Crnogorska pravoslavna crkva, analiza ustrojstva prof. dr Ivana Paljmova (1905)

Piše: Vladimir Jovanović

Vjerovatno najreferentnije, najopsežnije i najsadržajnije analize o administrativno-upravnome ustrojstvu u Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi s početka 20. vijeka, objavljene su u Rusiji 1905, odnosno 1910. godine. Njihov autor je dr Ivan Savič Paljmov (1855-1920) – na slici gore.

Doktorirao je Paljmov iz oblasti crkvene istorije. Predavač Petrogradske duhovne akademije na katedri za crkvenu istoriju slovenskih naroda, član ruske Carske akademije nauka, etc.

Pod skupnim naslovom „Najnovije ustrojstvo Pravoslavne Crnogorske Crkve”, svoje analize objavio je Paljmov u crkvenome časopisu „Христіанское чтеніе” iz Petrograda u tri nastavka 1905. godine (br. 5, 6, 7); članak „Zakon o parohijskome sveštenstvu u Crnoj Gori” je iz 1910. godine (br. 4). Paljmov je preveo, kako piše „sa srpskoga jezika” na ruski i objavio tekst Ustava Svetoga Sinoda u Knjaževini Crnoj Gori. Prikaz rada Paljmova o našoj Crkvi, uključujući i kompletne faksimile predmetnih analiza, objavio sam u svojim knjigama prije više godina; sada slijedi samo nekoliko bitnijih napomena.

Povod profesoru Ivanu S. Paljmovu da piše o Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi je stupanje na snagu Ustava Sv. Sinoda i Ustava pravoslavnih konsistorija u Knjaževni Crnoj Crnoj (1904), a docnije i Zakona o parohijskome sveštenstvu (1909). O značaju ustavâ Sv. Sinoda i konsistorija, Paljmov 1905. piše:

„Do nedavno se PRAVOSLAVNA CRNOGORSKA CRKVA u svojem kanonskom životu i djelovanju rukovodila jedino zajedničkim za sve pravoslavne crkve izvorima kanonskoga prava i, pored toga, još nekim njezinim specijalnim crkveno-građanskim normama nadležne državne i crkvene vlasti. Međutim, te posljednje norme nijesu bile dovedene do jednoga opštijega sistema, nijesu sačinjavale jedan cjelovit zbornik ili reglament. Obrnuto, neke od njih su protivurječile jedna drugoj, pa čak i opštim kanonskim pravilima, budući da su proizvod sveukupnih istorijskih uslova života Crne Gore”.

Međutim, usvajanje dva crkvena ustava, o Sinodu i pravoslavnm konsistorijama, Paljmov ocjenjuje pozitivnim: „Oba navedena ustava, po molbi mitropolita crnogorskoga Mitrofana, napisao je znameniti pravoslavni kanonista Nikodim Milaš, i početkom 1904. godine, buudući odobreni od knjaza Nikole, dobili su sada snagu važećega crkveno-državnoga zakona, normirajući vanjske i unutrašnje odnose pomjesne PRAVOSLAVNE CRNOGORSKE CRKVE. Da bi shvatili karakteristike te legislative i ocijenili ih za sudbinu CRNOGORSKE CRKVE, potrebno je napomenuti, makar u kratkim crtama, istorijske i savremene odnose u zemlji, koji se nesumnjivo odražavaju u brojnim detaljima novoga zakona”.

Dodaje, da „ustrojavanje konsistorije, eparhijske uprave i suda u POMJESNOJ CRNOGORSKOJ CRKVI, predstavlja, takođe, van sumnje interes i za jednovjerne članove pomjesnih djelova jedinstvene Vaseljenske crkve”.

U osvrtu na istoriju naše autokefalne Crkve, prije i poslije 1766. godine, između ostaloga, Paljmov piše: „Već i prije [1766. – prim] crnogorske vladike su SAMO NOMINALNO PRIZNAVALE vlast patrijarha pećkoga, dobijali su, na primjer, od njega posvećenje, ali u poslovima svoje vlastite Mitropolije su UPRAVLJALI SA PUNOM SAMOSTALNOŠĆU”.

„U svakome slučaju, za upravljanja vladike Petra I Petrovića-Njegoša (1784–1830), ruski Sv. Sinod je po prvi put priznao AUTOKEFALIJU CRNOGORSKOJ CRKVI”, piše Paljmov i dodaje da je „u sferi unutrašnjih svojih odnosa, CRNOGORSKA CRKVA, iz epohe vladikâ (1516-1851. godine), koristila, ne samo punu slobodu samouprave, no je i utvrđivala pravac plemenskoga i državnoga života čitave zemlje i naroda”…

.

.

.

.