O zastavi i grbu Knjaževine Crne Gore (7)

Piše: Vladimir Jovanović

Napravićemo uslovno rečeno „pauzu” u striktnoj prezentaciji izvorâ o insigijama novovjekovnoga crnogorskoga knjaževstva (i kraljevstva). Vjerovatno će biti od interesa da se pozabavim porijeklom konfuznosti i neprovjerenim stavovima i mišljenjima o ovoj tematici. Do toga, dakle, nije došlo neplanski: decenijama smo iz neznanja, ili više iz zle namjere, kontaminirani „činjenicama” i „tumačenjima”.

Uzmimo knjigu „Grbovi, zastave i himne u Crnoj Gori”, izdanje Srpske pravoslavne crkve („Svetigora”, 2007).

Autor Jovan B. Markuš, penzioner, mašinski inženjer, bivši opštinski komunistički rukovodilac. Izdvojiću tri tipična primjera – premda ih ima na desetine – te javno testirati njihovu vjerodostojnost.

U dijelu knjige, koji je naznačen s egidom „Kraljevska zastava (standardna)”, kao dokaz br. 1,  autor reprodukuje sliku crnogorskoga akademskoga slikara Pera Počeka. Pokraj nje, u legendi, Markuš piše: „Pero Poček, ‘Odlazak kralja Nikole iz Crne Gore’, oko 1920. godine. Na slici se vidi alaj barjak (desno) i DRŽAVNA ZASTAVA (LIJEVO)”.

Da provjerimo. Počekova slika je zaista original, ali je objašnjenje Markuša – netačno.

Najprije, napominjem, da je kralj Niikola 21. januara1916. (novi kalendar) s italijanskom ratnom flotom,među njima je bila i torpiljarka „Animoso”, otplovio iz Medove (Shëngjini), luke u Albaniji. Znamo iz nekoliko izvora, da su se veći saveznički brodovi, zbog plitke vode luke u Medovi, sidrili malo dalje od obale; a putnici su se s obale ukrcavali na barke. U Medovi, Kralj se, s kraljicom Milenom i pratnjom, ukrcao u barku kojom su upravljali italijanski mornari; i otplovio potom brodom u Italiju, etc.

Na Počekovoj slici (desno), kako tvrdi Markuš, nije alaj-barjak, nego državna zastava Kraljevine Crne Gore. Važnije: na slici (lijevo) jeste i trobojna i državna zastava, ali ne crnogorske države, kako Markuš sugeriše – nego ITALIJANSKA.

Italijanski trikolor je s tipičnim vertikalnim rasporedom: zelena-bijela-crvena, a 1916. ta je zemlja, budući monarhija, imala na sredini aplikaciju grba s krstom, ili i s krunom (zavisno od varijante).

Ako je, onomad, neko od Crnogoraca znao koja je crnogorska, a koja italijanska zastava, onda je među njima sigurno i slikar Pero Poček (1878-1963); školovao se i decenijama živio u Italiji. Na njegovoj slici se (lijevo) razaznaju boje italijanskoga trikolora, s bijelim srednjim poljem i aplikacijom u njemu.

Uostalom, evo faksimila i reprodukcija za upoređivanje, ovim redosljedom: tvrdnja iz Markuševe knjige; potom, Počekova kompletna originalna slika i fragmenti iz nje s crnogorskom (desno) i italijanskom (lijevo) zastavom; na kraju, rekonstrukcija zastave Kraljevine Italije…

.

.

.

.

Na istome mjestu u knjizi, kako se i vidi na faksimilu, za dokaz br. 2 svojih tvrdnji, Markuš uzima jednu razglednicu, te piše: „Poštanska razglednica koja simboliše ratno savezništvo, uokvirena ‘trikolorom’”.

Nije jasno šta je pisac htio da dokaže? To je francuska razglednica i na njoj su saveznici „drapeau tricolore” – francuske zastave, trikolora tj. Francuske.

Uz kralja Nikolu – dolje, najistaknutiji je francuski predśednik Poenkare, pa s lijeva na desno srpski kralj Petar I, britanski kralj Džordž V, ruski car Nikolaj, ali i kralj Albert I od Belgije čiji je trikolor crno-žuto-crveni. A još je bilo „trikolora”, kojih na razglednici nema – Italija (od 1915), Rumunija (od 1917).

Očigledno, oni nijesu saveznici zbog trikolornih zastava kako Markuš sugeriše, jer šta ćemo s „trikolorima” na suprotnoj ratujućoj strani, među Centralnim silama – Njemačkom, koja je tada imala trobojnu crno-bijelo-crvenu zastavu, Bugarskom i onda i sada trikolorno bijelo-zeleno-crvenom.

I neposredno sljedeći Markuševi „dokazi” su takođe opet nekakve razglednice, štampane van Crne Gore, etc. Testirajmo valjanost još jednoga primjera.

Uz napadno retuširanu sliku s proglašenja Crne Gore za kraljevstvo – koja je veoma prisutna na internetu – Markuš piše, citiram: „Vladin dom na Cetinju sa DRŽAVNIM (NARODNIM) ZASTAVAMA prilikom proglašenja Crne Gore za Kraljevinu 1910. godine”. I zaista, na prozorima Vladinoga doma – koji je uz to, nota bene, bio i zdanje u kojem je zasijedala Crnogorska narodna skupština (službeni naziv) – okačene su zastave s crnogorskim trikolornim „NARODNIM BOJAMA” (čl. 39 Ustava iz 1905), štaviše, ima ih i na ogradi balkona (što se na toj fotografiji ne vidi); ali, to svakako NIJE DRŽAVNA ZASTAVA, ni Knjaževine ni novoproglašene (obnovljene) Kraljevine Crne Gore, koju Markuš na drugim mjestima u knjizi pogrešno naziva isključivo „vojnom” zastavom.

Ako je neko znao da su državna zastava i alaj-barjak (ORLAŠ-BARJAK S CRVENIM POLJEM I BIJELIM OBRUBIMA) jedno te isto – valjda je to vojvoda Ilija Plamenac, od 1879. do 1905. ministar vojni. Koji je, citirao sam ga u prethodnome nastavku, ostavio elaborat da se jedna od druge ne razlikuju, naime, osim na vojnim objektima, „ovaj DRŽAVNI BARJAK diže se na VIŠA DRŽAVNA ZDANJA”. Šta će, uostalom, Markuševa „vojna” zastava najistaknutija na Vladinome (i skupštinskome) domu! Ta se zastava baš tamo nalazila kada je avgusta 1910. proglašena Kraljevina Crna Gora.

Evo, uporedimo fotografije, retuširanu, iz Markuševe knjige, s fotografijom koja je nastala istom prilikom samo iz drugoga ugla, a na kojoj se jasno vidi kako, jedina na koplju, s balkona Vladinoga doma – državnoga zdanja izvršne i zakonodavne vlasti Kraljevine Crne Gore – CRNOGORSKA DRŽAVNA ZASTAVA, crveni orlaš-barjak, dominira nad zastavama s „narodnim bojama”…

.

.

(Nastavlja se)