PJEŠČANI SAT: Plamenac na Mirovnoj konferenciji u Parizu: Ne prihvatamo da Crna Gora postane srpska provincija

 5.03.1919.

Predsjednik Ministarskog savjeta, odnosno crnogorske kraljevske vlade u egzilu, Jovan Plamenac podnio je 5. marta 1919. ekspoze pred Vrhovnim vijećem Mirovne konferencije u  Parizu u kojem je poručio: „Ne prihvatamo da Crna Gora postane srpska provincija pod vlašću vladara kojega ona nije izabrala i koji nije njen“.

Plamenac je u podužem Memorandumu podsjetio na podršku koju su francuski zvaničnici, uključujući i predsjednika Renoa Poankarea, iskazali Crnoj Gori kroz pisma njenom suverenu, navodeći da događaji koji su uslijedili nikako ne odgovaraju onom što je u pismima obećano.

„Crnu Goru nijesu zaposjele trupe Francuske, kao što se pominje u pismu Nj. Ekselencije Poankarea, nego trupe srbijanske i čete pljačkaša i komitadžija. Te čete su faktički srušile suverenitet zemlje i njene zakonite ustanove, uvele su administraciju srbijansku i našu zemlju, koja je za šest vjekova bila nezavisna, prisilno su preobrazili u nekolika srbijanska okruga, faktički, iako ni po kakvom pravu. Umjesto da su naredbe izdavane u ime Njegovog Veličanstva Kralja Crne Gore, kao što se u pismu obećava, kraljeva dobra su zaplijenjena, a oficiri i činovnici primorani da se zakunu na vjernost Njegovom Veličanstvu Petru, kralju Srbije. Umjesto obećanog poštovanja crnogorske slobode, najugledniji crnogorski građani, ako su se samo usudili protestovati protivu ovoga nasilja, kinjeni su bez milosti, bačeni po tavnica, pa i ubijani, njihove su kuće pljačkane i rušene, a žene im i nevina djeca mučeni i bijeni“, navodi se u Memorandumu.

U daljem izlaganju pred Vrhovnim vijećem Mirovne konferencije u Parizu, Plamenac je pojasnio da aneksija Crne Gore nije izvedena ni zakonskim putem, tj. voljom naroda, ni revolucijom, već posredstvom unaprijed osmišljene zavjere Srbije, nasiljem i ratom koji iako ne postoji formalno postoji faktički.

„Crna Gora je potekla u rat da priskoči Srbiji u pomoć. Jedino je Crna Gora bila ona koja je 1915. spasila srbijansku vojsku i žrtvovala je pri tom sve, pa i samu sebe. Ali sve to bješe uzalud, jer zvanična Srbija zavedena nekim orijentalim mentalitetom, oklevetala je Crnu Goru i plela je protivu nje intrige kod Velikih sila, najviše tokom 1914. i 1915. i u izgnanstvu. Za sve vrijeme zvanična Srbija smatrala je Crnu Goru za suparnika“, kazao je Plamenac, dodajući da zbog toga Srbija nije prezala ni od kakvih sredstava za uništenje Crne Gore i da zbog toga čini nasilje u zemlji u kojoj je zavladala anarhija.

Delegati Konferencije mira u Parizu nijesu uvažili argumente i apele koje je iznio predsjednik Ministarskog savjeta Jovan Plamenac, kao ni brojne memorandume i dopise koji su stizali sa svjetskih adresa tokom šestomjesečnog trajanja Konferencije koju su organizovale države pobjednice u Prvom svjetskom ratu. 

Po zaključenju Versajskog mira britanski ministar i vođa Liberalne stranke lord Hebert Gledston saopštio je svoj sud da Crna Gora ne bi bila tretirana gore ni da se borila na strani Centralnih sila.

"... Ako ima u Evropi zemlje koja zaslužuje svoju nezavisnost, zbog svoje istorije, svog geografskog položaja i okoline, to je Crna Gora. Sloboda i nezavisnost treba da budu dah narodnog individualnog života Crnogoraca, i svako rješenje koje tome ne odgovara, bila bi surova nepravda i gorko razočarenje za sve one koji su se zauzimali za sreću ove male istorijske zemlje", zapisao je Gledston.

Kao nepristrasno svjedočanstvo o nestanku jedne stare i zaslužne države, stvarane vjekovima, objavljena je u Njujorku 1922. godine i knjiga  američkog intelektualca Vitni Vorena čiji sadržaj i naslov “Crna Gora – zločin Mirovne konferencije” sve objašnjava.

Sa zakašnjenjem od skoro stotinu godina stiglo je i skromno izvinjenje Francuske Crnoj Gori. Odlikujući princa Nikolu II Petrovića Njegoša u aprilu 2017. u Parizu Legijom časti, francuska ministarka Florans Manžen kazala je da se tim činom ispravlja moralni dug prema dinastiji Petrović.

Podsjećajući da je Crna Gora jedina u istočnoj Evropi vjekovima odolijevala Otomanskoj imperiji, ministarka je kazala: “I pored toga mi smo ovdje, među ovim zidovima, u pobjedničkoj euforiji 1918, zbog Jugoslavije  žrtvovali Kraljevinu Crnu Goru onome što smo smatrali višim interesima. Vaš prađed je od samog početka rata 1914, bio saveznik koji se hrabro borio protiv nadmoćnog neprijatelja, ali je na Versajskoj mirovnoj konferenciji to zaboravljeno”.

Ni nakon stotinu godina zvanična Srbija nije uputila izvinjenje Crnoj Gori za zločine počinjene nakon Prvog svjetskog rata, niti riječi zahvalnosti za žrtvu koju je Crna Gora podnijela stupajući u rat u kojem je izgubila državu, dinastiju i 10 posto stanovništva.

 S.R.