Narodni pjesnik Bećirović: Hapšen sam kao zelenaš, 1918. zulumi gori nego pod Turcima

 Priredio: Vladimir Jovanović

 I ja sam punim srcem, kao i većina Crnogoraca, bio za ujedinjenje, ali je ono što se u Crnoj Gori zbivalo, često više ličilo na OKUPACIJU nego ujedinjenje – svjedočio je guslar Radovan Bećirović-Trebješki (Ljevišta, 1897 – Nikšić, 1986), autor pjesme „Mojkovačka bitka”.

 U razgovoru za knjigu Mila Kordića „Crnogorska buna i odmetnički pokret 1919-1924” (Beograd, 1986), Bećirović, čije su riječi tu interpretirane na srpskome jeziku (ekavici), svjedoči:

 „Zapanjujuće je bilo koliko pojedini srbijanski oficiri ili ljudi u organima vlasti nisu imali poverenje u crnogorski živalj. Zbog takvih sumnjičenja i ja sam TRI MESECA PROVEO U ZATVORU, iako sam se već opredelio za ujedinjenje.

U to vreme, naime, bio sam regrut u 3. vodu 2. čete  nikšićkog bataljona. Jednog jutra po kasarni osvanuše neke plakate sa parolama u stihu PROTIV UJEDINJENJA. Zelenaši su nekako uspeli da ih proture i zalepe po zidovima. Odmah sam uhapšen i odveden na Cetinje, gde sam proveo u zatvoru puna tri meseca. 

 U zatvoru sam čuo da svaki uhapšeni vojnik može da se obrati pismom regentu Aleksandru Karađorđeviću, što sam ja iskoristio. Odista, ubrzo pošto sam napisao pismo pušten sam iz zatvora i vraćen u kasarnu.

 Sve rane bole, ali bratske najviše, pa je i revolt ljudi upravo zbog toga bio tako žestok. Malo je, na primer, crnogorskih oficira kojima je priznat čin u kojem su bili. Gotovo svima je smanjen za po jedan stepen, a oficirima iz Hrvatske i Bosne, koji su se borili u austrougarskoj vojsci, činovi su priznati.

 Ponekad i na prvi pogled sitnice mogu da izazovu pravu buru nezdovoljstva. Takva jedna bura, na primer, nastala je zbog običnog bresta.

 Postojao je na Cetinje nekada jedan brest, pod kojim su se držali skupovi, pod kojim su Crnogorci pisali megdane, koji je za crnogorsku tradiciju izuzetno mnogo značio.

 Taj brest je bio SIMBOL CRNOGORKOG SLOBODARSKOG DUHA, a jednog jutra, odmah posle ujedinjenja, nije osvanuo. Čuo sam da je tadašnji predsednik cetinjske opštine naredio da se preko noći poseče.

 Nikako drukčije ljudi to nisu mogli shvatiti nego kao pokušaj UNIŠTAVANJA crnogorskih slobodarskih tradicija. Sećam se da je u ljudima više gneva bilo zbog toga bresta nego zbog mnogih pogibija”.

 Zapravo, stari Brijest, nalazio se pored Njegoševe biljarde, nije posiječen po nekome lokalnome nalogu, nego po „najvišoj instrukicji” iz Beograda.

 Na mjestu posiječenoga Brijesta okupator je docnije podigao spomenik – Aleksandru Karađorđeviću, „ACI PALIKUĆI”.

 Divna srpska književnica Isidora Sekulić (1877-1958), autorka „Njegošu, knjiga duboke odanosti”, napisala je 1951. godine:

 „Pod tim BRESTOM se gradila, kvarila, i opet ozdravljala ISTORIJA CRNE GORE.

 Nemački pesnik Gete strasno je voleo drveće i biljke, i jedared napisao: ‘Više volim drvo nego čoveka’.

 Bolje da je ostao BREST no oni koji su naredili da se poseče, tvrdili da mora biti posečen…

 UBIŠE BREST!

 Ubiše zatim drugi ljudi kralja”.

Guslar Radovan Bećirović, koji je iz Morače, o srpskome napadu s vojnim trupama i artiljerijom na suśedna Rovca i teroru u kojem su u proljeće 1920. naročito stradali žene i đeca iz najbrojnijih rovačkih bratstava, Bulatovića i Vlahovića – a njih Mile Kordić naziva „odmetnicima” – kao i o Ivanu Bulatoviću, jednom od vođa Rovčana, kazao je:

  „Potere protiv rovačkih odmetnika krenule su iz Kolašina, Podgorice iz Nikšića. Vrlo oštre borbe vođene u nekoliko dana, jer su se odmetnici grčevito BRANILI.

U ovoj akciji popaljene su mnoge kuće odmetnika i hapšene njihove prodice. Komandir IVAN BULATOVIĆ, jedan od vođa rovačkih odmetnika, po dolasku u Italiju podneo je izvještaj da je:

·    zapaljeno 45 kuća

·    zatvoreno 47 seljaka

·    zatvoreno 420 žena i dece iz odmetničkih porodica”.

 „Pojedini ljudi činili su takve zulume”, svjedočio je Bećirović 1985. godine u Nikšiću, „kakvi nisu zapamćeni iz vremena najcrnjih turskih pohara.

 U Rovcima je, na primer, jednoj ženi stavljena živa mačka u suknju, suknja je potom zavezana oko nogu, a mačku su tukli da bi nesrećnu ženu što više grebla.

 Ovakav način MUČENJA u Crnoj Gori NIJE ZAPAMĆEN.

Pamtim i slučaj da su semenke od tikava čoveku zabijali pod nokte. Ni danas sve to ne mogu da shvatim, a evo prošlo je više od 60 godine”.

Ako je zasita tako – a nema sumnje da starini ne vjerujemo, o tome ima i drugih svjedočenja – zbog čega Bećirović taj sramni zulum i hrabri otpor Bulatovića i Vlahovića srpskoj okupaciji i uništenju Kraljevine Crne Gore nije opjevao guslama?...

 (Nastavlja se)