Koliko je Njegoš bio visok? Nauka kaže – najviše 193,4 cm

Priredio: Vladimir Jovanović

Njegoševi savremenici, ukoliko su opisivali koliko je visok, a mnogi jesu, navode njegovu izuzetnost; na primjer, britanski arheolog i političar Henri Lejard, 1839. Vladičin gost u Crnoj Gori, s njim igrao bilijar, objavljuje da je visok „sedam i po stopa” — što bi bilo oko 225 cm! 

Ima i veliki broj drugih zapisanih procjena Njegoševih savremenika o njegovoj visini: - 7 stopa, ili oko 7 stopa, tj. približno 210-220 cm (E. Mitford, 1839; V. Ebel, 1841; Vinigton-Igram, 1844; A.S. Frezer, 1844); - između šest i sedam stopa, tj. 180-210 cm (Č. Lemb); - šest stopa i dva palca, ili 195 cm (De Belfon); - do 7 stopa, oko 210 cm (I. Kukuljević, 1847); - oko šest stopa i osam inči, ili oko 200 cm (G. Vilkinson, 1848)… 

Evo nekih svjedočenja:

 - godine 1833, pri posvećenju za episkopa u Petrogradu, prema docnijoj verziji i to iz druge ruke, Ljubomira P. Nenadovića, „kad je prvi put izašao pred cara Nikolu, koji beše neobično visok, car se začudi, pa hodeći mu u susret, poviče: - VI STE VEĆI OD MENE! – Sam Gospod veći je od cara ruskog! – odgovori mu Vladika”; 

- kada se Vladika iz Petrograda vrćaše u Crnu Goru, učitelj u Trstu Dimitrije Vladisavljević, bilježi: „Tijelom NAJVIŠI u Trijestu, a sa kamilavkom i pankamilavkom ZAČUDO VISOK, srazmjerno visini lijepoga kroja zdrav i muški lijep”; 

- 1837. knjaginja Meternih, supruga čuvenog kancelara Austrijske carevine, unosi u svoj dnevnik: „Zatim sam imala kao gosta na ručku nadbiskupa i suverena Crne Gore koji je kao DŽIN”; 

- više savremenika su izričito zapisali: da je Njegoš NAJVIŠI ČOVJEK koga su ikad viđeli… 

Prilika da se, između ostaloga, naučno utvrde neke antropomorfološke činjenice uključujući i visinu Petra II Petrovića-Njegoša — od 1830. do upokojenja 1851. državnog i poglavara Mitropolije - Crnogorske pravoslavne crkve, arhiepiskopa i mitropolita — desila se 10. jula 1974, kada su se Vladičini zemni ostaci u prisustvu stručne komisije polagali u kriptu Muzoleja na Jezerskome vrhu Lovćena. O tome je napravljen foto-elaborat, iz kojeg objavljujem slike uz ovaj tekst…

Njegoš je prvotno sahranjen 1851. u Cetinjskome manastiru; a na Lovćenu je u ceremonijalu, koji je organizovao knjaz i gospodar Danilo I Petrović-Njegoš, sahranjen 27. avgusta 1855. u crkvi koju je Vladika podiže u slavu Svetoga Petra Cetinjskoga. Ovog našeg svetitelja je Njegoš kao vladika autokefalne Crkve i kanonizovao. 

Ali, svetopetrovska Njegoševa crkva je, tokom bitke za Lovćen u ratnoj 1915. godini, od artiljerije Austro-Ugara djelimično oštećena; e da bi je srpska okupaciona vlast po naredbi Karađorđevića 1925. u maniru drskog porobljivača koji satire istoriju Crne Gore, POTPUNO SRUŠILA, ostatke joj uklonila i podigli novi objekat, koji, uostalom, nije ni posvećen Svetome Petru Cetinjskome.

Obratimo pažnju, o tome da li je Njegoš zaista želio da ga sahrane na Lovćenu? 

Grobnica za poglavara Crkve na visokom vrhu planine je neuobičajena u najmanju ruku; a koliko mi je poznato i presedan u tradiciji Svete Pravoslavne Crkve. 

Njegoš o želji đe tačno da ga „kopaju” ništa nije zapisao; ni slovo u poznatih oko 2.000 pisama, ili akata koje je potpisao. Nema nijednog lično Vladičinog zapisa o tome! 

Njegoš o mjestu svoje grobnice ništa nije upisao ni u svoj testament.

Lovćenska svetopetrovska crkva i izvorna grobnica Njegoševa — koje je dakle, srpski okupator trajno uništio — prethodno su decenijama bile izložene strašnim udarima gromova, „munjevitim ognjevima”. 

Na primjer, zapisano je kako 1879. godine, nakon obreda kojim je na Lovćenu načalstvovao poglavar Mitropolije - Crnogorske pravoslavne crkve mitropolit Ilarion Roganović, „majstori otvore duboki Njegošev grob”. Svjedoči protođakon Filip Radičević: „Mitropolit mi dade blagoslov i ja siđem u genijev grob”. 

„Digao sam sakos arhijerejski i našao ruke i rebra sa cijelim GOLIM KOSTUROM u potpunom redu, samo glava-lobanja malo bijaše udaljena od kostura, koju sam na svoje mjesto stavio i cio kostur prekadio”, ali „mitra je sva OD MUNJE IZGORJELA bila”. 

„Sve KOSTI KAO I CIO GROB MIRISAHU S PUŠČANIM PRAHOM, koje su munjeviti ognjevi na zlatotkano odjejanije privlačili, da su KOSTI MORALE CRNE IZGLEDATI”, zapisaće protođakon Filip Radičević… 

Vrćemo se na događaj nekih stotinjak godina docnije, kada je 10. jula 1974. na čelu Komisije za prijenos kostiju Petra II Petrovića Njegoša Odbora za izgradnju Mauzoleja bio akademik dr BOŽINA IVANOVIĆ, rodom Kuč, (1931-2002), antropolog, univerzitetski profesor, političar u SR Crnoj Gori, jedan od osnivača i predśednik Matice crnogorske. 

Dok je trajala gradnja Mauzoleja, kovčeg s Njegoševim posmrtnim ostacima bio je privremeno smješten u posebni, za tu namjenu izgrađeni prostor na vrhu Lovćena. A „prije polaganja Vladičinih zemnih ostataka u novosagrađenu kriptu”, opisuje akademik Ivanović, „iskorišćena je prilika da se izvrše, za kratko vrijeme — od nekoliko sati — antropološka ispitivanja u prisustvu svih članova komisije”. 

Na temelju analize dimenzija kostiju — osobito butne kosti — moguće je utvrditi i nečiju visinu, zavisno od naučne formule koja se koristi. U knjizi o „Antropomorfološkim osobinama Petra II Petrovića Njegoša”, koju je 1994. objavila Crnogorska akademija nauka i umjetnosti (Odjeljenje prirodnih nauka), akademik Ivanović navodi: „Najveća dužina lijeve butne kosti (desna je prilično natrula) je 541 mm”. 

Ovim i drugim premjerima, dobijen je nešto uži raspon pretpostavki: - po Pirsonovoj srednjoj formuli, Njegoš je bio visok 178,14 cm; - po Manuvrierovoj 179,90 cm; - po Britingerovoj 184,00 cm; - a po formulama Trotera i Glezera između 191,56 cm i 193,44 cm. 

Prof. dr Božina Ivanović ovu posljednju formulu uzima za najtačniju: „Po dobro očuvanoj i precizno izmjerenoj lijevoj butnoj kosti, koja najviše korelira s visinom, Njegoš je, po formuli Trotera i Glezera, bio visok 193,44 cm. Otuda je vladika Petar II, sa izračunatom tjelesnom visinom 193,44 cm, zaista za glavu nadvisivao sve visoke Crnogorce ondašnje generacije, kako su to zapazili i zapisali, često s pravo naglašavali njegovi savremenici”. 

„Njegoš je svojom visinom prevazilazio pośečnu visinu ne samo onovremenog stanovništva Crne Gore, pa i recentnog stanovništva Stare Crne Gore, čiji odrasli muškarci imaju prośečnu visinu tijela od 175,76 cm i time spadaju u kategorije visokih ljudi i u najviše stanovništva Evrope”. 

Njegoševa genetska predispozicija da bude visok — dakle, antropološki svojstvena Crnogorcima — može se i uže povezati s njegovim roditeljima i precima. Rus Sreznjevski je Njegoševe roditelje pośetio 1840. na Njegušima; i opisuje da je otac, Tomo Markov „visok, krupan, lijep starac’, a „majka mu je jedna zdrava, dobra, jednostavna žena”. O izrazitoj visini postoje zapisi i za njegova strica, svetoga vladiku Petra I Petrovića-Njegoša; a i ujak mu, Lazar Proroković, biješe „markantni glasoviti i pametni plemenski kapetan”… 

Interesantne su i procjene o enormnoj veličini Njegoševog mozga — bezmalo dva kilograma! 

Utvrđeno je, prilikom komisijskog pregleda 10. jula 1974. na Lovćenu: - najveća dužina Njegoševe lobanje 190 mm, visina 114 mm, zapremina 2.016 cm³; - visina nosa 61 mm, širina nosa 25 mm; - širina lijevog očnog otvora 48, a desnog 46 mm; - dužina nepca 51 mm, širina nepca 46 mm. 

Akademik Božina Ivanović, na osnovu ovih mjerenja, ocjenjuje da „zapremina moždanog dijela Njegoševe lobanje, a osobito masa (težina) njegova mozga, zaslužuju posebnu pažnju, jer su ispitivanja i dobijeni rezultati pokazali NATPROŚEČNE i ZADIVLJUJUĆE VRIJEDNOSTI koje daleko prevazilaze sve do sada poznate i u literaturi opisane srednje grupne i populacione, pa čak i individualne vrijednosti”. 

„U svakom slučaju”, zaključuje akademik Ivanović, „vladika Petar II bio je GIGANTSKOG RASTA za ono vrijeme; i u pravu su oni njegovi savremenici koji su ga svrstali u DIVOVSKI RAST i nazvali ga skladnim DŽINOM. I po savremenoj klasifikaciji ljudi po visini, koju je usvojio Internacionalni biološki program, Njegoš bi se svrstao u kategoriju vrlo visokih ljudi ili džinova”.