Zastave Evrope: Crnogorska zastava među najstarijim, ima vizantijsku simboliku

Priredio: Vladimir Jovanović

Grčki portal „Παρατηρητής της Θράκης” (paratiritis-news.gr) objavio je ovih dana zanimljiv pregled o zastavama država Evrope.

Za zastavu Crne Gore se tvrdi da ima simboliku Vizantijskoga carstva, što uistinu odgovara istorijskim činjenicama.

Zlatni dvoglavi orao s krunom na crvenoj podlozi se pojavljuje na insigijama starocrnogorskih vladara Crnojevića prije oko 600 godina. Dvoglavi crnogorski orao, na crvenoj podlozi, apliciran i na Zastavi i na Grbu savremene Crne Gore, replika je grba Paleologa, careva Vizantije (Δυναστεία των Παλαιολόγων).

.

Za razliku od zastavâ Rusije, Češke, Slovačke, Slovenije i Hrvatske, u neku ruku i Srbije, donekle i Bugarske (središnja plava u bugarskome trikoloru je 1879. promijenjena zelenom bojom), kao i nekada Jugoslavije, tj. trikolorâ s različitim rasporedom bijele, plave i crvene, a pod uticajem panslavističke ideje iz 19. vijeka – zastava Crne Gore, kao i zastave nekih drugih dominantno slovenskih država, poput Bjelorusije, Ukrajine, Poljske, Makedonije i Bosne i Hercegovine, imaju drukčija porijekla (sui generis).

Trikolorne crveno-plavo-bijele zastave Srbije, sa tri islamska polumjeseca i ispod „grbom srpskim bez krune”, u drugoj varijanti u rasporedu nalik zastavama Holandije ili Hrvatske – crvena, bijela i čelikasto-ugasita, takođe sa tri polumjeseca, a poslije bez polumjesecâ, dizajnirane su od strane Visoke Porte Otomanske carevine, odobrene od sultana Mahmuda II (Mahmud-u s̠ānī); a dobio ih je 1830-ih iz Istanbula Miloš Obrenović, vazalni knez Srbije.

U nastavku, slijedi prevedeni članak s portala „Παρατηρητής της Θράκης” iz kojega proizilazi da je osnova savremene crnogorske zastave među starijim u Evropi…

***

Zastava Danske ima pravo na titulu najstarije nacionalne zastave na svijetu. Bijeli krst skandinavskoga tipa na crvenoj pozadini datira iz 13. vijeka. Međutim, postoji još starija legenda koja simbol povezuje s bitkom protiv paganskih Estonaca 1219. godine. U to vrijeme, Bog je kralju Valdemaru II (Valdemar Sejr) s neba pod noge bačio Dannebrog, kako Danci zovu tu zastavu, darivajući im i pobjedu. Jedino što je sigurno jeste da je skandinavski krst s zastave Danske bio etalon za sve zastave nordijskih zemalja.

Švedska zastava, plava s žutim skandinavskim krstom, zvanično je usvojena 1906. godine, ali potiče najkasnije iz 15. vijeka kao boje znamenja švedske kraljevske porodice. Postoji legenda, koja nam govori da je švedski kralj Erik Sveti (Erik den helige), dok se pripremao za krstaški rat 1157. godine, vidio zlatni krst na plavome nebu.

Zastava Norveške, crvena s plavim krstom na bjeloj pozadini, zvanično je usvojena 1821. godine. Porijeklo datira iz perioda kada je Norveška bila pod danskom okupacijom, odnosno između 1388-1814. godine. Boje se odnose i na Francusku revoluciju i na odnos zemlje sa Danskom i Švedskom.

Finska, još jedna skandinavska zemlja, takođe je pod švedskom vlašću, od 1150. do 1809. godine, a zatim pod ruskom. Godine 1917. proglasila je nezavisnost i usvojila zastavu sa zlatnim lavom na crvenoj podlozi. U isto vrijeme, međutim, postojala je suprotna zastava u plavo-bijeloj varijanti, datira od 1862. i finskoga pjesnika, pisca i istoričara Zaharija Topeliusa, a simbolizuje više od hiljadu jezera i snijeg. Žestoki građanski rat izbio je 1917-1918. između komunista i njihovih protivnika u Finskoj, a kada su komunisti poraženi nije bilo sumnje da će bijela zastava s plavim krstom prevladati nad crvenom.

Island, koji je pripadao Norveškoj i Danskoj, postao je 1944. nezavisan. Tada je usvojio plavu zastavu s crvenim krstom i još jednim unutrašnjim bijelim krstom, bojama koje simbolizuju vulkansku vatru, snijeg i okean.

Treba napomenuti da su krstovi na zastavama skandinavskih zemalja inherentna kontradikcija, ako se uzme u obzir da ove zemlje nemaju veliki procenat crkvenih i religioznih ljudi među svojim stanovništvom.

Druge evropske zemlje koje na zastavama imaju hrišćanski krst su: Malta, na njezinoj crveno-bijeloj zastavi nalazi se Krst vitezova Svetoga Jovana (tačnije, krst Sv. Đorđija, George Cross - prim); Švajcarska – takođe crvena sa bijelim krstom; Slovačka, kažu boje panslavizma: bijela, plava, crvena sa dvostrukim bijelim krstom – i Grčka.

Međutim, postoje zemlje koje se, umjesto krsta, pozivaju na hrišćanstvo na svojim zastavama s drugim simbolima, kao što je na primjer crvena i zelena zastava Portugala, zvanično 1911. usvojena.

Zelena tu simbolizuje krst Ordem Militar de São Bento de Avis, koji je koristio taj portugalski viteški red. Crvena označava drugi hrišćanski red (Ordem de Cristo), dok se grb sa astrolabom u sredini odnosi na Otkrića novih zemalja koje je ta zemlja predvodila. Bijeli grb s plavim štitovima je takođe hrišćanski i odnosi se na bitku kod Orikuea koju je 1139. godine protiv mavarskih kraljeva izvojevao budući kralj Alfonso I (Henriques, s nadimkom Conqueror – prim).

Zastava Austrije, s dvije crvene pruge i jednom bijelom u sredini, referencira se na legendu iz 12. vijeka, kada je vojvoda Leopold V, tokom bitke, ranjen; njegov bijeli ogrtač pocrvenje od krvi, no s unutrašnje strane platno osta potpuno čisto – bijele boje. Ova zastava, uz zastavu Danske, smatra se jednom od najstarijih na svijetu, sa najranijim pomenom iz 1230. godine.

Holandija je presedan: njezina se nacionalna boja – narandžasta – ne pojavljuje na zastavi, nego ima boje Francuske revolucije; ali je, zapravo, starija od nje, jer se smatra prvotnom trobojnom zastavom na svijetu, iz 1527. godine.

Boje su joj bile bijela, plava i narandžasta, umjesto sadašnje crvene, odnosno boje kuće princa Vilijama I Oranskoga (Willem de Zwijger), koji je 1568. predvodio pobunu protiv Španije. Naime, otkriveno je da narandžasta brzo blijedi na tkanini zastave, pa je zamijenjena crvenom.

Francuska trobojna zastava u plavoj, crvenoj i beloj boji, zastava je Francuske revolucije, tada je prvi put upotrebljena, a zvanično usvojena 1812. godine. Svi znamo da crvena boja simbolizuje bratstvo, bijela jednakost, a plava slobodu. Istina je, međutim, da su ove tri boje povezane s tradicijom Francuske još od Srednjega vijeka…

 Zastava Italije nema srednjovjekovno porijeklo. Boje bijela, zelena i crvena sežu do zastave Lombardije 1796. godine, kada je područje odbranjeno od Napoleonovih trupa. Zatim, u vrijeme ujedinjenja Italije 1861. godine, boje zastave Lombardije su zvanično usvojene za cijelu zemlju. Smatra se da bijela simbolizuje snijeg, zelena livade zemlje, a crvena krv prolivenu u italijanskim ratovima za nezavisnost.

Njemačka trobojna zastava, sa crnim, crvenim i žutim prugama, takođe nazvana Bundesflage (Flagge Deutschlands), nije usvojena do 1949. godine. Vajmarska republika je izabrala crnu, crvenu i bijelu umesto žute. Konkretno, ove tri boje potiču iz bitke kod Tanenberga 1410. godine (Schlacht bei Tannenberg), kada su Tevtonski vitezovi poraženi od Poljsko-litvanske unije. Žutu boju je ima zlatni grb Svetoga Rimskoga Carstva sa crnim orlom. Pruski dobrovoljci (Lützow Free Corps, ustanici protiv Napoleonove okupacije – prim) koristili su 1813. crnu i crvenu boju za svoje uniforme sa zlatnim resama. Tada je prvi put uvedena zastava sa ove tri boje, sa žutom umjesto bijelom pruge. (Prema drugim izvorima, na Bečkome kongresu 1814-1815. stvorena Njemačka konfederacija nije imala svoju zastavu, iako joj se ponekad pogrešno pripisuje crno-crveno-zlatna trobojka – prim.)

 U vrijeme ujedinjenja njemačkih zemalja u jedinstvenu državu, 1871. pod Bizmarkom, zlato je ponovo zamijenjeno bijelim. Hitler je zadržao ove tri boje na poznatoj zastavi svastike sve do poslijeratnoga Bundesflagea, kakvog poznajemo.

 Boje panslavističkoga pokreta nesumnjivo su uticale na mnoge zastave balkanskih zemalja, poput Srbije, Slovenije i Hrvatske. Vjeruje se da je trobojnu zastavu Rusije uveo Petar Veliki… (Službeno propisana zastava Ruske carevine je od 1858. crno-žuto-bijela, istaknuta na vladine i administrativne institucije, nazvana „imperijski flag” – prim.)

Zastave slovenskih država koje nadilaze dominaciju bojâ panslavizma: zastava Bosne i Hercegovine, pri čemu su plava i žuta boje srednjovjekovnih grbova, a bijele zvijezde simbolišu Ujedinjenu Evropu, slična je zastavi nedavno otcijepljenoga Kosovo; zatim, zastava Śeverne Makedonije – ima žuto sunce na crvenoj pozadini, a to sunce podśeća na kraljeve drevne (antičke) Makedonije; tu je i zastava Ukrajine: plava boja simbolizuje nebo, a žuta ravnicu sa snopovima žita.

 Zastava Crne Gore, zlatni dvoglavi orao na crvenoj pozadini, čak se odnosi na vizantijsku simboliku.

 I na zastavi Albanije nalazi se dvoglavi orao. Takođe je važno napomenuti da zastava Češke slučajno ima panslavističke boje, budući da bijela i crvena potiču od starije češke zastave, uz dodatak plave boje – za razlikovanje zastave od Poljske, čija crveno-bijela potiče iz 14. vijeka.

 Zastava Rumunije dizajnirana je 1848. godine, a njezine boje se odnose na istorijsku hegemoniju zemlje – plava i crvena simbolizuju Moldaviju, žuta Transilvaniju, a plava i žuta Vlašku.

 Identična zastava Moldavije s grbom u centru usvojena je tek 1990. Zastava Bjelorusije usvojena je 1995. godine, pri čemu crvena simbolizuje istoriju zemlje, a zelena šume i budućnost.

 Boje na zastavi Mađarske, usvojene 1957. godine, datiraju iz Srednjega vijeka, pri čemu crvena simbolizuje snagu i krv u borbama, bijela vjeru i slobodu, a zelena nadu zemlje i livade.  

 Španska zastava datira iz 1785. godine sa crvenim i žutim bojama preuzetim iz grbova Kastilje i Aragona. Zastava Monaka, slična zastavama Poljske i Indonezije, a njezine boje (bijela i crvena) odnose se na dinastiju Grimaldi (Maison Grimaldi).

 Što se tiče zastave Luksemburga, na nju je očigledno uticala Francuska revolucija. San Marino i Lihtenštajn imaju monarhističke grbove na svojim zastavama, kao i Andora, te zastava Vatikana – čiji su dva ukrštena ključa simboli Pape. Na zastavu Belgije, Francuzi jasno utiču u vertikalnome rasporedu svojih pruga, a sadrži boje kuće Barbant (Duché de Brabant), isto kao i zastava Njemačke: crna, žuta, crvena.

 Zastava Irske datira iz 1919. godine, kada je izbila revolucija protiv Britanaca, sa dizajnom koji je u skladu s onim u Francuskoj i najstarijom zabilježenom referencom bojâ iz 1830. godine: zelena je nacionalna boja Irske i simbolizuje katolike, narandžasta protestante, a središnja bijela mir između ove dvije konfesije.

 Na kraju, vrijedi ukratko pomenuti zastave baltičkih zemalja. Zastava Estonije usvojena je 1918. godine, pri čemu se plava odnosi na nebo i more, crna na zemlju predaka, a bijela na led. Letonska zastava je zvanično usvojena 1990. godine, ali dvije crvenkasto-smeđe („kestenjaste”) pruge s bijelom u sredini potiču iz Srednjega vijeka, oko 1280. godine, što je čini jednom od najstarijih zastava na svijetu. Zastava Litvanije s tri pruge, žutom, zelenom, crvenom – datira iz 15. vijeka.