FOTO: Autokefalna Crnogorska crkva – tomos iz 1922. godine

Piše: Vladimir Jovanović

Patrijarh Meletije Metaksakis sa Sinodom Vaseljenske patrijaršije na dva mjesta pominje AUTOKEFALNU Crnogorsku pravoslavnu crkvu u tomosu od 19. februra 1922. za dvije godine ranije ustrojenu Avtokefalnu Ujedinjenu srpsku pravoslavnu crkvu Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca, sadašnju – Crkvu Srbije (SPC).

Sadržaj tomosa je, osim za zlonamjerne, ili neznavene, poznat. No, sad objavljujem i fotografije tomosa, koji se čuva u Patrijaršiji Srbije u Beogradu.

Ustav Svetoga Sinoda Knjaževine (i Kraljevine) Crne Gore iz 1904. je Svetu autokefalnu Mitropoliju – Crnogorsku pravoslavnu crkvu, utemeljenu 1485. godine u Cetinjskome manastiru, ovako definisao:

„AVTOKEFALNA pravoslavna Mitropolija u Knjaževini Crnoj Gori, kao član jedne svete katoličanske i apostolske Crkve, kojoj je pastirenačelnik i glava Gospod i Bog naš Isus Hristos, čuva i održava jedinstvo u dogmatima i kanoničkim ustanovama sa svima drugima pravoslavnim AVTOKEFALNIM crkvama, i ovo će jedinstvo ona čuvati i održavati dovijeka” (čl. 1).

Još je naglašeno u Ustavu Svetoga Sinoda:

„Djelokrug Svetog Sinoda prostire se, u smislu 6. kanona Svetog Sedmog vaseljenskog sabora, na sva kanonička i evanđelska djela koja se tiču ove Mitropolije. Isključeno je od toga samo ono što, po svetim kanonima, spada u ličnu nadležnost mitropolita, kao sinodskog predsjednika i kao poglavice AVTOKEFALNE CRNOGORSKE CRKVE” (čl. 15).

„Rješenje“ o pristupanju Crkve Kraljevine Crne Gore Crkvi Kraljevini Srbiji donijeto je nekanonski, u neregularnim uslovima srpske vojne okupacije krajem 1918. godine.

Sveti Sinod autokefalne Crkve Crne Gore je imao SEDAM ČLANOVA, a SAMO SU DVOJICA glasala „za“ pristupanje Crkvi Srbiji. Za valjanu odluku Sinoda, morala je prethodno da postoji većina glasova sinodskih članova. Na „Rješenju“ su i potpisi još dvojice klirika, no oni nijesu bili regularni sinodski članovi, tj. nijesu izabrani po postupku utvrđenom Ustavom Sinoda.

Prema Ustavu Sinoda, svaku odluku Sinoda Crne Gore, koja se odnosila na „spoljne poslove" Crkve, a nakon regularnoga i većinskoga odlučivanja na zasijedanju Sinoda, morao je potvrditi, najprije resorni ministar, a na kraju – i Kralj Crne Gore. Ništa od tog postupka nije krajem 1918. urađeno.

U „Rješenju“ dvojice članova Sinoda ne navodi se nikakav eklisiološki ili kanonski razlog ili obrazloženje za pristupanje Crkvi Srbiji. Dvojica članova Sinoda navode u „Rješenju“ jedino takozvane odluke laičke i necrkvene „Podoričke skupštine“, koju je srpski okupator sazvao uprkos Ustavu Kraljevine Crne Gore.

Krajem 1918. Kraljevina Crna Gora je imala redovan saziv Crnogorske narodne skupštine sa narodnim poslanicima, no okupator je to ignorisao. Srbi su regrutovali oko 160 plaćenika koji su u Podgorci, uz vojno obezbjeđenje, unutar sale zdanja upravne zgrade duvanske kompanije glasali za pristupanje Kraljevine Crne Gore Kraljevini Srbiji...

Oko više od tri godine docnije, Vaseljenska patrijaršija je izdala tomos Avtokefalnoj Ujedinjenoj srpskoj pravoslavnoj crkvi Kraljevstva Srba, Hrvata I Slovenaca, koji je plaćen od strane vlade u Beogradu sa oko 1,5 mliona švajcarskih franaka u zlatu.
U tomosu se, dakle, dva puta pominje autokefalna Crnogorska pravoslavna crkva. Navodi se da su u „… u granicama ovoga ujedinjenoga Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca ušle su i AVTOKEFALNE pravoslavne crkve… CRNOGORSKA…” i da se priznaje „…proglašeno jedinstvo AUTOKEFALNIH CRKAVA: Srpske, CRNOGORSKE i Karlovačke…”

Evo fotografija tomosa Vaseljenske patrijaršije iz 1922. godine…

.