PETOKRAKA na kapi kralja Nikole

Piše: Vladimir Jovanović

Na tepeluku (tjemenu) kape kralja Nikole – ZLATNA ZVIJEZDA PETOKRAKA.

 O tome svjedoči snimak nastao 1910. tokom krunisanja, tj. proslave obnove crnogorske kraljevine u trenutku dok je Nikola izlazio iz automobila.

 .

No, petokraka je na Nikolinoj kapi oduvijek. Drugim riječima, nije se tamo nalazila specijalno tokom ceremonija krunisanja. To dokazuje i fragment njegova portreta koji je 1869. objavio francuski časopis „L'Univers illustré”.

 ZVIJEZDE se nalaze i na starocrnogorskim insigijama Balšića i Crnojevića. U grbovnicima Blašića na štitovima vazda su zvijezde (sedmokrake, osmokrake, devetokrake..).

 Grb nezavisne države Zete (Crne Gore) u epohi Crnojevića, primjećuje heraldičar Aleksandar-Saša Samardžić, „u sebi baštini državotvornu ideju i naslanja se na heraldičku tradiciju Balšića”. U zlatnome krugu je CRVENA ŠESTOKRAKA ZVIJEZDA.

.

Šestokraku zvijezdu nalazimo i na kapi knjaza Danila I Petrovića-Njegoša. Kapu sa zvijezdom i zlatnim vezom je nosio i veliki vojvoda Mirko Petrović-Njegoš – utvrđeno je prilikom otvaranja grobnice.

 Po pravilu, na tepelucima su se nalazili knjaževi inicijali, ali ne uvijek.

 Dr Đoko Pejović piše da je turska vlast, krajem 19. i početkom 20. vijeka, Crnogorcima na područjima današnih opština Berane, Bijelo Polje i Pljevlja, „dozvolila i nošenje crnogorske kape, samo da se umjesto imena knjaza Nikole (H.I) na njoj nalazi ZVIJEZDA” („Politika Crne Gore u Zatarju i Gornjem Polimju, 1878-1912”, Titograd, 1973).

 Njemčki autor Gustav Raš, koji je boravio u Crnoj Gori, 1875. objavljuje: „Gornji dio kape je kao krv crvene boje, ukrašen jednom zlatnom ZVIJEZDOM i jednom dugom od zlatnoga veza” („Vom Schwarzen Berge. Montenegrinische Skizzen, Bilder und Geschichten”, Drezden).

 Spiridon Gopčević 1877. piše o simbolima na crnogorskoj kapi: „ZVIJEZDA označava Crnu Goru, a duga označava nadu u skoro oslobođenje; ponekad se, umjesto zvijezde, unutar duge mogu viđeti slova H.I, to znači Nikola I" („Montenegro und die Montenegriner”, Lajpcig)

 I u starija vremena naš GRB je na tepeluku. Josef Holček piše da je tepeluk „po ivicama vezen zlatom, dok mu se na jednome kraju nalazi izvezen, takođe zlatom, DVOGLAVI CRNOGORSKI ORAO” („Černá Hora v míru”, Prag, 1877).

 Bilježe se, dakle, razni simboli na tjemenu crnogorske kape. Velim – razni, ali do 1918. niti jedan zapis, slika, ilustracija ili fotografija da su na njoj nošeni inicijali „4xS”. Njih nije vidio ni Pavle Rovinski, a morao bi, jer je blizu tri decenije boravio u Crnoj Gori:

 „Malo ih je koji ne znaju za crnogorsku kapicu. To je kapa ravnoga dna i ravnoga oboda, širine oko 8 cm. Ona je sva od crvenog ili tamnocrvenog tankog sukna i dvaput je dublja od širine oboda, ali se njeni krajevi zavrću kako se i dobija dvostruki obod. Odozgo je krug od isto takvoga sukna koji je izvezen zlatom, ovako: sa jednoga kraja izvezen je luk koji ima tri pruge, od kojih srednju čine tri reda od oboda do oboda, a sa obje njene strane uz manja rastojanja su po dva reda i još dva reda zajedno; dakle, ukupno pet pruga. U tome luku je oznaka ‘H.I.’ što znači ‘Nikola Prvi’" („Etnografija Crne Gore”, I, Podgorica, 1998, strana 347)…

 .