Jubilej: 90 godina od osnivanja Mitropolije crnogorsko-primorske

Piše: Vladimir Jovanović

„Službene novine Kraljevine Jugoslavije” (XIII, br. 275, LXXXVI, Beograd) objavile su 24. novembra 1931. godine Ustav Srpske pravoslavne crkve (SPC), koji je ujedno OSNIVAČKI AKT i sada postojeće Eparhije (mitropolije) crnogorsko-primorske. Tog dana je Ustav SPC stupio na snagu. Nominalno, osnivači Mitropolije crnogorsko-primorske su trojica Srba, laika, tj. necrkvenih lica: Aleksandar Karađorđević, Petar Živković, Dragutin Kojić.

U preambuli Ustava SPC piše:

„MI ALEKSANDAR I po milosti Božjoj i volji Narodnoj KRALJ JUGOSLAVIJE

- Na predlog Našeg Ministra pravde a po saslušanju Našeg Pretsednika Ministarskog saveta, propisujemo i proglašujemo USTAV SRPSKE PRAVOSLAVNE CRKVE”.

Avtokefalna Ujedinjena srpska pravoslavna crkva Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca je osnovana 1920. u Beogradu. Taj akt o osnivanju, kao i akt o internome nazivu SPC, koji 1929. normiran Zakonom o SPC, takođe propisuje, potpisuje i proglašava Aleksandar Karađorđević. 

Ustav SPC je 1931. donijet na vrhuncu Šestojanuarske diktature, tokom koje je Aleksandar ukinuo parlamentarnu demokratiju, kao i ionako slabašne slobode govora, štampe i političkih okupljanja.

U čl. 12 st. 1 Ustava SPC se navodi da su „u SPC ove eparhije”, a među njima, pod tačkom 20, „CRNOGORSKO-PRIMORSKA EPARHIJA, sa sedištem n Cetinju”. U čl. 12. st. 2 piše: „Arhijereji eparhija CRNOGORSKO-PRIMORSKE, Skopljanske, Dabrobosanske i Zagrebačke imaju po svom položaju titulu mitropolita”.

Do tada, nikakva „crnogorsko-primorska eparhija” nije postojala u istoriji Crne Gore. Mitropoliti crnogorsko-primorski – njih ukupno šestorica, zatim administratori i vikarni episkopi u ovoj eparhiji, bili su: GAVRILO DOŽIĆ (iz Beograda postavljen 1921, 1931-1938), Nikolaj Jokanović (1938-1939, aministrator), JOANIKIJE LIPOVAC (1940-1945), Josif Cvijović (1945-1946, administrator), Vladimir Rajić (1946-1947, administrator), ARSENIJE BRADVAREVIĆ (1947-1954), Makarije Đorđević (1954-1955, administrator), Vikentije Prodanov (1955-1958, administrator), Hrizostom Vojinović (1958, administrator), Pavle Stojčević (1958, administrator), German Đorić (1958-1959, administrator), Andrej Frušić (1959-1961, administrator), DANILO DAJKOVIĆ (1961-1990), Nikanor Bogunović (1985-1990, vikar), AMFILOHIJE RADOVIĆ (1990-2020), Jovan Purić (2004-2011, vikar), Kirilo Bojović (2016-2018, vikar), Metodije Ostojić (2018-2021, vikar), JOANIKIJE MIĆOVIĆ (2020, administrator; 2021-).

Ustav SPC je, dakle, 24. novembra 1931. stupio na snagu (čl. 280), a potpisali su ga 16. novembra 1931, „na dan Sv. vel. Muč. Đorđa (jesenjeg) u Beogradu”, kralj Aleksandar, ministar pravde i čuvar državnoga pečata dr Dragutin S. Kojić, kao i „pretsednik Ministarskog sveta – Ministar unutrašnjih poslova Petar R. Živković”. Taj Živković, premijer u diktaturi i ministar policije, bio je general, tajkun, šef zloćudne Bele ruke, Aleksandrov intimus, homoseksualac…

Stupanjem na snagu Ustava SPC, konačno su arondrane eparhije Cetinjska, Zahumsko-raška i Pećka s pripadajućim konsistorijama autokefalne Crnogorske pravoslavne crkve, utemeljenje 1485, koja je nasilno i nekanonski „ukinuta” po srpskoj okupaciji Kraljevine Crne Gore 1918. godine…

.

.