Bila je nedjelja, šesnaesti majski dan 1910. godine. U svečanom ruhu, okićena zastavama, crnogorska prijestonica isčekivala je važan događaj. Tačno u 10 ura i 30 minuta knjaz Nikola Petrović Njegoš sa svitom ušao je u Zetski dom i nakon intoniranja himne u velikoj dvorani sa 250 mjesta, iz dvorske lože, obratio se predstavnicima stranih država, ministrima, državnim velikodostojnicima i građanima Cetinja:
„Današnim svečanim otvaranjem Narodnog pozorišta polaže se još jedan kamen temeljac u grandioznu zgradu dragog mi naroda. Od danas, gospodo, naši savremeni i budući naraštaji imaće mogućnost da u svojoj kući vide i izuče velike tvorevine uma ljudskoga, da se upoznadu sa ljepotom i grdobom života, sa veselim smijehom i šalom, kao i sa tragičnošću ljudskog duha. Prikazivanje na pozornici važnih istorijskih momenata i čitavih epoha, razviće estetske osobine duše, a zajedno s njima moralnih i umnih, jednom riječju – oblagorođivanje čitave prirode čovječije – zar je to mala zadaća pozorišta i dramske umjetnosti?“
Proglašavajući Knjaževsko crnogorsko narodno pozorište otvorenim, knjaz Nikola je izrazio očekivanje da će se u tom hramu okupljati i bogati i siromašni i poručio: „Neka Crnogorsko narodno pozorište s dostojanstvom posluži intelektualnom i moralnom napretku dragoga mom srcu naroda crnogorskoga“.
Svečanost, na kojoj je govorio i ministar prosvjete Pero Vukčević, završena je večernjim izvođenjem drame „Balkanska carica“ u tri čina, po tekstu Nikole I Petrovića, u režiji Maša Petrovića, prvog crnogorskog ukaznog reditelja. Predstavu je izvela profesionalna grupa Narodnog pozorišta, sastavljena od bivših članova Radničkog cetinjskog društva i nekoliko glumaca i reditelja koji su stigli iz Beograda i Zagreba.
Tako je na današnji dan prije 113 godina u Zetskom domu počeo kontinuirani profesionalni pozorišni život prvog hrama kulture u novovjekovnoj Crnoj Gori. Izgradnja ovog zdanja, koje je projektovao inženjer Josip Slade, počela je 1884, povodom četiri vijeka od preseljenja sjedišta države Crnojevića sa Oboda na Cetinje, a završena je 1896. godine.
Nakon proglašenja Crne Gore za kraljevinu u avgustu 1910. ustanova, kojom je upravljao Jovan Hajduković, mijenja ime u Kraljevsko crnogorsko narodno pozorište. Tada je na Cetinju gostovalo Hrvatsko zemaljsko kazalište i prikazalo šest predstava, među kojima i „Balkansku caricu“.
U oktobru 1910. Kraljevsko pozorište imalo je 12 profesionalnih glumaca i nekoliko diletanata, a pola godine kasnije 16 glumaca i ukupno 26 članova osoblja. S početkom Balkanskih ratova 1912. glumci sa Cetinja su listom kao borci otišli na front, odakle se više od polovine ansambla nije vratilo.
Kraljevsko crnogorsko narodno pozorište ugašeno je 1915. godine, u jeku Prvog svjetskog rata. Od tada je služilo kao štala austro-ugarskom okupatoru, koji je na kraju rata spalio Zetski dom sa čitavim inventarom.
Zgrada je obnovljena 33 godine nakon prisajedinjenja Crne Gore Srbiji i stvaranja jugoslovenske kraljevine. Te 1931. godine obnovljena je i pozorištna djelatnost u ustanovi koja je prekrštena u Narodno pozorište Zetske banovine. S repertoara su skinute crnogorske teme, a čak ni ijekavica nije bila poželjna. Nakon deset sezona i ovo pozorište ugasio je Drugi svjetski rat.
U tek oslobođenom Cetinju 22. novembra 1944. u Zetskom domu formirano je Narodno pozorište NR Crne Gore, a prva predstava „Najezda“, po tekstu Leonida Leonova, u izvedbi partizanske trpe, priređena je u decembru te godine. U narednih deceniju i po pri ovom pozorištu osnvano je i Pionirsko pozorište, Pozorište lutaka, Dramski studio za školovanje glumaca i ljetnja pozornica.
Reorganizacijom pozorišnog života u Crnoj Gori 1958. Zetski dom gubi status profesionalnog pozorišta, a četiri godine kasnije Crnogorsko narodno pozorište sa sjedištem u Titogradu preuzima ulogu jedinog profesionalnog nacionalnog teatra u Republici. Zetski dom ponovo je obnovio pozorišnu misiju 1994. pod imenom Kraljevsko pozorište Zetski dom.
Tako je najstariji teatar u Crnoj Gori, u kojem su djela knjaza Nikole, Njegoša, Nušića, Gogolja, Šeksipira, Molijera, izvodili putujući glumci, diletanti, profesionalni glumci, partizani, za manje od jednog vijeka zatvorio krug. Mijenjajući ime, status i rang - od knjaževskog, kraljevskog, banovinskog, narodnog, do kraljevskog – cetinjsko pozorište je kroz istoriju živjelo crnogorsku dramu i dijelilo sudbinu države koju je kulturno uzdizalo.
Komentari (0)
POŠALJI KOMENTAR