Patrijarh u Carigradu 1878. priznao autokefalnu Crkvu Crne Gore (Istorija Crkve, London, 1981)

Piše: Vladimir Jovanović

Nekoliko bitnih napomena o Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi je ispisano u monumentalnoj i višetomnoj „Istoriji Crkve”. Štampana je između 1962. i 1979. pod izvornim naslovom „Handbuch der Kirchengeschichte”. Prvo izdanje je objavila njemačka izdavačka kuća „Herder-Verlag”, a u engleskome prijevodu 1981. godine izdavačka kuća „Burns & Oates”.

„Handbuch der Kirchengeschichte” je projekat grupe od čak 48 evropskih crkvenih istoričara. Glavni urednik je dr Hubert Jedin (1900-1980), univerzitetski profesor, proganjani katolički sveštenik u doba nacizma.

Djelo je, dakle, 1981. na engleskome jeziku preštampala izdavačka kuća „Burns & Oates” iz Londona pod egidom „History of the Church”. Iz tog izdanja, citirataću navode o Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi, šesti i deveti tom, a naslovljeni su:

– „The Church in the Age of Absolutism and Enlightenment” (Vol. VI), obuhvata razdoblje približno od 1660. do 1815, odnosno istoriografsku epohu prosvijećenoga apsolutizma (njemački izvornik: „Die Kirche im Zeitalter des Absolutismus und der Aufklärung”, Vol. 5, 1970);

– „The Church in the industrial age” (Vol. IX), od 1878. do 1914, obrađuje crkvenu istoriju u „špicu” druge industrijske revolucije (njemački: „Die Kirche in der Gegenwart: Die Kirche zwischen Anpassung und Widerstand, 1878 bis 1914”, Vol. VI/2, 1973).

U šestome tomu „History of the Church” (odjeljak „Pravoslavne crkve”, str. 216), ne baš perfektno, ali u osnovi tačno, predočavaju se fakti i analizira i razvoj crkvenih prilika na dijelu Balkanskoga poluostrva od 1766, kada je najveći broj arhijereja samoupravne Pećke arhiepiskopije („patrijaršije”), zbog novčanih dugovanja i koketiranja s „latinskom jeresi”, podnio pisanu molbu Vaseljenskoj Majci-Crkvi za arondaciju:

„Godine 1766. carigradski patrijarh Samuilo I Handzeris konačno je naveo sultana Mustafu III da ukine Srpsku patrijaršiju. Prekombinovana je u Mitropoliju u Prizrenu i inkorporirana u Vaseljensku patrijaršiju. Nekoliko srpskih arhijereja obratilo se [ruskoj] carici Katarini II, ali nijesu uspjeli dobiti pomoć. Sve episkopije docnije su popunili Grci. JEDINI IZUZETAK BIO JE CETINJSKI MITROPOLIT U CRNOJ GORI, čiji su knezovi stekli određeni stepen nezavisnosti od osmanske vlasti i uspostavili bliske veze s Rusijom. On [cetinjski mitropolit] uspio je izbjeći inkorporaciju, pa je kao rezultat toga Pravoslavna crkva u Crnoj Gori postala AUTOKEFALNA (autocephalic)”.

Deveti tom „History of the Church” (odjeljak „Pravoslavne crkve u jugistočnoj Evropi”, str. 354, 357) konstatuje:

„Borbe za slobodu, koje su balkanski narodi pokrenuli protiv turske vladavine, izazvale su stvaranje novih država u jugoistočnoj Evropi, čije se pravoslavno stanovništvo borilo za crkvenu nezavisnost. Pet NEZAVISNIH CRKAVA (independent churches) nastalo je u Grčkoj, Bugarskoj, Rumuniji, Srbiji i CRNOJ GORI”.

U fusnoti piše: „Patrijarh u Carigradu PRIZNAO JE AUTOKEFALIJU (recognized the autocephaly) za crkve: u Grčkoj 1856, CRNOJ GORI 1878, Srbiji 1879. i Rumuniji 1873. godine. On je to odbio za Bugarsku 1872. godine”.

Slijedi osvrt o našoj autokefalnoj Crkvi, kao i Crnoj Gori Petrovića-Njegoša, nakon 1766. godine:

„Poslije suspenzije Srpske patrijaršije, Pravoslavna crkva u Crnoj Gori je de facto bila NEZAVISNA. Cetinjski mitropolit je u svojoj katedri kombinovao duhovnu i svjetovnu vlast. Od Danila I (1697-1737), ova dvostruka služba naslijeđena je unutar njegove porodice prema običajima nestorijanske crkve: sinovac uvijek naslijeđuje svoga strica. Crkveni knez je sekularnu vlast povjerio građanskome upravniku (civil governor).

Nakon smrti mitropolita Petra III (1830-51), njegov sinovac Danilo odrekao se svoga episkopskoga posvećenja i kao Danilo II (1851-60) osnovao je sekularnu Knjaževinu Crnu Goru, uz pomoć Rusije, koja je, od Petra I, slala finansijsku i diplomatsku pomoć maloj planinskoj zemlji i uspjela od nje napraviti osnovu za svoju balkansku politiku. Danilov nasljednik, Nikola (1860-1918), nakon uspješnih borbi sa Turskom, postigao je priznanje nezavisnosti svoje zemlje (1878), uključujući i teritorijalne akvizicije, a 1910. prihvatio je titulu kralja.

Pravoslavna crkva, koja je od 1878. godine bila ZVANIČNO AUTOKEFALNA (officially autocephalous), osim svoje Mitropolije, uključivala je i dvije episkopije, koje su osnovane 1876. i 1913. godine. Napori arhijerejâ da podignu sveštenstvo i obnove monaštvo (početkom 20. vijeka u 11 manastira nije živjelo više od 15 monaha) nijesu bili baš uspješni”…

.

.

.