Kralj Nikola I Petrović-Njegoš o vladavini srpskog terora u Crnoj Gori januara 1919. godine

Piše: Mr Novak ADŽIĆ, pravnik i istoričar

Kralj Nikola I Petrović-Njegoš je u egzilu zastupao koncept obnove crnogorske nezavisne države i povratka u svoju domovinu, te oslobađanje Crne Gore od izvršene srpske okupacije i nasline aneksije. Američki list “New York Times”, u broju od 29. januara 1919. godine objavljuje razgovor kojeg je novinar Herbert Vivian obavio sa kraljem u Parizu, a kojeg je 27. januara iste godine publikovao londonski list “The Dally Chronicle”.

U tom intervjuu, kralj Nikola govori kako je nelegalna i nelegitimna Podgorička skupština novembra 1918. godine, u uslovima okupacije, izglasala nasilnu aneksiju Crne Gore Srbiji, te kako je u njegovoj zemlji zavedena vladavina strašnog terora, represije i zločina nad crnogorskim narodom, civilima, ženama i đecom, koje je vršila srpska vojska i naoružane skupine pod njenom komandom.

Stanovišta je bio ustavni crnogorski suveren da su beogradske vlasti od Crne Gore napravile besudnu zemlju, u kojoj stradaju, bivaju pogubljeni, bez suđenja oni Crnogorci koji se bore za opstanak svoje domovine.

Crnogorski suveren u egzilu naziva Podgoričku skupštinu “ruglom od Parlamenta”, ističući da takva ustanova ne postoji po važećem ustavu Crne Gore. Tvrdio je da Crnogorci ne žele da se odreknu svojih zakona i viševjekovne državne nezavisnosti i slobode, koju su od svakog uljeza stoljećima branili.

Zalagao se da se Crnogorcima omogući pravo na samoopredjeljenje, da se poštuje princip nacionalne suverenosti, te da Crna Gora kao nezavisna država i Crnogorci kao slobodni ljudi, mogu stupiti u konfederaciju Južnih Slovena, ali ne kao dio druge države (Srbije).

Od Mirovne Konferencije, koja je započela sa radom u Parizu, kralj Nikola je očekivao da ona odbije da prihvati aneksiju Crne Gore izvršenu od strane Srbije. Kralj Nikola, pored objašnjavanja kontinuiteta srpskog komplota (zavjere) protiv Crne Gore i naglašavanja nezahvalnosti Srbije za sve što je Crna Gora dugo vremena učinjela u njenu korist i za njeno dobro, govori,  u tome intervjuu, između ostalog, i o njegovim ambicijama da restaurirana crnogorska država bude teritorijalno uvećana.

Kralj Nikola se tada i dalje se rukovodio nerealnom ambicijom i „obećanjima“ da će granice Crne Gore biti uspostavljene onako kako je to bilo predviđeno Londonskim paktom iz 1915. godine, koji je garantovao teritorijalnu ekspanziju Crnogorskog Kraljevstva.

I tada je kralj Nikola pokazivao nerealne i pogrešne političke i teritorijalne ambicije prema Skadru, kojeg je crnogorska vojska osvojila, sa teškim posljedicama, u balkanskom ratu (1912-1913), ali kojeg je ona morala po nalogu Velikih Sila napustiti, jer je odlučeno da on pripada novostvorenoj državi Albaniji, kojoj je i pripadalo od njenog konstituisanja, što je potvrđeno i odlukom Londonske konferencije (1913).

No, isticao je kralja Nikola i to, sasvim ispravno, da Boka Kotorska treba da uđe ponovo u sastav Crne Gore, jer joj prirodno pripada (do kraja prvog svjetskog rata Boka Kotorska bila je u sastavu u ratu poražene Austro-Ugarske Monarhije).

Intervju, objavljen u “New York Timesu”, u prijevodu s engleskog originala, na crnogorski jezik glasi integralno.

“CRNOGORSKI KRALJ POLAŽE NADE U SAVEZNIKE

Oslanja se na Mirovnu Konferenciju da spriječi aneksiju njegove države od strane Srbije

OPTUŽUJE VLADAVINU TERORA

Tvrdi da Srbi ubijaju njegove pristalice bez suđenja

LONDON, Januar 27. – Dnevna Hronika objavljuje intervju sa crnogorskim kraljem koji je, Herbert Vivian, dobro poznati novinar, obavio u Parizu. Nikola je započeo intervju držeći telegram i govoreći:

“Ovo bi Vas moglo zanimati. Dolazi od kraljice Aleksandre, koja me obavještava da su imperatorka Rusije kao i njene kćerke bezbjedne u Krimu.”

Kralj Nikola je nastavio:

“Primio sam malo vijesti iz moje zemlje jer, kako je srpska okupaciona vojska, postavila kordon, nijednoj osobi niti pismu nije dozvoljeno da prođe. Jedini izvještaji su prokrijumčareni od strane mojih prijatelja na rizik njihovih života.

Izgleda da postoji istinska vladavina terora. Muškarci, žene, djeca su pogubljeni bez suđenja. Bombe su bačene na kuće mojih pristalica. Novac se troši kao voda da privoli moju djecu da se odreknu njihove zakletve.

IZVRGAVA RUGLU PARLAMENT

Nema sumnje da ste čuli ovo moje svjedočanstvo i aneksiju moje države od strane Srbije.  Pa, to je bilo izglasano od rugla od parlamenta kojeg su nazvali Velika skupština – naziv, koji ne postoji u našem ustavu. I da nije bilo izglasano ni od koga, bilo bi izglasano od grupa i razbojnika koji su radili u korist Srbije.

Trenutno je nemoguće sazvati regularni Parlament zato što je većini naših vojnika zabranjeno da se vrate iz mađarskih logora. Ali kada se vrate, ubijeđen sam u uspijeh. Oni ne žele da se odreknu svojih zakona i nezavisnosti, koje su čuvali tokom šest vjekova od svakog uljeza. Konfederacija sa ostalim Južnim Slovenima, po svaku cijenu, ali kao slobodni narod, ne kao dio druge države.

Gospodin Pašić, srpski državnik, spletkario je jedanaest godina da aneksira Crnu Goru, ali nije blizu svom cilju, zato što odbijam da povjerujem da bi saveznici odustali od principa samoopredjeljenja za koje su se borili ili da bi dozvolili da jedna od najmanjih nacija bude žrtvovana zbog ambicija susjeda.

OPTUŽBE NA RAČUN SRPSKE NEZAHVALNOSTI

Ono na šta se žalim jeste nezahvalnost. Borio sam se tri rata za tu istu Srbiju. Odbranio sam je od jedne nesreće i omugućio da povrati Beograd. Uzimao sam hljeb iz usta moje djece da zadovoljim njene potrebe. Sjetite se da sam ja bio prvi koji je pritrčao da je spasi nakon austrijskog ultimatuma, iako me nijedan ugovor ne obavezuje na to i mada se nije znalo hoće li velike sile intervenisati.

I šta je moja nagrada? Ova bratoubilačka invazija na slobodu mog naroda.

Mi čekamo pravdu Mirovne konferencije i oslanjamo se na obećanja velikih sila. Računamo na odgovarajući pristup našem moru zato što zavisimo od našeg uvoza zarad egzistencije.

Moramo dobiti Skadar.  Osvojili smo ga tri puta sa našim mačevima i svaki put nam je bio otet u cilju ulagivanja Austriji, koja je sada prestala da postoji. Skadar je naš etnološki, istorijski i geografski.

U nastavku, mi treba da posjedujemo Boku Kotorsku, koja je prvi prirodni ulaz u moju zemlju. Bosna i Hercegovina su takođe tradicionalno crnogorski“[1].

 

[1] “New York Times”, 29. January 1919., “MONTENEGRIN KING PUTS HOPE IN ALLIES-Relies on Peace Conference to prevent Annexation of His Country by Serbia”.