PJEŠČANI SAT: Jovan Plamenac - političar, ustanik, žrtva

                                                                                  17.02.1919.

Sredinom februara 1919. godine u Neiju kraj Pariza kralj Nikola Petrović Njegoš imenovao je Jovana S. Plamenca za predsjednika Ministarskog savjeta, koji je imao samo četiri ministarstva. Dan nakon preuzimanja dužnosti, 4. februara po starom, odnosno 17. februara po novom kalendaru, Plamenac je predvodio delegaciju koja je Vrhovnom savjetu Velikih sila na Konferenciji mira u Parizu saopštila zahtjeve za pravedno rješenje crnogorskog pitanja i okončanje srpske okupacije.

U zahtjevima koji su objavljeni u “Glasu Crnogorca” i pariskoj štampi Vlada Kraljevine Crne Gore tražila je, kako se navodi, “restauriranje Crne Gore, isto kao što je učinjeno sa Srbijom i Belgijom” i da “srbijanske trupe, kako regularna vojska tako i oružane čete, evakuišu zemljište crnogorsko…”. U Memorandumu je istaknuto da će po povratku kralja u zemlju, shodno Ustavu biti sazvana Narodna skupština “kojoj jedino prinadleži pravo da odluči o budućoj vladavini u zemlji…”.

Ovim Memorandumom, na koji su se oglušile Velike sile, borbu za opstanak Crne Gore nastavio je diplomatskim sredstvima vođa i ideolog Božićnog ustanka koji je vođen pod geslom “Za pravo, čast i slobodu Crne Gore”.

Jovan Plamenac rođen je 1879. godine u selu Boljevići u Crmnici, u uglednoj porodici koja je ostavila trajan pečat u crnogorskoj istoriji. Završio je studije pedagogije i filozofije u Njemačkoj, bio profesor u Bogoslovsko-učiteljskoj školi na Cetinju, najmlađi poslanik u crnogorskoj Skupštini, ministar prosvjete i unutrašnjih djela koji je više puta podnosio ostavku, ali se nije libio ni da od kralja Nikole zatraži da abcicira.

Kao borac za pravdu i očuvanje pravnog poretka nije priznao odluke nelegitimne Podgoričke skupštine 1918. i prisjedinjenje Crne Gore Srbiji. Pokušao je da preokrene tok istorije organizovanjem Božićno ustanka, a nakon njegovog gušenja nastavio borbu iz egzila mirnim sredstvima, pišući stotine memoranduma, protestnih nota, pisama, članaka u kojima je od ratnih saveznika tražio da se ispravi istorijska nepravda učinjena Kraljevini Crnoj Gori. Iako je nakon dolaska u Beograd i kratkog ministarskog mandata u Vladi Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca optuživan za političku prodaju, izdaju Crne Gore i svojih ideala, Plamenac je i u to vrijeme vodio svoje bitke pokušavajući da izdejstvuje amnestiju za božićne ustanike i obezbijedi siguran povratak Crnogoraca iz egzila.

Nakon sloma Jugoslavije na početku Drugog svjetskog rata, s novom nadom vratio se na Cetinje, ali ideja o obnovi Crne Gore pod okupatorskom čizmom za njega nije bila prihvatljiva. Posljednji povratak Jovana Plamenca u Crnu Goru poslije kapitulacije Italije završen je tragično. U junu 1944. godine, pod nerazjašnjenim okolnostima, ubijen je jedan od najpoznatijih crnogorskih političara 20. vijeka. Optužnica i grobno mjesto ni danas nijesu poznati.