U Crnoj Gori je do 1921. godine bilo zapaljeno 6.000 domova pod žezlom palikuće Aleksandra Karađorđevića

Za Antenu M Piše: Novak ADŽIĆ

Crna Gora postala je, od početka 1919. godine i bila dugo godina zatim, zemlja zgarišta, krvi, pepela i groblja, a pretvorena je u takvu zemlju nakon njene nasilne aneksije Srbiji (1918) pod žezlom srpskog regenta i regenta Kraljevine SHS, a od 1921. godine kralja države SHS - Aleksandra Karađorđevića.

Zapravo, Aleksandar Karađorđević je „ je konačno uspio da vidi anektiranu Crnu Goru i 6000 crnogorskih domova uništenih i spaljenih do pepela-gdje su kao rezultata svega najbolji ljudi Crne Gore koji su preživjeli ili izbjegli neizrecivu brutalnost njegove bande sada u egzilu i čekaju momenat da zadaju smrtonosni udarac uništiteljima njihovog voljenog ognjišta“ . (Nikola Petanović, „Crnogorsko ogledalo“, Matica crnogorska, priredio Gordan Stojović, Cetinje-Podgorica, 2006, str. 76).

Crna Gora postala je žrtva nasilne okupacije i aneksije sprovedene od strane Srbije, a njen narod doživio je užasne pogrome i patnje i bio izložen zločinima svih vrsta. O tome piše i ugledni Amerikanac i veliki prijatelj Crne Gore i branilac njene nezavisnosti Luiđi Kriskuolo.

Luiđi Kriskuolo (1881-1957), Amerikanac italijanskog porijekla, njujorški bankar, bio je, iz filatropskih pobuda, veliki borac za opstanak Crne Gore i nalazio se na čelu Međunarodnog komiteta za nezavisnost Crne Gore, osnovanog 1924. godine u Njujorku. Luiđi Kriskuolo vodio je intezivnu političko-propagandnu i diplomatsku akciju kako bi se ispravila nepravda učinjena Crnoj Gori 1918. godine. Luiđi Kriskuolo obavljao je, nakon Vilijama Frederika Diksa dužnost crnogorskog političkog predstavnika u SAD, opunomoćenog od strane crnogorskog Dvora i Vlade u egzilu. Sa crnogorskom političkom emigracijom u Evropi i SAD intezivno je sarađivao od kraja 1918. do 1935. godine. Sarađivao je i sa Nikolom Petanovićem i njegovim časopisom „Crnogorsko ogledalo“, koje je izlazilo 1927-1931 u San Francisku.

On je konstantno i argumentovano osuđivao srpski teror, okupaciju i nasilnu aneksiju Crne Gore. Naime, Luiđi Kriskuolo 1922. godine u članku „Kako su saveznici izdali Crnu Goru“ navodi i sljedeće: „Crnogorska želja za nezavisnošću je nagnala Srbe da primjene silu kako bi zaplašili ovaj hrabri narod, tako da su mnogi izbjegli u Italiju i ostali tamo o trošku italijanske vlade. Još niko nije porekao da su Srbi počinili zvjerstva u Crnoj Gori, zločine koje su počinili nad crnogorskim ženama i djecom kao i muškarcima“. U istom članku Kriskuolo tvrdi i ovo: „Primjer Crnogoraca nas navodi da se zapitamo da li uopšte postoji pravda za male narode. U novembru 1918. godine, Srbija je počinila prvi zločin nad Crnom Gorom, kada je proglasila nametnuto pripajanje ove države uz podršku Francuske i njenih generala (Franše Deperea i Venela) koji su komadovali savezničkim trupama na Balkanu“.

(Mjesečni časopis F. 77, Biblioteka koledža Drari, Springfild, Misuri, Forum, januar 1922. Naslov originala: “Montenegro beatyed by the allies”, by Luigi Criscuolo, The Forum, january 1922, Drury College library Springfield, Missory, p. 64-73. Kriskuolov rad u originalu na engleskom jeziku nalazi se pohranjen u: Biblioteci Istorijskog Instituta Crne Gore u Podgorici (BIICG), fascikla 455, Ostavština dr Pera Šoća /razni spisi, časopisi, isječci iz štampe o Grnoj Gori).

S tim u vezi, Luiđi Kriskuolo u knjizi “Pravo Crne Gore na život“, Njujork, 1928. piše:

„Princ Aleksandar, regent Srbije, proglasio je pripajanje Crne Gore Srbiji. Ovo je pratila prava vladavina terora u cijeloj Crnoj Gori jer svi koji nisu obećali odanost srpskoj vladi završili bi u užasnim zatvorima gdje su ih mučili, kuće bi im palili, porodice razdvajali i, Srbi su u Crnoj Gori zapravo ponavljali svaki poznati vid mučenja iz srednjeg doba. Crnogorci su tako bježali gdjegod bi im se ukazalo utočište. Na hiljade su pošli u planine, drugi u Italiju, Albaniju i druge susjedne zemlje. U slučaju srpskih novina ,,Balkan’’ objavljenog u Beogradu, zaključeno je da su Srbi od novembra 1918.godine zapalili punih 5000 kuća u Crnoj Gori”.  (Luigi Criscuolo, „Montenegro s Right to Live“, by Luigi Criscuolo, New York, 1928, p. 19-20. Original ove knjige se nalazi u Nacionalnoj kongresnoj biblioteci u Vašingtonu).

Mnogobrojni Crnogorci i Crnogorke stradali su, patili i žrtvovali se, u domovini i u emigraciji, zbog odanosti Crnoj Gori i borbi za njenu slobodu i obnovu, vaspostavu njene državne nezavisnosti i suvereniteta. Među istaknutim borcima, ustanicima, za pravo, čast i slobodu Crne Gore bio je i komandir, od 1921. brigadir crnogorske vojske Ivan Puletin Bulatović iz Rovaca, zbog čega je njegova porodica pretpjela pogrome od strane okupacionog velikosrpskog režima, nakon izvršene nasilne aneksije Crne Gore koncem 1918. godine.

Njegova imovina bila je uništavana, kuća zapaljena, a porodica preživljavala torturu i mnogobrojne žrtve od strane velikosrpskih vojno-žandarmerijskih i bjelaških antiustaničkih i komtrakomitskih četa i bandi. Supruga Ivana Bulatovića, bila je primorana da se, usljed terora režima i njegovih palikuća, pridruži svom mužu u političkom egzilu u Italiji marta 1924. godine. I ona se, poput svog muža i njegovih krvnih srodnika, borila i stradala za pravo, čast i slobodu Crne Gore i bila prava herojina i mučenica, zbog pripadništva familiji i ustaničkom pokretu za obnovu državnog identiteta Crne Gore i nacionalne slobode i samoopredjeljenja crnogorskog naroda. O toj njenoj patnji i pregnuću i odlasku u egzil kod svog supruga, političkog emigranta, pisao je i patriotski crnogorski list u egzilu »Crnogorski glasnik« iz Sjedinjenih Američkih Država tokom 1924. godine.

Naime, “Crnogorski glasnik”, oficijelni organ Saveza nezavisnih Crnogoraca u Americi, Detroit, Mičigen, SAD, broj 34, godina VIII, od 1. aprila 1924. godine, na strani 1 objavljuje članak pod naslovom “Viteške Crnogorske”, u kojemu veli i ovo:

“Saznajemo da je ovih dana stigla u Rim žena komandira Ivana Bulatovića, junačkog Crnogorskog oficira, sina viteške kuće Bulatovića iz Rovaca, koja je vazda bila prva đe se gine za čast i slobodu otadžbine. Komandir Ivan sa svojim bratstvom i plemenom tome je ostao vjeran i ovoga puta. Rovca su spomenik njihovih junaštava. Njegova vjerna domaćica iz ponosite i junačke kuće Lazovića iz plemena Kuča, ostala je vjerna amanetu svoga doma, svoga roda. Ona je pored svoga muža, braće i đevera borila se i stradala. Ništa drugo da nije postradala, nego to što je bila otkako su Srbijanci zauzeli Crnu Goru, hapšena četiri puta. Prvi put je bila devet mjeseci u ledenoj tamnici, a zatim ponovo šest mjeseci, pa tri i dva mjeseca. A i kad je bila na slobodi, nalazila se pod policijskim nadzorom, dok im je kuća bila sva popaljena i sva imovina bila uništena”.