Za Antenu M piše: mr Novak ADŽIĆ, doktorand istorijskih nauka
Crnogorska stranka (federalisti) bila je, više decenija, opoziciona politička partija, koja je na parlamentarnim izborima 1938. godine u Kraljevini Jugoslaviji pripadala Seljačko-demokratskoj koaliciji, od 1927. godine, a kasnije, Udruženoj opoziciji, odnosno, Bloku narodnog sporazuma, čiji je vođa na jugoslovenskom prostoru bio predsjednik Hrvatske seljačke stranke dr Vladimir-Vladko Maček.
Neformalni vođa i ideolog Crnogorske stranke bio je tada i ranije dr Sekula Drljević, advokat i bivši crnogorski ministar i narodni poslanik. Crnogorski (kon) federalisti, odnosno značajan dio njihovih prvaka, a pogotovo dr Sekula Drljević, te advokat Dušan Vulov Vučinić, generalni sekretar Crnogorske stranke, Jovan Jovo M. Popović, bivši crnogorski diplomata i politički emigrant u Italiji i Francuskoj (Nica) i član Glavnog odbora stranke, brigadir Petar Lompar, advokat dr Božo Vukov Krivokapić, (doktorirao na Pravnom fakultetu u Beču) advokat dr Dragiša Mijatović, kao i književnici, novinari i publiciste Savić Marković Štedimlija i Milivoje Matović, (koji u forumima stranke nijesu pokrivali funkcije, ali su je podržavali i promovisali), itd, tada su eksplicitno zastupali stanovište da su Crnogorci samobitan, autohton istorijski narod i zasebna nacija, da etnički, ni po porijeklu nijesu Srbi, već samo, odnosno, da sujedino Crnogorci u etničkom i nacionalnom iskazu i izrazu.
Zalagali su se prvaci Crnogorske stranke (federalista), konstantno i konzistentno, za državno-pravni subjektivitet Crne Gore i za preuređenje Jugoslavije na federalnoj ili, eventualno, konfederalnoj osnovi, u kojoj bi toj državnoj zajednici ili savezu država, Crna Gora bila ravnopravna članica, sa svim državno-pravnim, istorijskim, kulturnim i drugim samosvojnim i posebnim, autonomnim prerogativima u državnoj zajednici Južnih Slovena, oponiraći velikosrpskom unitarizmu, centralizmu i hegemonizmu. Crnogorski (kon)federalisti su, koju su Jugoslaviju shvatali da je ona moguća jedino kao dobrovoljna, sporazumna (ugovorna) zajednica, kako su govorili „udruženih zemalja Južnih Slavena“, stalno odbijali da priznaju i prihvate nelegalne i nelegitimne odluke tzv. Podgoričke skupštine iz novembra 1918. godine, ističući otvoreno da iste treba da se ponište i da je Crna Gora 1918. godine bila bespravna žrtva okupacije i nasilne aneksije.
U političkom životu Crnogorske stranke (federalista) od 1935. godine, nakon obnove parlamentarizma u Kraljevini Jugoslaviji, nekoliko godina nakon povratka iz egzila, bilo je zapaženo i djelovanje bivšeg brigadira crnogorske vojske Krsta Zrnova Popovića, faktičkog vojnog vođe Božićnog ustanka 1919. godine i crnogorskog gerilskog (komitskog) pokreta i potonjeg komandanta Crnogorskih trupa u Italiji 1921. godine.
Brigadir Krsto Popović zastupao je idejne i političke svjetonazore Crnogorske stranke i nesumnjivo i njegov uticaj i autoritet su doprinijeli što je ona imala snažno uporište u biračkom tijelu na prostoru Katunske nahije i cetinjskog sreza.
Crnogorski federalisti su u izbornoj kampanji za parlamentarne izbore 1938. godine bili u neravnopravnim uslovima u odnosu na vladajuću JRZ dr Milana Stojadinovića i režimske kandidate, koji su imali monopolski položaj u izbornoj parllamentarnoj kampanji i kompeticiji. Organi vlasti Kraljevine Jugoslavije na prostoru Zetske banovine vodili su žestoku kampanju, agitaciju i propagandu protiv crnogorskih federalista (zelenaša) i njihovih kandidata i pristaša. Upotrebljavali su razne metode policijske i druge prisile kako da ih onemoguće da slobodno vrše političku akciju i izbornu agitaciju. To potvrđuje i sljedeći događaj.
Žandarmerija i protivnici Crnogorske stranke i njenog neformalnog vođe dr Sekule Drljevića su u Cucama, tokom kampanje za parlamentrane izbore u Kraljevini Jugoslaviji 1938, ometali i onemogućili dr Sekulu Drljevića, dr Božidara- Boža V. Krivokapića, brigadira Petra Lompara, brigadira Krsta Zrnova Popovića, Marka Filipova Šoća, oficira Sava Krivokapića, Jagoša Simovića da održe, sa svojim pristalicama, izbornu konferenciju, zakazanu, u selu Bata, u Cucama, za 10. novembar 1938. godine.
Dr Sekula Drljević je, sa svojim bliskim saradnicima, iz Cetinja i Nikšića, došao u Cuce tog dana, sa namjerom da održi politički skup sa svojim pristalicama iz Cuca. Tu Drljevićevu djelatnost pratili su obavještajni krugovi iz službi režima Kraljevine Jugoslavije, koji su o tome izvijestili vlast u Beogradu. O tome pokušaju održavanja izbornog skupa u Cucama postoji sačuvan izvještaj dopisnika Centralnog presbiroa Predsjedništva Ministarskog Savjeta Kraljevine Jugoslavije.
Naime, u jednom telefonskom izvještaju dopisnika Mitrovića, poslatom sa Cetinja, Centralnom presbirou u Beogradu, 10. XI 1938. godine, govori se o izbornoj aktivnosti dr Sekule Drljevića i njegovih saradnika u srezu cetinjskom. Navodi se da je Drljević stigao na Cetinje i da se kao lider Crnogorske stranke upustio u izbornu agitaciju i propagandu, te da se isti kandiduje u srezu cetinjskom na listi dr Vladka Mačeka. Tvrdi se da je poslao pisma svojim prijateljima po srezovima i da je zakazao konferencije. U tom izvještaju kaže se: „Ima već nekoliko dana kako se na Cetinju nalazi dr. Sekula Drljević, vođ tzv. Crnogorske stranke. Ova stranka na pretstojećim izborima nastoji da izađe u zajednici sa komunistima. dr. Drljević došao je da se kandiduje na listi dr Mačeka za srez cetinjski“.
(Arhiv Jugoslavije, Beograd, Predsedništvo Ministarskog Saveta, Centralni Presbiro, Beograd, 10-XI-1938 god, Cetinje 10. novembra/Telefonski izveštaj dopisnika g. Mitrovića/).
Jednu od izbornih konferencija Drljević je bio zakazao u Cucama, u selu Bata, đe je došao 10. novembra 1938. godine, u 3 sata popodne, u pratnji cetinjskih federalista Marka Šoća, Petra Lompara, Jagoša Simovića i dr Boža Krivokapića. Za dr Boža Krivokapića, u tome izvještaju, kaže se da se u Crnu Goru vratio prije tri godine “iz Italije i koji namerava da se kandiduje na listi Crnogorske stranke u Nikšiću”. (Ibidem).
Isti izvještaj veli da se, na Drljevićev poziv, Cuce nijesu odazvale (na zbor je došlo 5 do 10 ljudi) i da su Cuce, na tome zboru, predvodili komandir Krsto Zrnov Popović i Savo Krivokapić. Inače, činjenica je da je na tom zakazanom zboru Crnogorske stranke došlo puno više ljudi, nego što je tada saopštavao, iz tendencioznih razloga, režimski izvještač.
Između ostalog, u tome izvještaju, tvrdi se da je tada, na Bati, u Cucama, vršena, novčana isplata radnicima (najamnicima), koji su obavljali poslove na izgradnji lokalnog puta i da je Drljević htio da iskoristi njihovo prisustvo, te je počeo da razgovara sa njima. Pomenuti izvještaj kaže da se zatim u dijalog umiješao Nikola Bigović, predsjednik cucke opštine, te da je došlo do rasprave između Drljevića i Bigovića u prisustvu 150 radnika. Bigović je zamjerio Drljeviću, po tom izvještaju, na političkom radu, a Drljević mu je odgovorio da se bori za prava Crne Gore. U raspravu su se umiješali i prisutni radnici, koji su Drljeviću dovikivali: “Mi tebe nećemo”. (Ibidem).
U tom izvještaju stoji i to da je prijatelj Drljevića, Krsto Popović pokušao da se stavi u odbranu dr Drljevića i da je tada došlo do incidenta (do prepirke i gužve), pa je intervenisala žandarmerija, koja je Drljeviću naložila da se udalji.
Isti izvještaj govori da su „Cuce od ranije bili poznati kao federalisti i Drljević je u ovom kraju imao ranije priličan broj glasova, ali je ovo pleme docnije primilo ujedinjenje i seljaci su postali vrlo korektni i dobri Jugosloveni“. (Ibidem).
Za Nikolu Bigovića, u tom izvještaju, kaže se da je „ranije bio protiv ujedinjenja Crne Gore sa Srbijom u zajedničku državu Jugoslaviju, dok je dr Drljević 1918 godine bio u redovima onih koji su bili za ujedinjenje“. (Ibidem).
Na kraju izvještaja, dopisnik Centralnog presbiroa, zapaža i prognozira: „Ovaj prvi dolazak dr. Drljevića na Cetinje i Cuce jako je odjeknuo na Cetinju i predmet je opšte diskusije. Vidi se da dr. Drljević u Cucama neće naići na onaj odziv na koji je mislio, jer kada su mu ovde otkazali poverenje, nema izgleda da će ga naći na drugim stranama“. (Ibidem).
Ovaj tendenciozni izvještaj i prognoza dopisnika Centralnog Presbiroa bila je posve demantovana rezultatima na parlamentarnim izborima u cetinjskom srezu 1938. godine, a posebno u Katunskoj, Riječkoj nahiji i Crmničkoj nahiji, na kojima je dr Sekula Drljević osvojio od svih drugih kandidata sa režimske i opozicione liste, najveći broj glasova, koji su mu omogućili pobjedu nad svojim političkim protivnicima i poslanički mandat u Skupštini Kraljevine Jugoslavije.
Komentari (0)
POŠALJI KOMENTAR