Patrijarh terorista, “pobio 60 Turaka” – pisao 1937. američki “Lajf” (2)

Priredio: Vladimir Jovanović

Kada je patrijarh Varnava Rosić 1937. umro — prirodnom smrću, ili su ga neki Srbi otrovali, navodno zbog protivljenja konkordatu sa Svetom Stolicom — održana je u Beogradu ulična komemorativna procesija. Predvodili je uniformisani četnici Koste Pećanca, plaćenog kilera najprije Karađorđevića, a Njemaca od 1941. po okupaciji Srbije.

Ovo je drugi nastavak o Rosiću, kome odlukom SO Pljevlja na središnjem trgu podižu spomenik u formi „trodimenzionalne figure”…

O smrti i sahrani Varnave Rosića američki „Life” publikuje foto-priču.

 Patrijarh je u mladosti, kao četnik početkom 20. vijeka, umiješan u masovna ubistva na prostoru Makedonije, ali to zbog cenzure režima nije bilo moguće objaviti u Jugoslaviji Karađorđevića.

 U ono vrijeme tu opštepoznatu činjenicu — štampao je „Life” (23. avgust 1937, 251).

 „Kovčeg su izvukli ovi četnici, TERORISTIČKI drugovi Patrijarha koji je u mladosti trebalo da je POBIO 60 TURAKA. Njegovi prijatelji bili su sigurni da je otrovan”, pisao je „Life”.

 Reagovao je konzul Jugoslavije u Čikagu, kojem američki časopis objavljuju pismo: „U isto vrijeme mogu vam skrenuti pažnju da pokojni Patrijarh u mladosti nije bio član nijedne terorističke organizacije. Bio je patriota koji je pomagao one koji su se borili za nezavisnost i jedinstvo jugoslavenskog naroda, među kojima su bili i ČETNICI, i naravno svima njima pružao je moralnu podršku”.

 Međutim, Rosićeva „moralna podrška” četnicima nastavljena je i između dva svjetska rata, kada su ovi dobili namjenu pomoćnih trupa policije, žandarmerije i vojske Karađorđevića. Po nalogu vlasti, sprovodili teror nad nesrpskim stanovništvom, razbijanje opozicionih skupova, zastrašivanje, naručena ubistva…

 Rosić je četnički „prvojerarh”, još dok je 1920. postavljen za mitropolita u Skoplju, a nastavio od 1930. kao patrijarh u Beogradu, sve do svoje smrti.

 I kada su se, zavađeni oko podijele para iz tajnih fondova Karađorđevića, četnici ne samo razbili u frakcije, nego i međusobno oružano razračunavali — Rosić ih pokušava ujediniti; na primjer 15. februara 1926, kada su u Skoplju održane „dve četničke slave”.

 „Danas se po Skoplju viđalo NEOBIČNO MNOGO ČETNIKA”, pisala je srpska štampa. „Videle su se četničke vojvode iz svih krajeva, u svojim živopisnim odelima”.

 „Vile su se dve ČETNIČKE ZASTAVE, jedna sa srpskom trobojkom i natpisom ‘Za Kralja i Otadžbinu’, na ulasku hotela ‘Balkan’, a druga CRNA SA MRTVAČKOM GLAVOM i natpisom Za Čast i Otadžbinu’ lepršala se u prostorijama hotela ‘Srpski kralj’. Četnici su danas slavili svoju slavu, ali s dve zastave, dva domaćina i na dva mesta”.

 Šef jedne od četničkih frakcija tada u Skoplju je Puniša Račić, rođen u Crnoj Gori, na sudu u Kolašinu 1909. kao terorista osuđen na smrt strijeljanjem, potonji tajkun pod omoforom Karađorđevića, poslanik režimskih radikala — a godine 1928. višestruki ubica nenaoružanih ljudi, hrvatskih poslanika usred parlamenta u Beogradu.

 Varnava Rosić u Skoplju blagosilja oba četnička skupa i obje zastave. U svojoj, još jednoj predsmrtnoj sramoti, tu je, delegiran iz Beograda, prisutan i bivši Crnogorac, serdar i divizijar, krivokletnik Janko Vukotić. Citiramo izvještaj o skupovima:

„U prostorijama bioskopske sale hotela ‘Balkan’ u 10 časova izvršeno je sečenje kolača u prisustvu skopskog mitropolita g. Varnave, velikog župana i komandanta armije, velikog broja četnika, kao i većeg broja uglednih građana. Predsednik oblasnog odbora g. Jevta Krstić dao je reč g. Puniši Račiću predsedniku Glavnog odbora Četničkog udruženja za Kralja i Otadžbinu”

 „Račiću je odgovorio armijski general g. Vukotić, pozdravljajući udruženje”, a „zatim je govorio skopski mitropolit g. Varnava; i on je izneo zasluge NAŠIH ČETNIKA, ali je osudio njihovo cepanje i naglasno hitnu potrebu njihova spajanja”.

 „Mitropolit Varnava ističe našu nacionalnu svest i kaže: ‘Ako nas neka gospoda nazivaju BUDALAMA i junacima, MI ODGOVARAMO da smo zaista junaci, ali kulturni i sposobni za svestrann savremeni napredak”.

 „Osvrće se na Kosovo i ponovo POZIVA ČETNIKE na slogu, jer ih vežu isti interesi i isti ideali, a to je dobro srpskoga naroda”.

 „Malo posle, veliki župan, mitropolit i armijski general odvezli su se u ‘Srpski kralj’ da prisustvuju slavi četnika za Čast i Otadžbinu. I tamo je u punoj hotelskoj sali vladalo isto raspoloženje. Tu su general Vukotić i mitropolit Varnava održali takođe pozdravne govore”…

 I do pred smrt Varnava Rosić nastavlja da blagosilja četničke žurke. Početkom 1937, pišu srpske novine, „Glavni odbor Udruženja četnika Kraljevine Jugoslavije proslavio je svoju krsnu slavu - Sretenje”.

 „Domaćin slave bio je predsednik Glavnog odbora vojvoda g. Kosta Pećanac”.

„Po završenom parastosu, Nj. Sv. Patrijarh održao je topal govor, evocirajući uspomenu na NAŠE HEROJSKE ČETNIKE koji su najviše doprineli za našu slobodu i ujedinjenje. Za vreme govora Nj. Sv. Patrijarha mnogi su plakali”.

 „Zatim je slavski kolač primio vojvoda g. Pećanac, kome su prisutni čestitali”…

(Nastavlja se)