Priredio: Vladimir Jovanović
Neki statistički podaci saopšteni na Osnivačkom kongresu Komunističke partije Crne Gore pružaju interesantne uvide. Nakon glavnog referata Blaža Jovanovića, sekretara (šefa) dotadašnjeg Pokrajinskog komiteta KPJ za Crnu Goru, kongresu se obratio Andrija Mugoša, organizacioni sekretar istog komiteta.
Mugoša je saopštio da je 1941, tada ilegalna KPJ, imala u Crnoj Gori 1.820 članova i većina su izginuli, kraj rata je dočekalo njih svega 365. Međutim, partijski redovi su u ratu zanavljani.
„Iz redova crnogorske partijske organizacije”, kazao je Mugoša, „poginulo je 4.252 člana Partije, 354 sekretara ćelija, 90 članova sreskih komiteta i 25 okružnih komiteta. Isto tako poginulo je 13 članova Pokrajinskog komiteta i sekretar Oblasnog komiteta za Sandžak. Od njih su proglašeni za narodne heroje Budo Tomović, Sava Kovačević, Milan Kuč i Rifat Burdžović. (Slava im!)”.
„Kao što su kroz neprekidne bitke ginuli ovi prvoborci našega pokreta, rađali su se od najhrabrijih i najodanijih ljudi naše oslobodilačke borbe novi članovi Partije. Tako, na kraju rata, i pored velikih gubitaka, naša je organizacija izašla sa 3.596 članova, ne računajući u ovaj broj članove Partije koji su se 1945. nalazili u vojnim jedinicama“.
„U Narodnoj skupštini NR Crne Gore od 107 poslanika 98 su članovi Partije, dok je od 34 poslanika Saveznog [FNRJ] vijeća i Vijeća naroda samo jedan nepartijac”.
„Odmah nakon završetka rata 1945. čitava naša partijska organizacija sprovela je izbore za sekretare ćelija, mjesne i sreske komitete”, nastavio je Mugoša. „Na ovim sreskim konferencijama učestvovalo je 588 delegata. I najzad, avgusta i septembra 1948. sprovedeni su izbori za sekretare ćelija, kao i za mjesne, gradske i sreske komitete, a takođe i izbori delegata za ovaj Osnivački kongres naše Partije. Ukupan broj delegata za sreske konferencije, kao i za konferencije mjesnih komiteta, koji su u rangu sreza, iznosio je 877”.
„Ne bi se moglo reći da naše ćelije nijesu odigrale ogromnu ulogu u poslijeratnom periodu. To se naročito viđelo u ćelijama, po preduzećima i gradilištima, koje su uspjele da razviju veliki radni elan u takmičenju radnika za povećanje i poboljšanje kvaliteta proizvoda. To se viđelo i kod ćelija na selu, koje su bile mobilizatori masa za veće radne akcije, za razvoj zadrugarstva, za sprovođenje privrednih mjera narodnih vlasti i preko njih za suzbijanje kulačkih i špekulantskih elemenata”.
Zatim je vođenje radnoga predśedništva kongresa preuzeo general Peko Dapčević i dao riječ Savu Brkoviću, članu Politbiroa Pokrajinskog komiteta.
„Drug Brković se uglavnom zadržao na nekim pitanjima istorije Partije u Crnoj Gori i političkoj borbi koju je ona vodila od 1920. pa na dalje”, navodi se u partijskim izvještajima. „On je istakao da su početni oblici rada partijske organizacije u Crnoj Gori u početku ličili metodima rada partije tipa Druge internacionale. Razumljivo je, da je pod takvim uslovima u Partiju ulazio veliki broj neprovjerenih ljudi što je još više slabilo partijsku organizaciju; ali i pored toga Partija je uspjela da oko sebe okupi široke slojeve naroda, što se najbolje manifestovalo na izborima za Konstituantu 1920. godine”.
„Međutim, policijski pogromi, koje je preduzimala velikosrpska hegemonistička klika protiv komunista i radničke klase, paralisali su svaki partijski život”.
Govorili su potom: Radovan Vojinović — o agitacionom i propagandnom radu Partije; Marko Gazivoda — o radu i stanju partijske organizacije sreza Cetinjskog; Mile Boričić — o radu partijske organizacije sreza Beranskog.
Jefto-Čajo Šćepanović, diplomirani pravnik, predratni član KPJ, docnije univerzitetski professor, te predśednik Ustavnog suda Crne Gore, „osvrnuo se na privrednu zaostalost Crne Gore, koja je rezultat nepravilne ekonomske politike protivnarodnih režima bivše Jugoslavije”.
„U Crnoj Gori prema popisu iz 1939. bilo je svega 24 industrijskih preduzeća”, kazao je Šćepanović. „Željezničke linije završavale su se na granici, ili blizu granice Crne Gore. U čitavoj Crnoj Gori saobraćalo je svega oko 100 kamiona i autobusa, koji su vršili transport putnika i robe”.
Najveći dio crnogorskih seljaka nije mogao obezbijediti sa svoga imanja osnovne životne namirnice. „Prema nepotpunim statistikama iz 1934. preko 5.000 seljaka je radilo u najam”.
„U 1934. godini bilo je zaduženo 27.413 seoskih domaćinstava, odnosno 41,88% ukupnog broja domaćinstava; kasnijih godina ovi dugovi su se znatno povećali, kako po broju zaduženih domaćinstava, tako i po iznosu duga”, ali je „i sve veći broj radnika, seljaka, zanatlija, sitnih trgovaca i činovnika padao u ropstvo finansijskog kapitala”.
„U toku narodnooslobodilačkog rata znatno je opao broj radne snage na selu i u gradu, jer je u ratu poginulo i nestalo 21.819 ljudi i žena”, naglasio je Jefto Šćepanović. „U gradu i selu spaljeno je i uništeno oko 50.000 kuća, uništeno je preko 23.000 konja, 127.390 komada rogate stoke, oko 1.000.000 grla sitne stoke, preko 23.000 komada svinja, oko 389.000 voćnih stabala, zatim veliki kompleksi šuma, razoreni su putevi, porušeni mostovi itd”.
Po oslobođenju, osim agrarne reforme, nakon koje su velike parcele postale državne, a dio dodijeljen siromašnim seljacima i bezemljašima, te konfiskacije i nacionalizacije nevelikih industrijskih i trovinskih dobara, „prelaskom banaka u ruke države radni ljudi sa sela i grada oslobođeni su zelenaških dugova, koji su ih pritiskivali u doba stare Jugoslavije”.
„Oko 5.500 porodica preseljeno je u Vojvodinu, a zemlja koja je njima pripadala predaće se na korišćenja zemljoradničkim zadrugama”.
Najveća investicija dotadašnja je pruga nova pruga Nikšić-Titograd; otvaraju se gradilišta širom Crne Gore, a državni prohodi i investicioni fondovi rastu iz godine u godinu. Broj turista tokom 1948. je čak 254% veći nego 1937, no turizam se nije u to vrijeme sagledavao u top privredne grane za Crnu Goru.
„Na terenu Narodne Republike Crne Gore postoje mnogi milioni tona uglja u utrobi zemlje, prvoklasni bijeli i crveni boksit, cink, olovo, barit kao i druge dragocjene rude”, kazao je Šćepanović.
„To znači da postoje široke mogućnosti iskorišćavanja rudnog blaga i razvoja industrije na bazi tih ruda. Veliko bogatstvo vodenih snaga pruža povoljne uslove za izgradnju hidrocentrala i jevtinu elektrifikaciju. Pored toga bogatstvo u uglju pljevaljskog i beranskog ugljenog bazena daje mogućnost za izgradnju kaloričnih centrala”.
„Takođe postoje povoljni uslovi za razvitak ribarstva, turizma i poljoprivrede. Isušivanjem Skadarskog jezera, melioracijom Bjelopavlićke ravnice, okoline Titograda, Limske doline, Nikšićkog, Grbaljskog polja itd. biće znatno povećane obradive površine, na kojima će moći da se razvija moderna poljoprivreda”.
Bilježi se da je potom radno predśedništvo kongresa preuzeo Veljko Vlahović. Udarnica Milena Markuš iz titogradske Fabrike duvana i Radojica Savićević iz nikšićke pilane „Prvi maj” su govorili „u ime svojih aktiva”. Riječ je dobio Božo Mitrović, saopštava nalaze verifikacione komisije:
„Kongresu prisustvuje 264 delegata sa rješavajućim pravom glasa, 6 delegata je odsutno iz opravdanih razloga. Svaki delegat predstavlja po 60 članova Partije. Prośečni partijski staž delegata iznosi 7 godina i 5 mjeseci. U Partiju je primljeno do 1941. i zaključno s njom 130 delegata, od 1941. do oslobođenja 103 delegata, a poslije oslobođenja 31. U narodnooslobodilačkoj borbi od 1941. su učestvovali od ukupnog broja 182 delegata, ili 68,92%. Kroz logore je prošlo pet delegata, a nije učestvovalo u narodnooslobodilačkoj borbi svega 9 delegata”.
Savo Joksimović, član Politbiroa Pokrajinskog komiteta KPJ za Crnu Goru — nota bene, tada i ministar unutrašnjih poslova u Vladi NR Crne Gore — istakao je ogromne ratne žrtve Crnogoraca:
„Crnogorski narod dao je u toj borbi sve što je mogao da dâ jedan mali narod”.
„Cijela naša Partija i čitav naš narod s ogorčenjem slušaju kako rukovodioci nekih kompartija pozivaju Partiju i narod protiv tog rukovodstva. Mi slušamo kako ti rukovodioci iz ‘demokratskih zemalja’ gaze krvlju zalivenu našu slobodarsku revolucionarnu prošlost i tekovine narodnooslobodilačke borbe. Metode koje upotrebljavaju ti klevetnici naše Partije i naše socijalističke domovine bile su do sada nepoznate u međupartijskim odnosima”.
„Naša Partija, čisteći svoje redove od neprijatelja Partije i naroda postajala je sve jedinstvenija i čvršća”, kazao je Joksimović. I poručio:
„Pod rukovodstvom CK i druga Tita pobjeđivali smo, pod njihovim rukovodstvom i dalje ćemo pobjeđivati”.
Ilija Martinović, delegat iz Nikšića, govorio je o radu partijskih organizacija u preduzećima, ističući za primjer partijsku organizaciju pilane „Prvi maj“,„koju su radnici skoro bez ikakvih tehničkih sredstava podigli”.
Savo Rakuš, delegat sreske partijske organizacije iz Pljevalja: „U ovom srezu do sada je izgrađeno: 1.345 seoskih kuća, 52 veća objekta, 12 škola, 3 stambene zgrade u gradu, 15 poljoprivrednih zgrada i veći broj drugih objekata”.
Pavle Aleksić „govoreći o ulozi Jugoslavije u antiimperijalističkom taboru” podvlači da je „rukovodstvo nove Jugoslavije pokazalo punu privrženost stvari istinskog demokratskog mira”.
Savo Starović o radu partijske organizacije u Boki veli da su se „prilivom novih članova u Partiju u toku 1945/46. uvukli i neki špekulanti i neprijateljski elementi, a u rukovodstvu Sreskog komiteta u Kotoru bilo je nesređenosti, što se nepovoljno odrazilo na izvršenje političkih i privrednih zadataka”.
„Zahvaljujući brzoj intervenciji i pomoći Pokrajinskog komiteta, partijska organizacija odstranila je nedostatke i osposobila se za riješavanje složenih političkih i privrednih problema”.
O „nekim organizacionim pitanjima i nedostacima u radu partijskih organizacija u Crnoj Gori” govorio je Todor Vojvodić, član Pokrajinskog komiteta Komunističke partije za Crnu Goru. Ističe da „partijska rukovodstva u Crnoj Gori nijesu u dovoljnoj meri obradila metode rukovođenja, nego probleme riješavaju odvojeno, kampanjski, gubeći se u pojedinim pitanjima, a zanemarujući neka najvažnija pitanja državno-političkog rada”.
„Pored toga rukovodstvâ ne bave se dovoljno izgradnjom partijskih organizocija, njihovim osposobljavanjem za riješavanje složenih državnih, političkih i privrednih prtanja i to baš sada kad imamo veliki broj mladih članova Partije. Ima i takvih rukovodstava kod kojih važne direktive, koje dolaze od viših partijskih foruma, čekaju na proradu i preduzimanje mjera za njihovo izvršenje često puta i po mjesec dana; a takav rad politički šteti našoj Partiji”.
U nastavku diskusije govorili su: Miloš Radonjić, Nadira Đurković, Radivoje Šćepanović, Vlado Božović, Jovo Samardžić, Dušan Vuković… „Za vrijeme diskusije, svi prisutni delegati su prekidali govornike odobravanjem koje se često pretvaralo u frenetične i dugotrajne aplauze Centralnom komitetu i drugu Titu”.
Konačno, Osnivački (Prvi) kongres Komunističke partije Crne Gore, pod datumom 8. oktobar 1948, izabrao je svoj Centralni komitet. Evo izvještaja:
- Na prijedlog druga Puniše Perovića izabrana je Izborna komisija, koja je predložila kandidatsku listu za izbor članova CK KP Crne Gore od 37 lica, 11 kandidata za članove CK KP Crne Gore i 9 članova Revizione komisije. Predloženu kandidacionu listu delegati su jednoglasno primili, pa se zatim pristupilo izboru: - članova CK; - kandidata za članove CK; - Centralne revizione komisije.
Dok je izborna komisija prebrojavala glasačke listiće, drug Živko Bulatović podnio je izveštaj o finansijskom i materijalnom poslovanju PK KPJ za Crnu Goru.
Poslije toga izborna komisija podnijela je izveštaj o rezultatima glasanja. U izvještaju komisije konstatovano je da je na sreskim i gradskim partijskim konferencijama izabrano 270 delegata. Izboru je pristupilo 262 delegata, 8 delegata nije iz opravdanih razloga prisustvovalo izboru. Izborna komisija je dalje konstatovala da je glasanje proteklo pravilno i da su svi glasački listići ispravni, izuzev jednog koji je poništen, pa je, prema tome, bilo punopravnih glasova: 261.
Za članove Centralnog komiteta KP Crne Gore izabrani su i dobili glasove sljedeći drugovi i to kako slijedi:
- Bakić Mitar (261 glas), Biljanović Vojo (260), Brković Savo (260), Božović Vlado (261), Vojvodić Todor (260), Vlahović Veljko (261), Vukmanović Svetozar (261), Vuković Dušan (259), Vujović Luka (261), Vujošević Periša (256), Dapčević Peko (260), Drakić Spaso (261), Đilas Milovan (261), Đaković Niko (261), Perić Savo (260), Žižić Živko (258), Zogović Radovan (261), Zeković Veljko (261), Jovanović Blažo (261), Jovanović Lidija (260), Joksimović Savo (259), Kapičić Jovo (260), Komatina Radomir (261), Kovačević Nikola, (261), Lopičić Pavle (260), Mugoša Andrija (261), Mićunović Veljko (259), Mitrović Stefan (261), Mitrović Božo (261), Martinović Ilija (256), Popivoda Krsto (260), Perović Puniša, (251), Radović Vuko (261), Cerović Komnen (260), Čagorović Đuro (259), Škerović Velizar (259 glasova), Šćepanović Jefto (259).
Socijalni sastav članova CK KP Crne Gore: radnika 7, seljaka 4, intelektualaca 26. Prośečni partijski staž: 13 godina i 9 mjeseci.
Za kandidate za članove CK KP Crne Gore izabrani su sljedeći drugovi:
- Asanović Dušan, Boričić Milo, Vojinović Radovan, Vukasović Milan, Vujošević Đoko, Stanišić Radomir, Mićunović Vukosava, Medojević Radomir, Ojdanić Dobrila, Rakuš Savo, Starović Savo.
Socijalni sastav kandidata za članove CK KP Crne Gore je sljedeći: radnika 3, seljaka 4, intelektualaca 4. Prośečni partijski staž: 8 godina i 4 mjeseca.
U Revizionu komisiju izabrani su sljedeći drugovi:
- Bogavac Velimir, Vujačić Savo, Golubović Nikola, Đaković Nikola, Ojdanić Mihajlo, Petrović Mato, Rakočević Novica, Samardžić Jovo, Šoškić Radojica.
Socijalni sastav članova Revizione komisije je sljedeći: radnika 2, seljaka 2, intelektualaca 5. Prośečni partijski staž: 10 godina i 4 mjeseca.
Usvojeni: Rezolucija Prvog osnivačkog kongresa Komunističke partije Crne Gore — pročitao je Veljko Vlahović — i Rezolucija o optužbama Informbiroa i kampanji protiv KPJ. - Upućeni su: Telegram drugu Titu i Telegram centralnom komitetu KPJ.
Kongresu se u završnoj pozdravnoj riječi obratio Blažo Jovanović, ispraćen skandiranjem delegata: „CK-Tito”, „Tito-Blažo”.
Po završenom radu Kongresa održan je sastanak novoizabranih članova Centralnog komiteta Komunističke partije Crne Gore, na kome je izvršen izbor Politbiroa Centralnog komiteta:
- za sekretara izabran drug Blažo Jovanović; za organizacionog sekretara drug Andrija Mugoša; a za članove drugovi: Savo Brković, Savo Joksimović, Jefto Šćepanović, Vlado Božović, Komnen Cerović, Spaso Drakić, Radomir Komatina; za predśednika Kontrolne komisije izabran drug Todor Vojvodić.
(Nastavlja se)
Komentari (0)
POŠALJI KOMENTAR