predložili Biroliju da odmah uhapsi Petra Plamenca i mene, a tako isto i Novicu Radovića, budući da je on savjetnik Krstov glavni, pa kad Krsto ostane sam, bez savjetnika i bez pomagača, da će onda možda i popustiti. I tako su nas trojicu poslali u Miločer, ali sa tim nijesu ništa dobili, jer Krsto Popović je ostao čvrsto pri donesenoj odluci, to jest da se ne šalje nijedan vojnik iz njegove brigade u Bosnu. A kad smo u Miločer doznali da su partizani potukli četnike i Italijane to je za nas bila velika radost i te večeri su Petar Plamenac i Novica Radović dobro se ponapili vina, a ja ga uopšte ne pijem«

(Dokumenta sa isljeđenja Iva Jovićevića, Novice Radovića, Jova Popovića i Dušana Vučinića nalaze se u Odjeljenju za sređivanje i obradu arhivske građe-novi period-Podgorica, radi se o ranijem Arhivu Istorijskog instituta Crne Gore u Podogirci, zavedena su pod signaturom br. 1163/7a-1(44). Dokumenta o isljeđenju dr Iva Jovićevića objavila je više puta u časopisima i pojedinim medijima pravnica i magistar istorijskih nauka Jadranka Selhanović).