Ne kradi, ne svjedoči lažno, ne poželi tuđe… (2)

Piše: Vladimir Jovanović 

„Ne kradi"!

„Ne svjedoči lažno na bližnjega svoga"!

„Ne poželi ništa što je tuđe"!

U pripremi „terena” za ustoličenje Joanikija Mićovića u Cetinjskome manastiru preplavljen je od srpskih političara i sveštenika Crkve Srbije medijski prostor bujicom laži, s krajnjom namjerom da se otme i ukrade od bližnjega svoga.

Na nekim od markantnijih premijera, suprotstavljamo im provjerljive istorijske činjenice i dokumente – kao i komentare iz pera najuglednijih njihovih istoričara.

 SABORSKA HRISOVULJA ČETVORICE PATRIJARHA IZ 1531. GODINE – SRBIJA NIKAD NIJE IMALA AUTOKEFALIJU

U jučeračnjem nastavku predočeni su dokazi, provjerljive činjenice i relevantni nalazi klasične srpske istoriografije, da nikakva srednjovjekovna autokefalija Srbije (Raške) nije postojala.

Arhiepiskopske katedre Srbije u Žiči i-ili Peći (nepostojeća „patrijaršija”), imale su status neautokefalne, samoupravne ili autonomne jurisdikcije.

To je od velikoga značaja za Crnu Goru. Od kraja 12. vijeka, pa za života Svetoga Save Srpskoga, do 1360-ih godina i pojave Balšića tj. obnove stare dukljanske nezavisnosti sada pod egidom Zetske države, Srbija Nemanjića je držala pod okupacijom prostore savremene Crne Gore.

Drugim riječim, samoupravna ili autonomna jurisdikcija Žičko-Pećke arhiepiskopije na prostorima ondašnje Crne Gore, bila je u stvarnosti produžena jurisdikcija Vaseljenske Majke-Crkve.

Pećka arhiepiskopija je s blagoslovom Vaseljenske Majke-Crkve 1459. ukinuta, a prostore Srbije, tada definitivno pod Turcima, vratila je u probitnu jurisdikciju autokefalne Ohridske arhiepiskopije (Prve Justinijane).

Neporecive podatke o statusu crkvene strukture u srednjovjekovnoj Srbiji Nemanjića nalazimo i u saborskome aktu iz 1531. četiri najveća autoriteta Svete istočno-pravoslavne Crkve: Vaseljenske, Aleksandrijske, Antiohijske i Jerusalimske patrijaršije.

Naime, kajem 1520-ih, uz pomoć Turaka, izvjesni arhijerej Pavle pokušava obnovu Pećke arhiepiskopije na prostoru Srbije, a protivno knonskoj jurisdikciji Ohridske arhiepiskopije. Ohridski arhiepiskop Prohor o svemu je obavijestio četiri drevne patrijaršije.

Svjatijejši vaseljenski patrijarh Jeremija I (Πατριάρχης Ιερεμίας Α΄), aleksandrijski patrijarh Joakim I (Ιωακείμ Α΄ ο Πάνυ Αλεξανδρείας, potonji Sveti Joakim I Atinjanin), antiohijski patrijath MIhailo (Μιχαήλ Αντιοχείας) i jerusalimski patrijarh Josif su se 4. septembra 1531. godine saborno i saglasili i oglasili.

 Pozivajući se na kršenje pravila Svetih Apostola (30. pravilo) i kanonâ Vaseljenskih sabora, ne pominju Pećku tzv. PATRIJARŠIJU, već Pećku ARHIEPISKOPIJU, pa i o njoj govore kao o nepostojećoj – doslovno, nazivaju je „TAKOZVANA Pećka arhiepiskopija”.

Patrijarsi, pozivajući se na drevne carske hrisovulje, u koje su izvršili uvide, pišu da „TAKOZVANA Pećka arhiepiskopija” nikada nije ni bila počastvovana pravom na autokefaliju, već je oduvijek u podređenosti arhiepiskopskoj katedri Ohrida; istina, nasiljem u jednome periodu od Ohrida bijaše otrgnuta, postavši navodno autonomna, ali se opet prisajedini kanonskoj katedri – i da to niko ne može osporiti.

Saborski akt četvorice svjatijejših patrijarha iz 1531. godine, prećutan je u istoriografiji Srbije, uglavnom, ali ne i od dr Vladimira Ćovovića, najvećega srpskoga istoričara, koji napominje:

„Prohor obratio se svoj četvorici vaseljenskih patriarha i oni su u septembru 1531. zajedničkim aktom osudili Pavlov postupak” („Istorija srpskog naroda”, II, Beograd, 1997, 303).

Koliko mi je poznato, prvi je 1878. u Moskvi akt četvorice patrijarha objavio u grčkome originalu i u prijevodu na ruski dr Aleksij S. Pavlov, profesor crkvenoga prava i član Imperatorske sanktpetersburške akademije nauka („Чтенiя въ Императорскомъ Обществѣ Исторiи и Древностей Россiйскихъ при Московскомъ Университетѣ”, IV), a preštampao ga u Beogradu, godinu docnije, arhimandrit dr Ilarion Ruvarac, akademik i rektor Karlovačke srpsko-pravoslavne bogoslovije (GSUD, br. 47, Beograd, 1879, 265-270).

Citiram najvažnije djelove saborske hrisovulje svjatijejših četvorice patrijarha iz 1531. godine:

„Utoliko sada Blaženjejši Arhiepiskop Prve Justinijane, tj. Ohrida, u Svetome Duhu voozljubljeni brat naš i saslužitelj gospodin Prohor, trpi takvo (bezakonje) u svojoj eparhiji: zbog toga što TAKOZVANA PEĆKA ARHIEPISKOPIJA, prije i od početka POTČINJENA NJEGOVOJ CRKVI (OHRIDSKOJ ARHIEPISKOPIJI), no, kako neki govore, POSLJEDICOM NEČIJEGA NASILJA bivši otrgnuta od nje I POSTAVLJENA U STATUS AUTONOMIJE, ALI NE OSTAVŠI TAKVA DO DANAS, jer opet bi prisajedinjena njegovoj Crkvi i postade ZAVISNA od nje na osnovu toga da i NIJE BILA POČASTVOVANA (AUTOKEFALIJOM) po prijedlogu i sudu nekoga iz Vaseljenskih sabora…

Budući pogledavši i staroslavne carske hrisovulje, DOKAZUJE SE, DA CIJELA PEĆKA EPARHIJA SA SRBIJOM JESTE ZAKONITA (BAŠTINA) OHRIDSKE ARHIEPISKOPIJE, pa naše smjernosti, prema smislu naznačenih hrisovulja, saborno opredijelismo odluke i rješavamo:

PEĆ I CIJELA SRPSKA OBLAST SE NALAZI POD RUKOM SVJATJEJŠEGA ARHIEPISKOPA OHRIDSKOGA, KAKO SU SE I ODUVIJEK DO SADA POTČINJAVALA NJOJ, i ko odsad zaželi praviti o tome kakvu smutnju, takav, kogođ bio, od Boga Svedržitelja da bude odlučen i bez blagoslova i za svoj vijek i u budućnosti, i neka bude u zajednici sa Judom izdajnikom.

Tako riješivši u Svetome Duhu, naše smjernosti sastaviše sada o svemu ovome odluku napismeno i nju dadosmo Svjatjejšemu Arhiepiskopu Prve Justinijane, nahodeće u Ohridu, ljeta 7039, mjeseca septembra, indiktiona 4”.

OBNAVLJANJE 1557. PEĆKE ARHIEPISKOPIJE I NJENO TRAJNO UKIDANJE 1766. GODINE

Uprkos citiranoj odluci četvorice svjatijejših patrijarha iz 1531. i kanonskome poretku Svete istočno-pravoslane Crkve, Sultan je, iz političkih razloga, a navodnom zaslugom poturčenoga Srbina Mehmed-paše Sokolovića, 1557. godine Pećku arhiepiskopiju obnovio – istina, opet sa svojstvima samopravne ili autonomne jurisdikcije unutar Vaseljenske Majke-Crkve.

Za arhiepiskopa u Peći je imenovan Makarije Sokolović. Veliki logotet vaseljenskoga patrijarha Jeremije II, tim povodom, ocijenio je da su „rđavo učinili stari carevi” a „Velika (Carigradska) crkva nije tada mogla carevima da se protivi”, etc.

S tim u vezi, potrebno je razumijeti da, kako primjećuje srpski crkveni istoričar dr Nedeljko Radosavljević, ni od godine 1557. „samostalnost Peći NIJE BILA BEZUSLOVNA, jer je Makariju Sokoloviću fermanom zapoveđeno da bude POD STAREŠINSTVOM SVOG BRATA, PATRIJARHA U CARIGRADU”.

Vaseljenski Patrijarh Samuilo I Skarlatos Handzeris i Sinod Vaseljenske Majke-Crkve su zauvijek ukinuli i tu samoupravnu Pećku arhiepiskopiju 11. septembra 1766. godine, a na temelju potpisima i pečtima ovjerene MOLBE većine arhijereja pećkih, uključujući i arhiepiskopa Kalnika II.

Arhepiskop Kalnik II pećki i sedam njegovih mitropolita, između ostaloga, 1766. grješni priznaju: da je njihov tron pećki postao „izvor gramzivih prihoda“, neki od arhijereja nijesu prethodno uopšte ni bili monasi, „postali su predvesnici latinstva“, pa se, među rajom, „očitovao pokušaj napustiti pravoslavnu veru” (Ivan Jastrebov, „Podatci za Istoriju srpske crkve”, Beograd, 1879, 2-5).

Pećka arhiepiskopija („patrijaršija”) nije, dakle, od 1766. nikad obnovljena, niti tako nešto, makar i u aluzijama, piše u tomosu za Crkvu Srbije (SPC) iz 1922. godine,

Kako je iz originalnih dokumenta još 1855. objavio u Beogradu dr Janko Šafarik (GSUD, br. 7, Beograd, 174), Vaseljenski Patrijarh i Sinod Vaseljenske Majke-Crkve su 1766. godine neopozivo odlučili:

„U napredak je izbrisano ime Ipekske Arhijepiskopije sa tablica carski, i smatra se kao da nikad nije ni bilo”…

(Nastavlja se)