Komiti iz Šavnika – Za pravo, čast, slobodu i nezavisnost Crne Gore (1)

Piše: Vladimir Jovanović

Navršava se bezmalo 100 godina, od kada su okupacione vlasti Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca sačinile popis crnogorskih ustanika u bivšem srezu Šavničkome – boraca Za pravo, čast, slobodu i nezavisnost Crne Gore.

Nazivaju ih „odmetnicima” i pozivaju na predaju. 

Načelstvo Okruga Nikšićkoga, rješenjem br. 1806 od 15. maja 1921, a na osnovu čl. 9 Zakona o javnoj bezbjednosti „poziva dolje imenovane iz ovog Okruga, koji su se odmetnuli od vlasti i čine kazniva djela”, da se u roku od 20 dana „prijave najbližoj policijskoj vlasti, ili prvostepenom (Okružnom) sudu, što, ako u ostavljenom roku ne učine, Načelstvo će ih na osnovu čl. 10 Zakona o javnoj bezbjednosti oglasiti za hajduke i biće slobodno svakome UBITI IH, jer u njihovoj radnji stoji djelo hajdukovanja”.

Među 72 „odmetnika” iz Okruga Nikšićkoga, tada pozivanih na predaju, nalaze se i ovi komiti iz sreza Šavničkoga:

·       MILUTIN-MUJO BAŠOVIĆ, iz Pošćenja

·       RADISAV OBRADOVIĆ, iz Tepaca

·       MILOŠ KOVAČEVIĆ, iz Žabljaka

·       RADOICA GRDINIĆ, iz Bara (selo kod Šavnika)

·       DUŠAN GOLUBOVIĆ, iz Malinska

·       MILIĆ JANJIĆ, iz Malinska

·       SEKULE ALEKSIĆ, iz Grbavice

·       PETAR ALEKSIĆ, iz Malinska

·       MIRKO KNEŽEVIĆ, iz Šaranca.

Ovim popisom nijesu obuhvaćena dvojica istknutih ustanika iz sadašnjih opština Šavnik i Žabljak i komiti iz njihovih grupa, jer su djelovali i na teritorijama drugih ondašnjih srezova, a to su: RADE KRŠIKAPA i ILIJA AŠANIN.

O drugim komitima iz Uskoka i Drobnjaka biće riječi u nastavku ovoga serijala. Najprije, o Radu Kršikapi, crnogorskome oficiru.

U arhivskoj dokumentaciji srpskih okupacionih vlasti bilježi se da je iz sela Sirovac, opština Boan, srez Šavnički.

Navode, dalje, da se Rade Kršikapa sa svojom komitskom grupom kreće teritorijama tadašnje opštine Boana, kroz Tepca (Žabljak), prelaze Taru i zalaze u područje Vraneša (Bijelo Polje) – nakon oslobođenja bjelopoljskih krajeva 1912. i teritorijalnoga proširenja Kraljevine Crne Gore mnogi vojnici i iz Durmitorske brigade 3. divizije (Nikšić) Crnogorske narodne vojske su tamo dobili imanja.

Okupcione vlasti Kraljevstva SHS procjenjuju brojnost komitske grupe Rada Kršikape na 10-15 „odmetnika”, oni su iz Boana i Vraneša. U toj grupi je i TOMO KRŠIKAPA, docniji advokat, aktivista Crnogorske (federalističke) stranke, 12. jula 1941. član predśedništva Petrovdanskoga sabora – mučki ga potom ubili komunisti.

I u dokumentima crnogorske kraljevske vlade u egzilu se navodi na popisu ustaničkih grupa širom zemlje, nakon Božićnoga ustanka, „Rade Kršikapa sa 15 vojnika u Uskoke i oko Bijeloga Polja”.

Kršikape su dale poznatoga junaka – Petra. Opjevan je u crnogorskoj guslarskoj pjesmi „Smrt Smailage Čengića”. Tu se kaže:

„Prekinuli danke i arače…

od Sirovca Petar Kršikapa…”

Naš književnik Radovan Zogović bilježi da je „Petar Kršikapa, glasoviti harambaša u prvoj polovini XIX vijeka”.

„Kršikape su iz durmitorskih Bara, ali se Petar, s nekoliko rođaka, 1790. preselio, bježeći od turske osvete za neko ubistvo, u okolinu Berana. Nešto kasnije prešao je u Uskoke, istočni Drobnjak” („Crnogorske epske pjesme raznih vremena”, Titograd, 1970, 463).

Knjaz Danilo I Petrović-Njegoš je 1859. postavio svoga perjanika Savu Batrićeva Kršikapu za kapetana Uskoka. Milovan Kršikapa je komandir Uskočkoga bataljona koji je formiran 1880. godine, etc.

Iz ovoga bratstva, borac Za pravo, čast, slobodu i nezavisnost je i JEVREM KRŠIKAPA, koji se u činu poručnika nalazi na popisu oficira kraljevske crnogorske vojske u Gaeti.

U raportu 7. juna 1920. ustaničkih vođa iz Nikšića, Milisava Nikolića i Radojice Nikčevića, navodi se da su Srbi, tj. okupcione vlasti  „popalile kuće… u Uskoke kuće Kršikapa”…

.

.

(Nastavlja se)