Priredio: Vladimir Jovanović
Osnivački kongres Komunističke partije Crne Gore, započeo 4. oktobra 1948. na Cetinju, održava se u mučnoj atmosferi eskalacije odnosa Titove Jugoslavije sa Staljinovim SSSR-om.
U vrijeme kad se posred Evrope spušta „gvozdena zavjesa” i započinje Hladni rat, Informacioni biro komunističkih i radničkih partija (Informbiro, IB) pokušaj je Staljinove obnove pod sugestijama svojih nekadašnjih anglo-američkim saveznika 15. maja 1943. raspuštene Kominterne. IB okuplja komunističke stranke iz SSSR-u satelitiskih zemalja: Bugarske, Čehoslovačke, Jugoslavije (KPJ), Mađarske, Poljske, Rumunije, te kapitalističkih Francuske i Italije.
IB osnovan je dok cvijeta saradnja Tita i Staljina, 5. oktobra 1947. upravo u Beogradu; a dva mjeseca docnije IB u novoizgrađenom hotelu „Slavija” tamo je održano i prvo zasijedanje. Ali, proći će svega par mjeseci, rukovodstva SSSR-a i Jugoslavije iza scene počinju razmjenjivati oštru prepisku. Sa zasijedanja, sada u Bukureštu, 20-28. juna 1948, bez prisustva delegacije iz Jugoslavije koja se nije odazvala pozivu, IB rezolucijom tačku-po-tačku optužuje rukovodstvo KPJ da vodi pogrešnu vanjsku i unutrašnju politiku, čime odstupa od marksizma-lenjinizma.
Da je puklo između ideoloških, ratnih i poratnih saveznika, objelodanjuju u Jugoslaviji kada partijski list „Borba” iz Beograda u izdanju od 30. juna 1948. donosi „Izjavu Centralnog komiteta KPJ povodom rezolucije IB-a o stanju u KPJ”.
Tito i KPJ su odbačili rezoluciju IB-a i stavili u izgled da će se u slučaju vojnog napada SSSR-a i satelita braniti. No, inicijalno su tvrdili — možda i vjerovali — da su Staljin i sovjetsko rukovodstvo, posljedično i IB, od zlonamjernika pogrešno obaviješteni o prilikama u Jugoslaviji. Taj kurs je i u odlukama Petog kongresa KPJ, koji je 21-28. jula održan u Beogradu. Na kongresnoj bini još je i Staljinov lik, klicalo mu se i nazdravljalo SSSR-u i SKP(b), sovjetskoj partiji.
Između ostaloga, naveli smo, na Petom kongresu je odlučeno da će se unutar KPJ iz dotadašnje „pokrajinske organizacije” formirati Komunistička partija Crne Gore, nalik postojećim partijskim entitetima u Sloveniji, Hrvatskoj, Makedoniji, Srbiji, docnije i u Bosni i Hercegovini.
No, doslovno odmah po svršetku Petog kongresa, ispostavilo se da će se manji dio komunista Crnogorca, ali veoma tvrdoglavo u širokom spektru motiva i izgovora, odupirati otporu Staljinu.
Božo Ljumović, Vuko Tmušić, Niko Pavić, Radivoje Vukićević — koji su bili u devetočlanom Pokrajinskom politbirou KPJ za Crnu Goru — već krajem jula 1948. pod istragom su zbog sumnje da su za IB, kao i Blažo Borovinić, koji je par godina kod Blaža Jovanovića bio sekretar Vlade NR Crne Gore, potom republički ministar industrije i komunalnih poslova.
Ako su ovakve istrage vođene nejavno, a tako isto i prva hapšenja, dakle bez informisanja široke publike, slučaj jednog Crnogorca, komuniste i državnoga funkcionera koji se izjasnio za IB, postaje breaking-news.
Državna agencija „Tanjug” objavljuje 31. jula 1948. od dopisnika iz Bukurešta da je „Vlada FNRJ opozvala s dužnosti dosadašnjeg ambasadora Radonju Golubovića”. „Međutim, Golubović je odbio da se vrati u zemlju i stavio se pod zaštitu rumunskih vlasti”, a „povodom ovog izdajničkog gesta Radonje Golubovića”, službenici ambasade, trgovinskog i vojnog izaslanstva FNRJ u Bukureštu, 28 potpisanih, uputili su telegram u kojem „šaljemo komunističke pozdrave našem novom Centralnom komitetu izabranom na Petom kongresu KPJ s našim voljenim herojem Titom na čelu”.
Trojica drugih komunista Crnogoraca su šokirali javnost.
U Beogradu je Ministarstvo unutrašnjih poslova Federalne Narodne Republike Jugoslavije saopštilo 17. avgusta 1948. da su „u noći između 11. i 12. avgusta ove godine u jedan sat poslije ponoći, u rejonu sreza Vršac, preko jugoslovensko-rumunske granice pokušala da prijeđu u Rumuniju tri lica”, svi u oficirskim uniformama, i to:
- general-pukovnik Arso Jovanović, načelnik Više vojne akademije (tokom 1945. prvi načelnik Generalštaba Jugoslovenske armije); - general-major Branko-Kađa Petričević, pomoćnik načelnika Glavne političke uprave Generalštaba; - pukovnik Vlado Dapčević, načelnik Uprave za agitaciju i propagandu.
Jovanovića je ubio graničar na licu mjesta, Petričevića uhapsili i sproveli u beogradski zatvor; Dapčević uspio je da se neprimjećen od organa gonjenja prebači u Beograd, i tu uz pomoć rođene sestre tajno boravi, da bi ga 2. septembra 1948. uhapsili pri novom pokušaju ilegalnog prelaska granice, sada jugoslovensko-mađarske, te docnije s Kađom Petičevićem izveli na sud u Beogradu i osudili na robije.
Još jedan Crnogorac, general-major Pero Popivoda, načelnik Operativne uprave Ratnoga vazduhoplovstva, 16. avgusta 1948. sa vojnoga aerodroma Batajnica kod Beograda pilotirajući školskim avionom „У-2” („Поликарпов-2”) prebjegao je u Rumuniju; SSSR mu priznao čin, tamo 1979. umro…
Naš istoričar dr Branko Kovačević u knjizi „Komunistička partija Crne Gore 1945-1952. godine” (Titograd, 1986, 435) piše da je u odnosu na broj stanovnika najveći broj osumnjičenih i uhapšenih pristalica Rezolucije IB-a u Jugoslaviji u Crnoj Gori: 5.007, ili 1,06% od ukupnog broja stanovnika Crne Gore (471.894).
Po drugim republikama: Bosna i Hercegovina: 3.277.948 – 4.543 (0,13%); Hrvatska: 4.159.699 – 6.953 (0,16%); Makedonija: 1.406.003 – 2.662 (0,18%); Slovenija: 1.591.523 – 934 (0,05%); Srbija (bez pokrajina): 4.823.274 – 28.661 (0,59%). Prema istom izvoru, od 5.007 u Crnoj Gori osumnjičenih uhapšeno je i kažnjeno zatvorskom kaznom 3.439 ili više od 70%.
U zbirnim evidencijama pronalazimo da većinu IB-ovaca u Crnoj Gori čine komunisti; 2.722 člana su isključeni zbog toga iz partije, na kaznu zatvora osuđeno 2.600 članova, među njima:
- 4 člana Politbiroa, dvojica članovi Centralnog komiteta KP Crne Gore; 71 član sreskih komiteta; 8 sekretara sreskih komiteta; 18 sekretara mjesnih komiteta; 183 sekretara osnovnih partijskih organizacija; 28 sekretara partijskih ćelija i oko 200 ostalih partijskih rukovodilaca i funkcionera; kao i 140 državnih funkcionera i 270 pripadnika službi bezbjednosti (UDB-a i KOS).
Ova statistika odnosi se na nekoliko godina trajanja unutrašnje „informbirovske” krize, koja je, orijentaciono, goruća do Staljinove smrti u martu 1953. godine. Iako su predočene brojke značajne, ipak se radi o manjini crnogorskih komunista. Poređenja radi, na Osnivačkom kongresu Komunističke partije Crne Gore organizacioni sekretar Andrija Mugoša je saopštio da „kako u gradovima, tako i u selima” Crne Gore, na dan 19. avgust 1948. broje tačno 16.245 članova.
To nas dovodi do Blaža Jovanovića, koji je u Crnoj Gori odigrao ključnu ulogu u konsolidaciji prilika nastalih potresom oko IB-a. On je održao centralni kongresni referat prilikom osnivanja Komunističke partije Crne Gore — naslovna fotografija uz ovaj tekst je tada napravljena.
Iz autentičnih zapisnika objavljenih u službenom organu KPJ citiraću dio govora Blaža Jovanovića o IB-u, od 5. oktobra 1948, sa sve didaskalijama o reakcijama delegata i gostiju na Osnivačkom kongresu Komunističke partije Crne Gore:
- „Svi mi ovđe”, rekao je drug Blažo Jovanović, „sve partijske organizacije, svi članovi Partije i čitav narod upoznali smo se s nedavnim pismima CK SKP(b) i sa rezolucijom Informbiroa, kao i sa odgovorima našeg Centralnog komiteta.
Nema časnog komuniste, ni poštenog građanina naše socijalističke zemlje, koga nijesu duboko zaboljele i strašno uvrijedile ove ČUDOVIŠNE OPTUŽBE, LAŽI I KLEVETE.
Sve naše partijske organizacije u Crnoj Gori odbile su sa opravdanim ogorčenjem ove optužbe i klevete, a takođe i široke narodne mase, jer sa ovim optužbama naša Partija i njezin CK, naša zemlja i naši narodi nemaju nikakve veze pošto su one i gruba neistina i nedostojna izmišljotina”.
(Dugotrajno burno odobravanje).
„Poricati našu VJERNOST I LJUBAV PREMA SOVJETSKOM SAVEZU velika je istorijska nepravda. Tu vjernost i ljubav mi smo iskreno dokazali i riječima, i djelima u najtežim i najsudbonosnijim danima i za nas i za Sovjetski Savez i za čitavo napredno čovječanstvo”.
„Poricati našoj Partiji”, rekao je dalje drug Blažo Jovanović, „a to znači i našim narodima istorijske zasluge u narodnooslobodilačkoj borbi, potcjenjivati tu borbu, stavljati je na posljednje mjesto — opet je teška nepravda. Ni sa tom neistinom niko se ne može saglasiti ne samo kod nas, nego ni ma ko drugi, koji je čuo o borbi naroda Jugoslavije, a ona je bila poznata širom čitavog svijeta.
Poricati — to znači gaziti istoriju, a to je nemoguće. Naša Partija i naši narodi ne postavljaju se da se njihova borba ističe, ali se ne mogu pomiriti s tim da se ona ponižava, jer bi to bilo nepravilno i nedostojno i naše Partije i naših naroda; jer se nije niko mogao odreći svoje istorije.
Govoriti da naša Partija nije rukovodeća snaga, da se rasplinjuje u Narodnom frontu, da nije legalna i da krije svoje lice itd. znači u najmanju ruku, ne poznavati stvarno stanje kod nas; a ukoliko se poznaje, znači da hoće neko namjerno da prikaže to stvarno stanje netačno i to s određenim ciljem, koji je svakom slučaju usmjeren da razbije naše jedinstvo, a zatim i jedinstvo socijalističkog fronta u svijetu.
Svakome čovjeku kod nas poznato je da to nije tačno. Zašto onda ne provjeravati to stanje? A ako ne to, zašto onda vjerovati više nekom drugom nego čitavoj Partiji, čitavom narodu? Najblaže rečeno, čudnovato je da se stanje u jednoj partiji i jednoj državi prikaže drugačije nego što je ustvari. Čudnovato je i to da se misli da su naši narodi i naša Partija slijepi i da ne vide stanje kod sebe. Da je naša Partija rukovodeća snaga ne samo u Frontu nego i u čitavoj zemlji, na svim sektorima društveno-političke djelatnosti, to je svima poznato, a takođe je poznata i njezina legalnost od početka borbe pa dalje”.
Drug Blažo Jovanović pobio je zatim besmislena tvrđenja o nacionalizmu u našoj Partiji, dokazujući konkretnim primjerima internacionalistički stav rukovodilaca naše Partije. Poslije toga on je govorio o izgradnji socijalizma u našoj zemlji, odbijajući sva tvrđenja da naša zemlja skreće sa puta socijalizma.
„Naši ‘kritičari’ tvrde”, rekao je drug Jovanović, „da kod nas narastaju kulački elementi na selu i da se mi zanosimo teorijom mirnog urastanja kapitalističkih elemenata u socijalizam. Nama je poznato Lenjinovo učenje o tome da sitna robna proizvodnja na selu rađa kapitalizam, rađa kulake, ali činjenica je da sve mjere, koje smo do sada preduzeli na selu, suzbijaju kulaštvo kao klasu i nijedna od njih ne ide na to da se kulaci jačaju na našem selu. Ovakva podmetanja na račun naše Partije i naše zemlje ne dolikuju komunistima i oni se nekad moraju stiđeti svega toga”.
(Burno odobravanje).
„Oni nazivaju naše rukovodstvo trockističkim, licemjernim, fašističkim i ko zna čime još. To je drska kleveta. Naše rukovodstvo ne bi moglo rukovoditi borbom u toku rata, ne bi moglo rukovoditi socijalističkom izgradnjom u našoj zemlji kad bi bilo takvo. Nema primjera u istoriji da su trockisti i fašitisti bili protiv fašizma, a na strani Sovjetskog Saveza. Oni tim, kao i drugim klevetama hoće da odvoje naše rukovodstvo od partijskih masa i radničke klase. Pri tome oni zaboravljaju na jedan važan princip svake revolucije, naime za izvojevanje revolucije treba da postoje objektivni i subjektivni uslovi. Kod nas je pobijedila revolucija, a to znači da su od njezina početka postojali svi uslovi da ona pobijedi.
Godine 1918, zatim 1919. i 1920, bili su kod nas objektivni uslovi za revoluciju. Ali nije bilo subjektivnih uslova, jer nije bilo jače revolucionarne Partije i sposobnog rukovodstva da pravilno povede radne mase u borbu. Godine 1941. i dalje postojali su i subjektivni uslovi. Tada je postojala takva Partija i takav CK kao što je naš. To znači, bez takvog CK i takve Partije kakva je naša bila ne bi bilo revolucije ni borbe u našoj zemlji. To, upravo, znači da se borba naših naroda, sve revolucionarne tekovine i sadašnja izgradnja ne može odvojiti od našeg rukovodstva, od našeg CK i druga Tita. Ako su to zaboravili naši ‘kritičari’ mi nijesmo”.
(Dugotrajne ovacije Centralnom komitetu i drugu Titu).
„Što je od svega najbjednije, naši ‘kritičari’ danas se oslanjaju u svojoj nekomunističkoj kampanji protiv nas na pojedine otpadnike i izdajnike naše Partije i naše zemlje tipa: RADONJE GOLUBOVIĆA, koji je tri puta isključivan iz Partije kao i na izdajnika, oportunistu i likvidatora PERA POPIVODU i drugih, zaboravljajući istinu da takvi tipovi koji izdaju svoju socijalističku zemlju neće i ne mogu biti vjerni ni odani ni drugoj zemlji, makar ona bila i socijalistička.
Ovi prezreni izrodi spremni su da se isto tako radi zadovoljenja svoje prljave ambicije u zgodnom momentu stave u službu i imperijalizma. Kod njih nema ubijeđenja, niti poštenja i oni su spremni da svim tim lako trguju.
Oni danas pišu nekrologe o sramnom izdajniku ARSU JOVANOVIĆU i lažno iznose njegovu biografiju. Arso Jovanović bio je sve drugo prije nego dobar komunista, ‘talentovani’ vojskovođa i ‘prijatelj’ Sovjetskog Saveza. On je bio i ostao do svoje nečasne pogibije nezajažljivi karijerista, koji nije mogao da izdrži do kraja u jednoj tako zdravoj, jedinstvenoj Partiji i Armiji kakvu mi imamo, đe je bio on tuđ elemenat sklon zločinu i izdaji.
Isti slučaj je i sa poznatim frakcionašima i dezerterima iz borbe BRANKOM PETRIČEVIĆEM i VLADOM DAPČEVIĆEM. Oni nijesu imali ničeg zajedničkog s našom Partijom i sa našom Armijom. Njihova izdaja je logična posljedica njihovog shvatanja i odnosa prema Partiji.
U našoj Partiji u Crnoj Gori pojavilo se još nekoliko malodušnika, oportunista, razbijača, frakcionaša, karijerista i neprijateja Partije. To su BOŽO LJUMOVIĆ, VUKO TMUŠIĆ, NIKO PAVIĆ i RADIVOJE VUKIĆEVIĆ. Nema kod njih nekih ‘većih’ ideala od njihovih prljavih ambicija, jer je najveći i najsvjetliji ideal za svakog komunistu da vjeruje i dosljedno služi Partiji i čuva njezino jedinstvo.
Ko je u čitavoj ovoj kampanji u pravu?
Mi ili oni?
Da li onaj koji govori istinu ili onaj koji voli da kleveta i zastupa neistine. Mi smo potpuno sigurni da smo u pravu, jer dosljedno i vjerno sprovodimo u život velike principe nauke marksizma-lenjinizma: da izgrađujemo i da ćemo izgrađivati socijalizam u našoj zemlji; da smo do sada i da ćemo vazda biti vjerni proleterskom internacionalizmu i antiimperijalističkoj borbi demokratskih snaga svijeta na čelu sa Sovjetskim Savezom”.
(Burno odobravanje).
„Istina mora pobijediti, ona mora ostati čista. Ona daje za pravo nama a ne našim klevetnicima, jer marksizam-lenjinizam počiva na istini. Ova nekomunistička kampanja nam teško pada ne samo zato što nas vrijeđa, nego i zato što ona slabi socijalistički front u svijetu i što nikom ne može biti od koristi, do imperijalistima. Ali baš zbog toga što je naša Partija jaka i jedinstvena i što je istina na našoj strani, naša Partija sa svojim CK i drugom Titom na čelu, izići će iz ove bujice laži i kleveta još jača i snažnija.
Našoj Partiji socijalistička izgradnja potpuno je jasna i ona nam otkriva svijetle perspektive za pobjedu socijalizma u našoj zemlji. Niko nas ne može zbuniti na tome putu, niti skrenuti sa njega.
Mi ćemo i dalje ostati NAJVJERNIJI I NAJDOSLEDNIJI PRIJATELJI SOVJETSKOG SAVEZA i Boljševičke partije, mi ćemo visoko držati zastavu marksizma-lenjinizma i svijetli internacionalistički lik komuniste”.
(Oduševljeno klicanje SKP(b), drugu Staljinu i drugu Titu).
„Mi smo takvi baš zbog toga što smo komunisti, baš zbog toga što se naša Partija pod rukovodstvom CK i druga Tita kovala i iskovala u Partiju boljševičkog tipa".
Na kraju referata drug Jovanović je rekao:
„Mi od naših ‘kritičara’ ne tražimo ništa drugo no da nas pušte na miru, da nas ne klevetaju, kad već neće da se komunistički odnose prema nama. Mi ćemo još upornije izgrađivati socijalizam u našoj zemlji, i mi ćemo ga izgraditi. Mi ćemo stajati nepokolebljivo na strani antiimperijalističkog i demokratskog fronta na čelu sa Sovjetskim Savezom i nema te sile, koja nas od toga fronta može odvojiti".
Izlaganje druga Blaža Jovanovića bilo je često prekidano oduševljenim manifestacijama Komunističkoj partiji Jugoslavije, Centralnom komitetu sa drugom Titom na čelu, Sovjetskom Savezu i Svesaveznoj komunističkoj partiji (boljševika).
(Nastavlja se)
Komentari (0)
POŠALJI KOMENTAR