Rupa na nebu – pozorišna senzacija u Mojkovcu

Priredio: Vladimir Jovanović

Početkom maja 1976. za „Rupu na nebu”, mojkovačku pozorišnu predstavu (detalj je na slici gore), bilježi se da je „dobila najveći broj nagrada od strane stručnog žirija, te osvojila nepodijeljene simpatije publike”.  

Bila je ta predstava upravo izvedena na III Međurepubličkom festivalu pozorišnog amaterskog stvaralaštva, koji je u Novoj Varoši održan od 25. aprila do 1. maja, a „u čast tridesetpetogodišnjice Ustanka naroda i narodnosti Jugoslavije”. Takmičilo se ukupno 12 predstava, sa učesnicima iz Socijalističke Republike Crne Gore, SR Bosne i Hercegovine i SR Srbije.

Ovo je drugi nastavak storije o uspjehu pozorišne predstave, koja je trajno obilježila svršetak školovanja prve generacije maturanata Mojkovačke gimnazije, a čiji je kulturološki kontekst danas mlađim generacijama teško zamisliv vrhunac opšteg poleta, masovne socijalističke urbanizacije i industrijalizacije…

Mojkovčani su u Novoj Varoši 1976. premijerno učestvovali na pozorišnom festivalu Međurepubličke zajednice za kulturno-prosvjetnu djelatnost, sa śedištem u Pljevljima, koja je nekada organizovala ili suorganizovala brojne uspješne javne manifestacije na području 21 opštine tromeđe Crne Gore, BiH i Srbije.

U „Biltenu” štampanom tokom festivalskih dana 1976. u Novoj Varoši, uz Mojkovčane, Dramsku grupu pri Centru za kulturu „Nenad Rakočević” s predstavom „Rupa na nebu” — u režiji Borislava Jovanovića, a po tekstu Jevrema Brkovića — navode da su Crnu Goru reprezentovali i Pljevljaci, Bjelopoljci i Ivangrađani:

- Pljevlja, Dramski studio KUD „Živko Džuver” Gimnazije „Tanasije Pejatović”, „Čovjek s Marsa: komedija u tri čina”, tekst Dragutin Dobričanin, reditelj Milanka Zogović; - Bijelo Polje, KUD Gimnazije „Miloje Dobrašinović”, „Odrpanci: komedija u tri čina”, tekst Matej Bor, reditelj Milutin Jasnić; - Ivangrad, Dramska eksperimentalna scena KUD „Dušan Bošković”, „Igra desnog beka”, tekst Jakov Grobarov, reditelj Milovan Korać.

Ostale festivalske predstave, iz opština Srbije i BIH: - iz Priboja „Legenda o Bošku Buhi”, tekst M. Belović i S. Pešić, režija Dušan Stanić, kao i „Zulumćar”, tekst Svetozar Ćorović, režija Ivan Nejkov; - iz Rudog „Siroto moje pametno dete”, tekst Žan Konfino, režija Vojislav Topalović; - iz Goražda-Vitkovići „Omer i Merima; drama u pet slika”, tekst M. Belović, režija Radoman Lalić; - iz Rogatice „Bosanska podvala”, režija Fadil Jamaković; - iz Sjenice „Šarena lopta”, tekst Igor Torkar, režija Metko Tandirević; - iz Nove Varoši „Mati: dramska scena u jednom činu”, tekst Mile Klopčič, kao i „Oči Ahmedove: drama u tri čina”, tekst Ivan Studen, obje predstave režirao Zoran Panić.

Festivalski stručni žiri radio je u sastavu: - predśednik Mihajlo-Mišo Mrvaljević, glumac, prvak Narodnog pozorišta iz Sarajeva; - Radojica Bošković, književnik, Titograd; - Nikola Veselinović, reditelj, Beograd.

I sam dolazak Mojkovčana na festival u Novu Varoš, prema śećanju aktera, djelovao je neuobičajeno za jednu smotru amaterskih pozorišta — ne samo zbog brojnosti ansambla, sa čak 25 glumica i glumaca. Za njih su opštinska vlast i privredne organizacije Mojkovca obezbijedili, nalik porofesionalnim pozorišnim trupama, autobus za putovanje, ali i kamion za transport obimne scenografije, kostima i rekvizita (uključujući naoružanje). Pamti se da je veoma složenu produkciju, tehničke pripreme i organizaciju, besprijekorno vodila mojkovačka gimnazijalka Ranka Jušković (1959-2016).

Sve to je doprinijelo utisku o Mojkovčanima: da će na sceni modernog zdanja doma kulture u Novoj Varoši izvesti svojevrsni sprektakl. Zvuči iz današnje perspektive nevjerovatno, ali se nepobitno bilježi da je sala, od nekoliko stotina śedišta, bila krcata kada su Mojkovčani davali svoju predstavu — a ulaznice su se, zapisano je u festivalskom „Biltenu”, plaćale: 8 i 10 dinara!

Prema podacima iz istoga izvora, „Rupa na nebu” izvedena je na III Međurepubličkom festivalu pozorišnog amaterskog stvaralaštva s početkom u 17 sati 28. aprila 1976.

Tokom festivala, organizovani su okrugli stolovi, sa diskusijama o pojedinim predstavama. U „Biltenu” pronalazimo i tom prilikom saopštene ocjene da je tema mojkovačke predstave, o crnogorskim ratnim mukama iz 1942, „veoma značajna i večita, sukob dobra i zla — od Antike do Čilea” (aluzija na profašistički teror u Čileu 1973. nakon vojnog puča gen. Pinočea).

Član festivalskog žirija, reditelj Nikola Veselinović, kazao je na okruglom stolu o nastupu Mojkovčana: „Mislim da je glumac Dušan Bulatović, koji je igrao ulogu ‘Vojvode’, dobro pogođen. Drugi lik koji bih hteo da istaknem je ‘Tomuša’, koju je igrala Vesna Mašković, sa jednostavnim sredstvima i jasnom dikcijom. U velikoj ekipi glumaca, reditelju nije bilo lako da za svaku ulogu nađe pravog glumca”.

Predśednik žirija, Mišo Mrvaljević, rekao je tom prilikom: „Drugu Borislavu Jovanoviću, režiseru predstave, čestitam na riziku koji je prihvatio, da jedan tekst, koji ima više literarnih vrednosti, na jedan ovakav način, sa amaterima, iznese i prezentira ovom auditorijumu. Od likova u predstavi izdvojio bih ‘Kapetana’ u interpretaciji Mome Vučinića, koji je imao fantastičnu dostojanstvenost u izrazu i u pojavi. Što se tiče uloge ‘Tomuše’ — ja odavno nisam video takvo mlado stvorenje da se poistoveti sa likom koji igra. Scenografija predstave [djelo mojkovačkog slikara Batrića-Baća Mitrovića, prim] je bila izvrsna!”

Iako nije službena pobijedila na festivalu, mojkovačka predstava je to zasluživala, a takvo je, po tvrdnjama aktera, bilo većinsko mišljenje i ostalih ansambala i publike. Vjerodostojnost ovome daju osvojene pojedinačne festivalske nagrade, i to:

- Boru Jovanoviću je stručni žiri dodijelio diplomu za najbolju režiju; - Vesni Mašković diplomu za najbolju žensku ulogu (uloga „Tomuše”); - Dušanu-Džambasu Bulatoviću diplomu za najbolju mušku ulogu („Vojvoda”); - Budu Miškoviću diplomu za najbolju epizodnu mušku ulogu („Isak Meteriz, serdarević”); - Momu Vučiniću diplomu za uspješno glumačko ostvarenje („kapetan Višnjić, stari crnogorski oficir”).

Zatim, bilježi se da je mojkovačka „predstava proglašena najboljom iz gradova Crne Gore i jednom od najboljih na festivalu”, te da je „odlučeno da ona, sa još jednom predstavom, reprezentuje Međurepubličku zajednicu na Festivalu dramskih amatera Bosne i Hercegovine, u Brčkom”.

Po povratku u Mojkovac, objavljeno je i sljedeće: da se glumice i glumci „pripremaju za učešće na Festivalu dramskih amatera Crne Gore u Bijelome Polju u takmičarskoj konkurenciji”, zatim da je stigao i poziv za gostovanje u Sloveniji, te kako „planiraju da u toku mjeseca maja odigraju dvije predstave u Mojkovcu besplatno za radnike iz materijalne proizvodnje udruženog rada”.

Ali, nemamo provjerljivih podataka da je „Rupa na nebu” u izvornom sastavu ikad više odigrana; izvedena je, dakle, najmanje tri puta: u Mojkovcu premijera 6. novembra 1975. i repriza 21. novembra iste godine, te 28. aprila 1976. u Novoj Varoši.

Maturanti Mojkovačke gimnaziije, koji su okosnica glumačke ekipe „Rupe na nebu”, tog maja 1976, uz napor da u školskim klupama ostvare što bolji završni uspjeh, imali su i nimalo lake fizičke vježbe za učešće na sletu, tj. centralnoj proslavi Titovog rođendana — koji se za Dan mladosti (25. maj) održavao u Beogradu. A nakon toga, gimnazijsko doba je završeno; i kako to biva, ubrzo mnogi su u drugim gradovima polagali prijemne ispite na fakultetima, ili odlazili na odsuženje vojnoga roka, otpočinjali profesionalne karijere, zasnivali porodice…

Pamti se požrtvovanje gimnazijalke Vesne Cupare. Ona nije samo u pozorišnoj predstavi igrala lik „Mare”, već se pripremala i za „Goranovo proljeće”, najprestižniju smotru recitatora ondašnje SFRJ, u slavu partizanskoga pjesnika Ivana Gorana Kovačića. Na tom takmičenju, održanom 16-21. marta 1976. u Zagrebu i Lukovdolu, reprezentujući i Mojkovac i u cjelini Crnu Goru, osvojila je jednu od nagrada.

Ali, umire joj otac. Nakon sahrane, a u skladu s crnogorskim običajima, bila je u crnini. Ipak, ne želeći da iznevjeri svoje školske drugarice i drugove, iako su imali potpuno razumijevanje za njezinu duboku žalost — a poslije blagoslova svoje majke — odigrala je ulogu na pozorišnom festivalu u Novoj Varoši.

Vesna Cupara, štoviše, učesnica je sleta Dana mladosti na Stadionu JNA, reprezentujući Mojkovac i Crnu Goru i na način što je svojom ljepotom ukrasila tematsku kolor naslovnicu o 25. maju u to vrijeme najtiražnijeg jugoslovenskog političkog magazina „NIN”…

A svega tri dana kasnije, iźutra 28. maja 1976, svečano dočekan, kroz Mojkovac u „Plavom vozu” prošao je Tito, otvarajući prugu Beograd - Bar. U Mojkovcu je iste godine pušten u rad Rudnik olova i cinka „Brskovo”; i — kao vjerovatno nikad više dostižna kulminacija tog grada prvi je put 1976. održana Mojkovačka filmska jesen, smotra koja će narednih petnaestak godina ugostiti bezmalo sve zvijezde jugoslavenske kinematografije.

U junu iste godine, uspješno je maturiralo prvo odjeljenje Mojkovačke gumnazije, ukupno 28 učenica i učenika razrednog starješine profesora Borislava Jovanovića. Školovanje su započeli 1972/73. putujući radnim danima u Kolašin, zbog nemanja adekvatnog prostora u Mojkovcu, koji je, međutim, obezbijeđen već od školske 1973/74.

Ta generacija gimnazijalaca ostaje upamćena, kako po časnim životnim putevima, tako, barem za starije Mojkovčane koji pamte, i po svojevrsnom podvigu izvođenja „Rupe na nebu”:

- Budo Mišković, ljekar-predijatar, humanista, prerano nas je napuštio; - takođe je preminula Vesna Drašković (igrala lik „Valerije Primorke, došljakinje”), diplomirala na Filološkom fakultetu u Beogradu, a sa akademskim folklornim ansamblom „Branko Krsmanović” obišla svijet — po njoj nosi ime uspješno Kulturno-umjetničko društvo „Vesna” iz Mojkovca, osnovano 2004. godine; - Rade Grdinić i Vlatko Vuković su postali visoki oficiri; - na gruboj asfaltnoj podlozi nekadašnjeg igrališta pod otvorenim nebom RK „Brskovo” u masovnoj lokalnoj euforiji derbija savezne druge lige frontmeni mojkovačkih rukometaša su bili Dragan-Raka Rakočević i diplomirani ekonomista Dragoljub-Dragan Merdović (1958-2017)…

Iz narednih, mlađih generacija mojkovačkih gimnazijalaca je crnogorski političar i bivši premijer Duško Marković, diplomirani pravnik, takođe akter „Rupe na nebu”. Śećanje na Dušana-Džambasa Bulatovića (1940-1999) — dakle, najboljeg glumca III Međurepubličkog festivala pozorišnog amaterskog stvaralaštva 1976. — čuva i planinarsko-sportski klub, koji nosi njegovo ime, kao i planinarski dom „Džambas” na Bjelasici.

(Kraj)

*Tekst je dio serijala „Kultura śećanja sa V. Jovanovićem” koji finansira Ministarstvo kulture i medija iz podfonda za dnevne i neđeljne štampane i internetske medije