Od zbirke pripovjedaka „Izvidnica“ kao svojevrsne izvidnice u svijet književnog stvaralaštva, štampane te, nezgodne 1948. pa do „Epistolae seniles – Staračkih poslanica“ – iz 1995. Mihajlo Lalić se upisao, pa ustoličio na čelo liste vodećih romanopisaca ratne tematike u bivšoj Jugoslaviji.
Rođen je 7. oktobra 1914. u selu Trepča, nadomak Andrijevice u porodici Stane i Todora Lalića. Sa četiri godine ostao je bez majke, koju je odnijela španska groznica, dok je Todor, interniran u logor Nađmeđer, obolio i podlegao tuberkulozi.
..moje prve uspomene počinju iz vremena kad je Crna Gora bila već okupirana od austrougarske vojske i kad su odrasli muškarci bili odvedeni u zarobljeničke logore po Mađarskoj i Austriji. Mladići koji su ostali po selima – odmetnuli su se u šumu da hajdukuju i zvali su se komiti. Vojska je svakog dana jurila za njima kroz šume – da ih pohvata ili poubija, a ponekad i da pobjegne od njih – zato su pucnjave bile česte.
Kad bi komiti ubili nekog od onih što su ih tjerali, vojska se svetila na nejači koju bi kod kuće uhvatila. U toj vojsci, pored Austrijanaca, bilo je Mađara, Ličana, Čeha i Bosanaca. Česi i Bosanci imali su sažaljenja prema djeci i ženama, čak su im, krišom, popuštali veze na rukama i davali po zalogaj hljeba da pojedu, ali na one druge nikad nijesam čuo da se neko pohvalio – bili su strašni!
Mihailo Lalić - O sebi
Mihailo je završio osnovnu školu u svom selu, gimnaziju u Beranama. Dobro je zapamtio srpsku žandarmeriju, o kojoj je pisao:
Moji drugovi iz Trepče, i ja s njima, išli smo u školu samo zato što kod kuće nije bilo nikakvog posla za nas. Poslije smo išli u gimnaziju, u Berane – deset kilometara pješice do varoši i deset od varoši do kuće, svakog dana po vjetru, po kiši i susnježici. Uz put smo sretali natuštene žandare – dernjali su se da skidamo kape kad pored njih prolazimo. Kad ih nijesmo poslušali, jer mi smo bili već prilične inadžije – zamahivali su, udarali dlanovima, bacali nam kape u trnje. Mrzjeli smo ih zbog toga, činilo nam se da su isti oni austrijski – samo su uniforme promijenili. I stvarno je bilo dosta tih što su samo gazdu promijenili a ćud nasilničku zadržali. U mržnji smo smišljali kako ćemo im se i kad osvetiti.
Mihailo Lalić - O sebi
Pravni fakultet upisao je Beogradu. Na "Pravnom" se u to vrijeme školovala, gotovo, kompletna, revolucionarna, predratna garda, koja će, nakon, kapitulacije zemlju povesti u rat protiv okupatora i u korjenite društvene promjene
Studentski dani i boravak u Beogradu vezuju se za njegove stvaralačke i književne početke. Rane radove objavljuju mu listovi Student, Zeta i Politika.
U SKOJ se upisuje 1935. a u KPJ godinu kasnije. Kao član ilegalne partije hapšen je i proganjan, pritvaran i u Glavnjači čekao da ga sud, zbog nedostatka dokaza oslobodi.
Bombardovanje Beograda 1941. sačekao je u tom gradu, nakon čega se vraća u Crnu Goru i pridružuje organizatorima Trinaestojulskog ustanka, u kojem aktivno učestvuje.
Narednog ljeta ’42. pao je četnicima u ruke. U, Kolašinskom zatvoru će provesti godinu, izgubiti brojne saborce, prijatelje i patriote, ali i steći potku za kasniji književni rad i fino, nijansiranje likova njegovih romana, pisanih u realističkom, gotovo dokumentarističkom maniru. Odatle je deportovan u logor u Solunu, odakle je pobjegao i pridružio se grčkim partizanima.
U ratu sam upoznao mnoge drugove koji u borbi za bolji život budućih pokoljenja nijesu žalili svoje živote. Učinilo mi se da su to najzanimljiviji ljudi našeg vremena, da oni daju boju vremenu – zato sam o njima najviše pisao pokušavajući da se pisanjem i knjigom o njima borim za njihove ideje – za mir, za slobodu, za čovjeka dostojan život radnih ljudi”.
Mihailo Lalić - O sebi
Mislim da bez realizma nema književnosti, ali i da realizmu nema života bez stalnog prinavljanja i obogaćivanja. Sve što se od njega udaljilo, uvenulo je. Ali, ono što je na njemu zastalo, njime se ograničilo, nije daleko lebdjelo. Realizam se mora oživljavati novim sokovima i novim oblicima.
Pripada grupi pisaca koji su istrajavali na ličnoj potici, etici i estetici, tokom, gotovo, šest decenija stvaralaštva.
Sa istom upornošću pisao je o Crnoj Gori, crnogorskom čovjeku, njegovim moralnim sukobima i egzistencijalnim dramama. Lalićeva tematika, uglavnom je period osjeke u partizanskom ratovanju. Doba kada se obnavljaju stari sukobi, a pobjednik se nije dao naslutiti. Njegovi junaci suočeni su sa moralnim i psihološkim krizama.
Mihajlo Lalić je prvi dobitnik Njegoševe nagrade 1963. za roman Lelejska gora. To se djelo ovjenčalo i Nolitovom nagradom, a potom su uslijedile i sva ostala priznanja i stvaralačka odličja bivše Jugoslavije. Nagrada AVNOJ-a 1967. dvije Trinaestojulske 1970. i 1974. NIN -ova 1973. Neke od njegovih knjiga doživjele su deset i više izdanja. Prevođen je na njemački, engleski, ruski, poljski, bugarski, češki, slovački, rumunski, litvanski, danski...
Bio je redovni član Crnogorske akademije nauka i umjetnosti.
Lalić je upozoravao i na buru kuja se iz Beograda spremala i posljednjih decenija prošlog vijeka razbila zemlju u čijem je stvaranju i sam učestvovao.
Prepoznao je ulogu intelektualne elite okupljene oko Srpske akademije nauka i umjetnosti i želju da se obnove velikosrpske ideje i aspiracije.
„Ali, jedan dio srbijanskih intelektualaca, nezadovoljan masnim kolаčem koji dobijaju, upregli su se da razbiju Jugoslaviju (pošto ne mogu da gazduju u njoj kao prije rata, onda im je nepotrebna)“.
Život je provodio naizmjenično u Beogradu i Herceg-Novom gdje je i preminuo 30. decembra 1992.
Prema Lalićevim djelima snimljeni su filmovi: Lelejska gora reditelja Zdravka Velimirovića, Svadba u režiji Radomira Baja Šaranovića, Hajka Živojina Pavlovića i Pusta zemlja u režiji Gojka Kastratovića.
Komentari (0)
POŠALJI KOMENTAR