Vojvoda Marko Miljanov Popović

Piše: Stevo Vučinić

Vojvoda Marko Miljanov Popović rođen je 25. aprila 1833. godine u Kučima, na Medunu, više Podgorice, a umro je 2. februara 1901. godine u Herceg Novome. Bio je perjanik kod kneza Danila Petrovića, 1862. godine postavljen za kabadahiju knjaza Nikole, a 1869. godine za člana Velikoga suda i dobio je titulu vojvode. Time mu je odato priznanje kao ustaničkome vođi i crnogorskome agitatoru na albanskome području, koje je graničilo s Crnom Gorom, a bilo je pod turskom vlašću.[1]

Nakon Veljega rata, od 1876 do 1878. godine, bavio se trgovačkim poslovima; neko vrijeme držao je monopol trgovine stokom. Ostavio je nekoliko kraćih spisa koje su preoblikovali i pripremili za štampu književnik Simo Matavulj i srpski ministar Ljubomir Kovačević: pripovjednoga karaktera „Primjeri čojstva i junaštva“, a etnološkoga „Život i običaji Arbanasa“, „Srpski hajduci“, „Pleme Kuči u narodnoj priči i pjesmi“, „Nešto o Bratonožićima“, epske pjesme koje je zapisao od raznih autora, zapis o Vojevanju na Kuče 1855. i 1856. godine i nekolika pisama.

Spisi su bili tehnički i jezički nesređeni, bez naslova, posebno autograf koji teče izjedna, kao jedna rečenica. Zbog razumijevanja njihovoga smisla Simo Matavulj i ministar prosvjete Srbije Ljubomir Kovačević upristojili su ih, opremili znacima interpukcije, naslovili i pripremili za štampu.

U spisima je zapisano i predanje o porijeklu Kuča Drekalovića, kojima je vojvoda Marko pripadao, vjeri predaka i nazivu jezika kojim je pisao i govorio. Jezik naziva naškim i njime su govorili Kuči, a komšije Albanci arbanaškim.

Piše da su „mlogi jedni od drugije̕ naučili da govore, naši arbanaški a oni naški“.[2] Tako ih naziva i u priči o dvojici Bezjovaca, Marku Đeljoševu i Božini Stojanovu o kojima ima „dosta priča na naški i arbanaški jezik“.[3] Taj naziv koristi i u opisu jedne scene u kojoj majka tuži mrtvoga sina, koji je poginuo tokom svadbe: „Ovu su tužbu Arbanasi spjevali u svoje pjesme, đe se govori: „‘Çon, Redžo, çon, djalo...’ itd, naški: ‘Dig’ se, Redžo, dig’ se, sine moj’!“[4] Tako ih naziva i u opisu jednoga običaja Arbanasa, s tim što arbanaški naziva njinski, a maternji naški:

„Arbanas govori: Uzmi ženu od fisa-soja; nećeš se kajat’, kakva je goj, kad je od fisa, kad ti prijatelj u kuću dođe, reći će dobru riječ, ali da će ti rodit’ dobro dijete! Po njinski se ova riječ govori: ja fjal-ja djal! (Naški: al’ riječ, al sina!)“[5] Dok je 1897. godine boravio u Ulcinju zbog liječenja, ugostili su ga Ali Kasma, Cufo Mavrić i drugi.

U razgovoru su se zanimali koji je razlog što vojvoda dobro govori dva jezika kojima se služe njegovi plemenici Kuči i njihovi suśedi, Albanci. Marko im je odgovorio: „U mom se plemenu govori naški i Arbanaški. Oni su oba moji. Osim toga između mojega plemena i śevernih arbanaških, nema granice. I ja i moji plemenici idemo slobodno kod njih i oni dolaze kod nas. Kad pođemo tamo, ja zborim arbanaški, a oni naški. Kad oni dođu kod nas, ja govorim arbanaški, a oni naški“.[6]

O porijeklu Drekalovićima navodi da je teško doznati istinu, ali je najbliža da su Drekalovići od najpoznatijega albanskoga feudalca Đura Kastriota, a ostali Kuči od Mrnjavčića. Inače, lično ime Drekale je albanizovana varijanta grčkoga imena Andreas (hrabar, muževan), slovenizovano Andrija. To je imaginarno śećanje Kuča Drekalovića na svoje porijeklo.

Navodi da su preci Drekalovića bili katoličke vjere. Drekalov sin, vojvoda Lale, oženio se iz Bratonožića, šćerkom vojvode Peja Stanojeva, o Savinudne. Tu se bio zadesio vladika Rufim Boljević (1593–1636) iz Crmnice, koji je savjetovao vojvodu Lala da ostavi rimokatoličku i primi pravoslavnu vjeru. Vojvoda ga je poslušao te ga je vladika Rufim tu krstio, po pravoslavnom obredu i vjenčao s Pejovom šćerkom.[7]

Potvrdu narodnoga predanja o porijeklu Kuča, koje je ne samo Marko zapisao, nalazimo kod Marjana Bolice. On u opisu Skadarskoga sandžakata iz 1614. godine, o Kučima piše: „Rimskoga obreda su: Kuća 490. Kuči Albanaci, komanduje Lale Drekalov i Niko Raičkov, veoma ratoboran i hrabar narod, sa vojnika 1500“. Njih dvojica su za 12 talira godišnje plate, pratili mletačke poštare koji su nosili poštu od Kotora do Carigrada, na dijelu trase preko Kuča do Klimenata.[8] Na temelju ovoga dokumenta, konverzija vjere Lala Drekalova iz katoličke u pravoslavnu, kao danja hronološka granica, može se fiksirati za 1614. godinu, a gornja – oko 1636. godine. Te godine umro je vladika Rufim Boljević.

[1] Vojislav Bogićević, „Zašto je vojvoda Marko Miljanov pao u nemilost knaza Nikole“, Istoriski zapisi, Cetinje, 1950, str. 67–68.
[2] Marko Miljanov Popović, Djela, CID, Podgorica, 1996, str. 116.
[3] Isto, str. 34.
[4] Isto, str. 24.
[5] Isto, str. 92.
[6] Miroslav Ćosović preuzeo: Aleksandar Janinović, „Kralj, vojvoda i Arbanasi“, Pobjeda, 31. decembra 2005. „Kralj, vojvoda i Arbanasi“ citira ulcinjskoga hroničara i prosvjetara Mašana Pavićevića.
[7] Marko Miljanov Popović, Djela, CID, Podgorica, 1996, str. 217 i 227.
[8] Marjan Bolica, Izvještaj i opis skadarskoga sandžakata 1614. godine, http://www.montenegrina.net/

Nastavlja se...