Za Antenu M piše: Novak ADŽIĆ
Prelazak Mrkojevića (Mrkovića) kod Bara sa hrišćanstva (pravoslavlja) na islam i prihvatanje muslimanske vjere, bio je dugotrajan i kompleksan istorijski proces. Islamizacija Mrkojevića otpočela je krajem XVI i nastavila se tokom XVII vijeka. Velikim dijelom je izvršena krajem istog stoljeća, u vrijeme trajanja Morejskog rata (1684-1699.) i nakon njega, mada je taj proces u određenoj mjeri trajao i do druge polovine XVIII vijeka, kada je i potpuno okončan. Međutim, najveći dio Mrkojevića primio je, prema našim saznanjima, islam za vrijeme Morejskog rata.
O evolutivnom i složenom istorijskom procesu prelaska Mrkojevića iz pravoslavlja (hrišćanstva) na islam, odnosno, o njihovoj primarnoj slovenskoj etničkoj pripadnosti i njihovoj bezmalo potpunoj pripadnosti pravoslavlju (hrišćanstvu) u prvim decenijama XVII vijeka, govore brojni istorijski izvori i referentna istoriografska literatura. Ako je suditi po onomastici (kao dijelu lingvistike kao zasebne nauke, a koja je i pomoćna istorijska nauka), te kada se uzmu u obzir relevantni pokazatelji za istoriju iz sfere lingvistike, a to su: antroponimi, patronimi, toponimi..., uočljivo je da su ondašnji stanovnici Mrkojevića bili Sloveni i da su tada skoro u cjelini ispovijedali pravoslavlje (hrišćanstvo), mada je bio i jedan, manji, dio onih Mrkojevića, koji je tada već bio prihvatio islam.
Međutim, naša formulacija- skoro ili bezmalo u cjelini, ne znači i apsolutno. Recimo, u novoj seobi iz Mrkojevića, odnosno novim talasima njihovog iseljavanja u okolini Poreča (Istra), jeseni 1622. godine, (a tada se iselilo prvo njih 150, potom 35 familija, a zatim još 20 porodica[1]), svi iseljeni Mrkojevići bili su tada pravoslavni, „osim jedne porodice, koja je bila primila islam, ali je ona napustila svoj zavičaj zbog nasilja Turaka“[2]. I taj podatak može značajno da govori da je i tada u Mrkojevićima bilo pojedinih porodica koje su već bile primile islam, ali mali broj je tada bio njih, jer u to vrijeme proces islamizacije nije u značajnijoj mjeri bio obuhvatio Mrkojeviće, koji su tada (faktički i znatno ranije) bili u državnom okviru i pod vrhovnom vlašću Osmanskog carstva, pod kojim su definitivno potpali 1571. godine, nakon pada, odnosno predaje Bara, Osmanskoj Imperiji.
Bilo je, u trećoj deceniji XVII vijeka, članova porodica porijeklom iz Mrkojevića, koji su bili angažovani kao najamnici u pomorskoj službi Mletačke republike (Venecije), 1626. godine, a koji su pripadali islamskoj vjeri, odnosno, čija su lična imena i imena oca bila muslimanska, što kazuje da je proces islamizacije nekoliko decenija ranije počeo i zbivao se i u Mrkojevićima. Zapravo, ondašnji podanici i službenici Mletačke Republike, doseljeni u Mletke iz Mrkojevića, bili su te 1626. godine, dominantno, slovenske etničke pripadnosti i hrišćanske pravoslavne konfesije, a manjim dijelom islamske, odnosno, muslimanske vjeroispovijesti.
Jedan značajan broj iseljenih Mrkojevića u Republiku Veneciju (Mletačku Republiku) bio je profesionalno regrutovan i angažovan u njenoj vojnoj, pomorskoj službi, u svojstvu, činu i statusu, vojnih oficira i mornara na njihovim državnim plovilima, koji su sudjelovali u raznim akcijama i u borbama protiv raznih uskočkih grupa na njene tadašnje posjede na Jadranu, tokom treće decenije XVII vijeka.
O tome uvjerljivo svjedoči primarni istorijski izvori, odnosno, platni spisak mornara u mletačkoj pomorskoj službi iz 1626. godine, t.j., sintetički, objedinjeni istorijski dokumenti, koji je objavio istoričar prof. dr Gligor Stanojević. Ti izvori pokazuju decidirano, da su iseljeni Mrkojevići u Mlecima (Mletačka Republika), u vjerskom smislu, bili dominantno pravoslavni hrišćani, a dijelom i pripadnici islamske vjere (muslimani) i da su, u mletačkoj službi, kao pomorci, zadržali svoja ranija imena i identitet, koje su donijeli, te konzinstentno sačuvali, iz svog zavičaja, odnosno, svoje postojbine-plemena Mrkojevići, čiji su pripadnici bili, kao i njihovi preci. Među njima relano je moguće da je bio i mali dio katolika, porijeklom iz Mrkojevića. U tim dokumentima, mletačke provenijencije, navode se brojni Mrkojevići i oni se označavaju kao Marcovichi (Mrkojevići), što su onomastički, odnosno, toponomastički sinonimi. Inače, u mnogobrojnim istorijskim izvorima, dokumentima Mletačke Republike, Mrkojevići su upravo označavani terminom- Marcovichi.
Naime, istoričar prof. dr Gligor Stanojević objavljuje dokumente, odnosno platni spisak mornara i oficira mletačkih naoružanih barki iz 1626. godine. Na tome platnom spisku, navedena su vlastita imena i imena oca oficira i mornara porijeklom iz Mrkojevića (Marcovichi) i to kao mletačkih najamnika, koji su bili profesionalno aktivni u njihovoj pomorskoj službi. Oni, jedan dio njih, koji su tada bili u Mlecima, kao imigranti, su ranije, sticajem okolnosti, napustili svoj zavičaj i bili su angažovani za novčanu naknadu u pomorskoj službi Republike Venecije, u brojnim pomorskim četama i njihovim pomorskim akcijama. Od važnosti je istaći da su brojni mornari-oficiri i vojnici, u pomornoj službi Venecije, bili porijeklom iz raznih predjela Crne Gore, te današnjeg crnogorskog primorja, i među njima bio je i zapažen broj iseljenih Mrkojevića. Bilo je među pripadnicima pomorske službe Venecije i značajan broj Albanaca.
No, ovdje je riječ samo o Mrkojevićima, što je i predmet naše teme u našem prilogu proučavanja njihove prološti.
Prije toga, u kontekstu ove, konkretne, tematski oivičene naracije, bitno je navesti da dr Gligor Stanojević piše: „Iako je Crna Gora bila pod turskom vrhovnom vlašću i vjekovima odsječena od mora, Crnogorci nijesu bili bez pomorske tradicije, kako nam danas to može izgledati. Još početkom XVI vijeka nalazimo ih kao mornare u mletačkoj pomorskoj službi. Od početka XVII vijeka pa skoro do kandijskog rata mnogi su Crnogorci služili kao najamnici na mletačkim naoružanim barkama. To je bio vrlo težak poziv. Bilo je potrebno mnogo hrabrosti i izdržljivosti pa služiti nekolike godine kao mornar“[3]. Istoričar G. Stanojević objavljuje, u navedenom radu, popis 9 (devet) četa najamnika u mletačkoj pomorskoj skužbi, a prije prezentiranog popisa, objašnjava: „Čete su brojale od 45 do 55 ljudi. Popis je platni spisak svake čete, pa se s razlogom može pretpostaviti da je upisan svaki vojnik. Kapetan jedne čete bio je Vuko Orlandić Crmničanin, kojega su Crnogorci 1648. godine htjeli da izaberu za prvog glavara Crne Gore“[4].
Istoričar dr Gligor Stanojević, u citiranom radu, objavljuje dokument na italijanskom jeziku, od 11. novembra 1626. godine, odnosno, spisak mletačkih oficira i mornara, u kojemu se, u posebnoj četi, navodi i 3 mornara, vojnika iz Mrkojevića i to: Ivo iz Mrkojevića, Pavo iz Mrkojevića (otac Vuko) i Pero iz Mrkojevića (otac Niko)[5].
Na narednom, drugom, spisku oficira i mornara čete, pod komandom kapetana Nikole Đani(ja), nalazilo se tada samo 1 lice porijekom iz Mrkojevića i to: Pero, od oca Andrije[6]. U sljedećoj, posebnoj četi pod komandom kapetana Vuka Orlandića Crmničanina, a koja je brojala 55 vojnika-mornara, bilo je 2 Mrkojevića i to: Luka iz Mrkojevića (otac Niša)[7] i Ivo iz Mrkojevića (otac Dabo)[8].
Pored saopštenih, u zasebnoj četi, pod komandom mletačkog kapetana Paola Bručidija bilo je 6 Mrkojevića i to: Ivan iz Mrkojevića (otac Vule); Stijepo iz Mrkojevića (otac Niko); Petar Mrkojević (otac Marko); Pero Mrkojević (otac Marko), Đuro iz Mrkojevića (otac Pero), Ivo iz Mrkojevića (otac Pero)[9].
Pored navedenih, postojala je i posebna četa oficira i mornara, na državnim polovilima Mletačke Republike, a čiji je kapetan, odnosno, komandant 1626. godine bio, kako istorijski izvor eksplicitno kazuje,- Vuko iz Mrkojevića. Ona je ona ukupno brojala 54 čovjeka[10]. U njoj je, logično, bilo angažovano i pripadao joj je najviše Mrkojevića, i to njih 31, od ukupno 54, a oni su bili: Pero iz Mrkojevića (otac Đuro), Pero iz Mrkojevića (otac Milo); Milo iz Mrkojevića (otac Pal?[11]), Nikola iz Mrkojevića (otac Vuko); Dumo iz Mrkojevića (otac Peruta); Zvane (?)[12] iz Mrkojevića (otac Niko), Dabo iz Mrkojevića (otac Ivo); Marko iz Mrkojevića (otac Niko); Marko iz Mrkojevića (otac Ivo); Perko iz Mrkojevića (otac Pero); Osman iz Mrkojevića (otac Ivan), Aljo iz Mrkojevića (otac Kurt), Pero iz Mrkojevića (otac Maro); Marko iz Mrkojevića (otac Kola); Vuko iz Mrkojevića (otac Ivo), Markiša iz Mrkojevića (otac Pero); Marko iz Mrkojevića (otac Vuko); Pero iz Mrkojevića (otac Boško); Ivo iz Mrkojevića (otac Marko); Andro iz Mrkojevića (otac Ivo); Ibrahim iz Mrkojevića (otac Memo), Marko iz Mrkojevića (otac Đuro), Ivo iz Mrkojevića (otac Pero); Markiša iz Mrkojevića (otac Pero); Milo iz Mrkojevića (otac Mlado), Deli Murat iz Mrkojevića (otac Ibrahim); Niko iz Mrkojevića (otac Iveza); Stefan iz Mrkojevića (otac Karlo); Marko iz Mrkojevića (otac Pero); Miloš iz Mrkojevića (otac Milanko): Pero iz Mrkojevića (otac Maro); Todor iz Mrkojevića (otac Bare); Nikša iz Mrkojevića (otac Đuro)[13].
Primjećujemo i to je važno istaći kao činjenicu da su u navedenim dokumentima istaknuta vlastita imena vojnika-mornara u mletačkoj pomorskoj službi i imena njihovih očeva, ali da se prezimena ne pominju.
Takođe, pored navedenih pripadnika mletačke vojno-pomorske službe, porijeklom iz Mrkojevića, a na osnovu obavljenih istorijskih izvora, te iste godine (1626)., kao mornari-vojnici, najamnici, u službi mletačkih pomorskih vlasti, Mrkojevići su se nalazili i u posebnoj mletačkoj četi, pod komandom Boža Baranina, koja je brojala ukupno 51 čovjeka- mornara. Među njima, bilo je, u toj četi, i 5 Mrkojevića: i to: Niko iz Mrkojevića (otac Đunto), Rado iz Mrkojevića (otac Niko); Zafer iz Mrkojevića (otac Alija); Vuko iz Mrkojevića (otac Niko) i Ostoja iz Mrkojevića (otac Ratko)[14].
Dakle, u navedenim pomorskim četama, u službi zvaničnih organa vlasti Mletačke Republike (Venecije), bilo je ukupno 47 Mrkojevića; 42 od njih bili su slovenskog etničkog elementa (i moguće dijelom iliro-romanskog projekla), ali ubjedljivo od tog broja bili su oni isti tada pripadnici hrišćanske (pravoslavne konfesije), a moguće realno i pojedinci da su bili rimo-katolici. Konkretno, od ukupno 47 Mrkojevića, u pomorskoj službi Republike Venecije, bilo je, tada, na osnovu navedenih izvora, ukupno 5 pripadnika, islamske vjere (bili su muslimani), s napomenom da je jednog od njih -Osmana iz Mrkojevića- muslimana, pripadnika islama, otac bio hrišćanin i nosio hrišćansko (a i starije od hrišćanstva i kasnije kod Slovena uvriježeno) staro ime- Ivan.
***
[1] Vidi o tome: Prof. dr Bogumil Hrabak, „Pod turskom vlašću“, „Bar grad pod Rumijom“ (grupa autora), Bar 1984, str. 62. i „Istorijski leksikon Crne Gore“, knjiga 4, (urednici prof. dr Šerbo Rastoder i dr Živko M. Andrijašević), „Vijesti“, Podgorica, 2006, str. 893.
[2] Prof. dr Bogumil Hrabak, „Pod turskom vlašću“, „Bar grad pod Rumijom“ (grupa autora), Bar 1984, str. 62.
[3] Prof. Dr Gligor Stanojević, „Jedan platni spisak mornara i oficira mletačkih naoružanih barki iz 1626. godine“, Istorijski zapisi“, godina XX, knjiga, XXIV, broj 2, Titograd, 1967, str. 363
[4] Dr Gligor Stanojević, citirani rad, str. 363.
[5] Ibidem, str. 364-365. Prevod ličnih imena i imena oca navedenih vojnika sa italijanskog jezika na crnogorski je naš.
[6] Ibidem, str. 365.
[7] Ibidem, str. 368.
[8] Ibidem
[9] Ibidem, str. 369.
[10] Ibidem, str. 370.
[11] Upitnik je naš.
[12] Tako piše, upitnik je naš.
[13] Prof. Dr Gligor Stanojević, „Jedan platni spisak mornara i oficira mletačkih naoružanih barki iz 1626. godine“, Istorijski zapisi“, godina XX, knjiga, XXIV, broj 2, Titograd, 1967, str. 370. Prevod ličnih imena i imena oca navedenih vojnika sa italijanskog jezika na crnogorski je naš.
[14] Ibidem, str. 371. Prevod sa italijanskog jezika navedenih imena je naš.
Komentari (0)
POŠALJI KOMENTAR