CRNOGORSKI JEZIK – zapažanje iz 1829. godine

Piše: Vladimir Jovanović

Jedan od prvih učenih stranaca koji je zavirio u bogati književni fond Cetinjskoga manastira je poljski naučnik ruskoga porijekla Andžej Kuharski.

Ovaj profesor Varšavskoga univerziteta je šest dana tokom 1829. godine boravio kod mitropolita Petra I Petrović-Njegoša. Napravio je popis rukopisnih crkvenih knjiga, kako je naveo, „na staroslovenskome jeziku”.

Kuharski je sačinio i poseban izvještaj za svoj matični univerzitet. Uočavajući osobenosti CRNOGORSKOGA JEZIKA, piše ne samo da je više od srodnih jezika sačuvao slovensku izvornost, nego da je u njemu izražena upotreba glasa „h”. Taj glas je bio nepoznat Vuku Karadžiću. U svojoj prvotnoj azbuci uopšte nije imao slovo „h”. Karadžić je u Crnoj Gori boravio 1834. i 1835, pa tek nakon toga u svoju azbuku uvodi „h”.

Izvještaj profesora Andžeja Kuharskog navodi srpski istoričar i filolog Andra Gavrilović u knjizi „Slovenska putovanja” (Beograd, 1922):

„U izveštaju, koji je Kuharski poslao univerzitetu, navodi da se ‘u CRNOGORSKOM JEZIKU’ sačuvalo više crtâ ‘prave slovenštine’, mnogo više nego ma gde. Između ostalog obraća pažnju na jasan i jak izgovor h”.

.