Sveštenici Zete, Kuča, Bratonožića, Lješkopolja i Podgorice o nezavisnosti Crnogorske crkve

Priredio: Vladimir Jovanović

Na slici gore, s početka je 20. vijeka, nalazi se većina mirskih sveštenika (popova) iz nadzirateljstava (arhijerejskih namjesništava) Podgoričkog, Kučanskog i  Bratonožićskog Mitropolije crnogorske - Crnogorske pravoslavne crkve. To su (s lijeva na desno, od gornjega reda) sljedeći:

- Luka Popović, paroh Gornjemedunski; - Špiro Radičević, paroh Berislavački; - Božo Vujošević, paroh Orahovački; - Krsto Popović, v.d. nadziratelj Podgorički i paroh; - Vojin Popović, drugi paroh Podgorički; - Filip Majić, paroh sela Vranj; - Risto Popović, paroh Vukovački; - Dimitrije-Mitar Pavićević, nadziratelj Bratonožićski, paroh Brskutski i Kržanjski; - Arso Popović, paroh Doljanski; - Petar-Pero Ivanović, paroh Donjemedunski; - Pavle Petrović, nadziratelj Kučanski i paroh Kosorski; - Vaso Popović, paroh Bjelopoljski; - Andrija Dragović, paroh Mahalski; - Jovan Radulović, paroh Lješkopoljski. – Osoba u crnogorskome odijelu je Zaharije Radičević, učitelj.

Ovaj grupni snimak nastao je 1900. godine, kada je oformljeno svešteničko udruženje Zetske nahije, pod nazivom: Zetsko-kučko svešteničko udruženje. 

Predśednik udruženja je protojerej-stavrofor Pavle Popović, Kuč, docnije član Sv. Sinoda Crnogorske pravoslavne crkve.

Na pomenutoj fotografiji nema nekolicine članova udruženja, a to su: - Ilija Radonjić, paroh Ubaljski; - Tomo Popović, paroh; - Novo Grujić, paroh Klopotski; - Mihailo Popović, paroh Peleva Brijega; - Jako Vuletić, paroh Golubovački.

Pop Filip Majić, koji se nalazi na fotografiji, rodom je iz Zete, ali nije bio sveštenik Crnogorske crkve, nego Vaseljenske patrijaršije (eparhije raško-prizrensko-skenderijske) — on je paroh pri crkvi Sv. Nikole (Άγιος Νικόλαος) u selu Vranj, tada na teritoriji Otomanske carevine, uz sâmu crnogorsku granicu.

Zetsko-kučko svešteničko udruženje je formirano nakon što je početkom 1900. godine Državni savjet Knjaževine Crne Gore predložio, a knjaz-gospodar Nikola I odobrio uredbu („zakon”) da se za parohijsko pravoslavno sveštenstvo uvedu redovne godišnje plate. 

U prigodnome tekstu objavljenom u crnogorskoj štampi o ustrojavanju Zetsko-kučkog svešteničkog udruženja, njegov potpredśednik i blagajnik, nadziratelj-paroh Krsto Popović, piše: 

„Naš Preuzvišeni Gospodar uvijek se pokazivao brižljivim sinom Sv. Crkve: on podiže mnoge crkve i bogato ih obdariva; čuva strogo sv. pravoslavlje; a hrabrost, Njegova i Crnogoraca mu, oslobodila je iz ropstva mnoge stenjeće crkve, koje danas evo (kao i kod nas) duhom pravoslavlja i prosvjete cvjetaju. On, evo, krunisa ono vazdašnje svoje staranje o Crkvi — ustanovom svešteničkih plata, čime, obezbjedivši izdržavanje sveštenstva, dade mu zgode za društvenu djelatelnost i specijalno usavršavalje svoje; a ovo posljednje biće od blagotvornog upliva na povjereno mu stado”.

„Sveštenici su”, nastavlja o. Krsto, „pozvani, da, uzajamno usavršavajući se u ustanovi udruženja, potpomažu i olakšavaju trud i staranje svoga Arhipastira — kao revnosnog i ljubljenog nam Arhipastira V[isokopreosvećenoga] mitropolita Mitrofana u njegovome trudnome i neumornome radu za blago Sv. Crkve i pastve mu. Sveštenici imaju raznovrsne poslove u djelanju svome — zarad uzdignuća duhovne prirode čovjekove do savršenstva po riječima: ‘Budite vi dakle savršeni, kao što je savršen vaš Otac nebeski’ (Mat. 5, 42). Oni vazda treba da imaju u pameti i da budu po jevanđelskim riječima: so zemlji, viđelo svijetu”.

U osvrtu na našu crkvenu istoriju, ne baš potpuno tačno, između ostaloga o. Krsto Popović na istome mjestu piše: 

„Poslije Crnojevića, crkveni poglavar postao je (oko 1499. god) i svjetovni poglavar naroda našeg u Crnoj Gori (Zeti). Takva crkvena i svjetovna vlast naših Mitropolita, posmatrana čisto s kanonskog osnova, u prvi mah izgleda nepravilna, jer po kanonima mitropolit ili episkop ne može na sebe uzimati svjetovne vlasti. No, kad se dvojaka vlast Crnogorskih Mitropolita razsmotri i ocijeni sa istorijskog osnova, onda će stvar sasvijem drukče izgledati, jer tu, u istorijskome životu, nije bila u pitanju samo kanoničnost te vlasti, nego nezavisnost i opstanak sâmoga naroda i njegove Crkve”.

Autor piše i o ondašnjem statusu naše Crkve unutar sveukupne Istočno-pravoslavne Crkve — odajući priznanje crnogorskim mitropolitima što su joj tokom stoljećâ sačuvali nezavisnost (autokefaliju) — kao i o unutrašnjem položaju Crkve u Knjaževini Crnoj Gori:

„Dvojako pravo i vlast Crnogorskih Mitrpolita, Pravoslavna je crkva uvijek priznavala, a takođe i NEZAVISNOST CRNOGORSKE CRKVE, koja je održavala sve veze (dogmatske, obredne i kanonske) sa Pravoslavnom crkvom. Crnogorski Mitropoliti potpuno su opravdali povjerenje narodno; oni su časno upravljali Crkvom i državom sve do 1851. god, sačuvavši u tim teškim vremenima slobodu i NEZAVISNOST JEDNE I DRUGE. Te godine, poslije smrti mitropolita Petra II, svjetovnu vlast uzeo je Knjaz (Danilo), a crkvena ostala je Mitropolitu. Od toga vremena nastupili su obični međusobni odnosi Crkve i države naše; danas poslovima crkvenim upravlja Mitropolit”.