PJEŠČANI SAT: Gradićemo Kombinat u Dajbabama, za inat

                                                                                          12.02.1969.

Na pustoj ledini u Dajbabama nedaleko od Titograda, simboličnom brazdom koju je na današnji dan 1969. zaorao potpredsjednik Izvršnog vijeća Vladimir Stijepović, ozvaničen je početak izgradnje Kombinata aluminijuma. Kamen temeljac okončao je višegodišnje nadmetanje između nekoliko jugoslovenskih republika oko lokacije industrijskog giganta, ali i lokalni spor između Nikšića i Titograda o kojem je iskovan stih: “Gradićemo Kombinat u Dajbabama, za inat”.

Manje je poznato da je na istoj lokaciji osam godina ranije vođen “Rat za Troju”. Istorijski filmski spektakl u režiji Đorđa Feronija, u kojem je učestvovalo 20 glumaca, osam hiljada konjanika i 25.000 statista, djelimično je sniman baš na dajbabskom polju, na kojem će nići crnogorska aluminijumska industrija.

Početku izgradnje Kombinata aluminijuma Titograd prethodilo je potpisivanje ugovora o finansiranju, inženjeringu i tehničkoj pomoći sa francuskom firmom “Pešine”, koja je u roku završila ugovoreni posao. Tokom 1971. počela je primarna proizvodnja, a dvije godine kasnije dostignuta planirana produkcija od 50 hiljada tona. Kombinat je tokom prve decenije rada nastavio da širi kapacitete i proizvodni spektar, pa je do kraja sedamdesetih udvostručio proizvodnju. Zbog visoke cijene aluminijuma na svjetskoj berzi, povlašćenog položaja i subvencija za struju, KAT je tokom osamdesetih živio svoje zlatne godine i zapošljavao više od pet hiljada radnika. Ni jugoslovenski predsjednik Josip Broz Tito nije propuštao priliku da tokom posjeta najmanjoj Republici obiđe i pohvali najuspješniji crnogorski kolektiv. 

Tokom turbulentnih devedesetih crnogorski industrijski gigant je spao na prosjački štap. Nada da žrtvu tranzicije može oživjeti privatizacija, izjalovila se brzo nakon prve prodaje 2005.  koja je rezultirala raskidom ugovora i uvođenjem stečaja. Novu životnu šansu Kombinat je dobio s novim vlasnikom 2014. godine, ali je započeti investicioni ciklus zaustavljen  nakon sedam godina u strujnom i političkom kolu nove vlasti. Umjesto proslave pedesete godišnjice rada, krajem 2021. gašenjem ćelija ugasio se najveći industrijski pogon, nekadašnji industrijski reprezent Crne Gore.  

                                                                                                                                                                              S.R.